Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych jest powszechną metodą generowania kosztów podatkowych oraz zmniejszania wysokości zobowiązania podatkowego. Co do zasady takie składniki majątku są wykorzystywane bezpośrednio przez podatnika, który jest ich właścicielem lub współwłaścicielem. Pojawia się pytanie, co w przypadku, gdy podatnik zdecydował się na nieodpłatne udostępnienie środków trwałych kontrahentowi? Czy w takiej sytuacji również można dokonywać odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego? W dzisiejszym artykule postaramy się udzielić odpowiedzi na to pytanie.
Definicja środka trwałego
W pierwszej kolejności odnieść się należy do definicji środka trwałego. Jak stanowi art. 22a ustawy o PIT, środki trwałe to stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
maszyny, urządzenia i środki transportu,
inne przedmioty
- o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy podobnej.
Nieodpłatne udostępnienie - co to jest?
To co powszechnie nazywamy nieodpłatnym udostępnieniem danej rzeczy, jest na gruncie prawa cywilnego kwalifikowane jako umowa użyczenia. Zgodnie bowiem z art. 710 Kodeksu cywilnego przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. W ramach umowy użyczenia u otrzymującego rzecz nie powstaje obowiązek dokonania jakichkolwiek świadczeń na rzecz dającego. Jak zatem widać, nieodpłatność jest istotną cechą użyczenia, która odróżnia taką umowę od najmu czy dzierżawy.
Ograniczenie w zakresie dokonywania odpisów amortyzacyjnych
W art. 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zawarty jest katalog wydatków, które nie są uznawane za koszty uzyskania przychodów. W ramach opisanego wyliczenia warto zwrócić uwagę na treść art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c) ustawy, który stanowi, że do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej m.in. środków trwałych oddanych do nieodpłatnego używania – za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania.
W konsekwencji jeżeli mamy do czynienia z typową umową użyczenia, która potwierdza nieodpłatne udostępnienie środków trwałych przez podatnika innemu podatnikowi, to działanie takie wyłącza możliwość dokonania odpisów amortyzacyjnych.
W tym miejscu warto jednak ponownie powrócić do przywołanej na początku definicji środka trwałego. Z przedstawionej definicji istotne jest kryterium wykorzystywania przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Kluczowe jest to, że składnik majątku musi wykazywać związek z działalnością gospodarczą, a nie musi być wykorzystywany w sposób bezpośredni.
Nieodpłatne udostępnienie środków trwałych kontrahentom związane z prowadzoną działalnością
W obrocie gospodarczym pojawiają się takie sytuacje, gdy jeden przedsiębiorca udostępnia innemu swoje składniki majątkowe bez wynagrodzenia, jednak można wskazać korzyść, jaką uzyskuje z tego tytułu. Zgodnie z utrwalonym poglądem organów podatkowych umowa, która przynosi stronom obopólne korzyści, nie powoduje powstania nieodpłatnego świadczenia. W każdym konkretnym przypadku należy badać, czy dane świadczenie jest jednostronne. Nie zawsze bowiem można uznać, że strony zawarły umowę użyczenia, mimo że z reguły tak są nazywane przez strony. Istotne jest bowiem zbadanie czy druga strona (świadczeniobiorca) ponosi pewne świadczenia na rzecz świadczeniodawcy bądź umowa nie nakłada na świadczeniobiorcę określonych obciążeń.
Jeżeli zostanie ustalone, że pomimo, iż następuje nieodpłatne udostępnienie środków trwałych podatnik osiągnie jednak jakąś korzyść, to art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c) ustawy PIT nie znajdzie zastosowania. W konsekwencji podatnik zachowa prawo do dokonywania odpisów amortyzacyjnych na dotychczasowych zasadach.
Jako przykład opisanej sytuacji można wskazać stan faktyczny ujęty w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 16.01.2012 r., nr IBPBI/2/423-1273/11/CzP:
Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Spółka zawarła umowę użyczenia sprzętu z wykonawcą robót budowlanych, przy pomocy którego będzie on mógł aplikować odpowiedni materiał budowlany, produkowany przez nią. Warunkiem jest, że kontrahent materiał ten będzie kupować w określonej ilości przez wyznaczony czas i po określonej cenie od Spółki. W umowie zastrzeżono również, że urządzenie to nie będzie mogło być użyte w innym celu.
Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, iż przekazanie sprzętu kontrahentowi związane jest z dokonywaniem przez niego u Spółki zakupów innych towarów; jak wskazała również Spółka w swym stanowisku celem użyczenia sprzętu jest ułatwienie realizacji umów, przekazany sprzęt umożliwi dogodne użytkowanie oferowanych przez Nią produktów. Jednocześnie dzięki zamieszczeniu na urządzeniu logo znaków towarowych możliwe jest budowanie wśród klientów i kontrahentów Spółki popularności marki oraz reklama jego produktów. Takie działania są uzasadnione z biznesowego punktu widzenia i bez wątpienia przyczyniają się do zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów.
W ocenie tut. Organu, w opisanym stanie faktycznym, udostępnienie sprzętu wykonawcy robót budowlanych tytułem umowy użyczenia, nie ma charakteru oddania do nieodpłatnego używania. Brak zatem podstaw do wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej przekazywanego sprzętu.
Innym przykładem może być interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 13.01.2011 r., nr ILPB4/423-270/10-2/DS.:
Zgodnie z przedstawionym we wniosku stanem faktycznym, Spółka w ramach podstawowej działalności handluje klejami przemysłowymi. Do używania klejów wymagane jest posiadanie specjalistycznych urządzeń (maszyn). Na podstawie zawartych umów użyczenia, Spółka udostępnia maszyny klientom na czas określony do bezpłatnego używania a biorący w używanie (klienci Spółki) zobowiązują się do nabywania towarów od Spółki. Zatem zawarta umowa ma charakter świadczenia wzajemnego mimo, że samo przekazanie składnika majątku nie powoduje konieczności zapłaty wynagrodzenia. Maszyny przekazywane klientom do bezpłatnego używania stanowią składniki rzeczowych aktywów trwałych Spółki.
Wobec powyższego, uznać należy, iż w przedmiotowej sprawie nie mamy do czynienia z nieodpłatnym udostępnieniem środków trwałych. Reasumując, w świetle przedstawionego stanu faktycznego i powołanych przepisów prawa, odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej udostępnianych klientom środków trwałych w postaci urządzeń (maszyn) stanowią koszty uzyskania przychodów.
