Samochody osobowe stanowią składnik prawie każdego przedsiębiorstwa i są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. W przypadku odpłatnej dostawy towarów lub odpłatnego świadczenia usług, mających za przedmiot samochody osobowe, nie ulega wątpliwości, że sprzedaż taka podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Co jednak w sytuacji, gdy samochód osobowy jest używany nieodpłatnie? Czy w takim przypadku za nieodpłatne użytkowanie samochodu również należy zapłacić podatek od towarów i usług?
Nieodpłatne użytkowanie samochodu w świetle podatku VAT
Co do zasady opodatkowaniu podlega odpłatne świadczenie usług. Ustawa VAT przewiduje jednakże sytuację, gdy podatek zapłacić należy również od nieodpłatnego świadczenia usługi. Jak stanowi art. 8 ust. 2 pkt. 1 ustawy za odpłatne świadczenie usług uznaje się również użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych jego lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Jak zatem widać z powyższej definicji, nieodpłatne użytkowanie samochodu osobowego do prywatnych celów stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu, o ile podatnikowi przy nabyciu lub wytworzeniu tego samochodu przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego. W rezultacie jeżeli brak było w ogóle prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia pojazdu, wówczas obowiązek podatkowy nie wystąpi.
Opodatkowanie nieodpłatnego użycia samochodu osobowego jest zatem uzależnione od następujących przesłanek:
-
Pojazd samochodowy stanowi część przedsiębiorstwa podatnika.
-
Samochód zostaje użyty do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w szczególności do celów osobistych jakiejkolwiek osoby.
-
Oddanie w użytkowanie jest nieodpłatne.
-
Z tytułu nabycia samochodu osobowego lub jego części składowych podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części.
Przykład 1.
Podatnik prowadzący działalność leczniczą nabył samochód osobowy. Z uwagi na fakt, że działalność lecznicza jest zwolniona z podatku, podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu tego nabycia. Podatnik nieodpłatnie użyczył żonie samochodu do jej celów prywatnych. Taka czynność nie spowoduje konieczność zapłaty podatku VAT.
Przykład 2.
Podatnik nabył samochód osobowy i z tytułu tego nabycia odliczył podatek naliczony. W ramach nawiązywania kontaktów handlowych oraz w celu zdobycia nowego klienta, użyczył pojazdu samochodowego innemu kontrahentowi. W tym przypadku można przyjąć, iż samochód został użyty do celów związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, co powoduje że nie powstanie obowiązek zapłaty podatku.
Trzeba również zwrócić uwagę, że w przypadku gdy nabycie samego samochodu nie dawało prawa do odliczenia podatku, jednak prawo to przysługiwało z tytułu nabycia części składowych do tego pojazdu, to nieodpłatne użytkowanie samochodu stanowi czynność opodatkowaną. Nie powoduje to jednak konieczności opodatkowania prywatnego użytku całego samochodu, a jedynie części składowych.
Dodatkowo wskazać należy, że jeżeli podatnikowi przysługiwało jedynie ograniczone prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia samochodu osobowego, to przekazanie do nieodpłatnego użycia nie spowoduje obowiązku opodatkowania takiej transakcji. Stanowi o tym art. 8 ust. 5 ustawy VAT, który odnosi się bezpośrednio do ograniczenia w odliczaniu podatku naliczonego w wysokości 50% w zakresie wykorzystywania tego pojazdu do celów prywatnych oraz służbowych. Stanowi o tym art. 86a ustawy VAT.
Przykład 3.
Podatnik prowadzący działalność gospodarczą nabył samochód osobowy, który w jego zamiarze ma być wykorzystywany zarówno do celów firmowych, jak i osobistych. Z tytułu nabycia tego samochodu podatnik odliczył 50% kwoty podatku naliczonego. Nieodpłatne przekazanie do użycia samochodu na cele prywatne nie będzie rodziło obowiązku zapłaty podatku VAT.
Podstawa opodatkowania nieodpłatnego użyczenia pojazdu
W sytuacji gdy ustalimy, iż nieodpłatne użyczenie pojazdu do celów innych niż działalność gospodarcza spowoduje obowiązek opodatkowania tej czynności, należy ustalić podstawę opodatkowania, od której obliczony zostanie podatek należny. W analizowanym przez nas przypadku podstawą opodatkowania jest koszt świadczenia przedmiotowej usługi poniesiony przez podatnika. Ustawa o podatku od towarów i usług nie zawiera wskazówek, w jaki sposób taki koszt należy ustalić. Powszechna praktyka wykształciła metodę, która polega na skalkulowaniu kosztu usługi jako odpowiedniej części odpisu amortyzacyjnego, powiększonej o aktualne wydatki eksploatacyjne w okresie udostępnienia pojazdu.
Przykład 4.
W przedsiębiorstwie miesięczny odpis amortyzacyjny samochodu osobowego wynosi 1000 zł. Natomiast miesięczny koszt ubezpieczenia, napraw i wydatków na eksploatację to 200 zł. Przedsiębiorstwo użyczyło swojemu pracownikowi nieodpłatnie samochodu osobowego do jego celów prywatnych na 10 dni w miesiącu. Podstawa opodatkowania wynosi zatem 10/30 x (1000+200) = 400 zł. Od tej kwoty przedsiębiorstwo musi odprowadzić podatek należny w wysokości 23%.
Udokumentowanie nieodpłatnego użyczenia pojazdu
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami nieodpłatna usługa nie musi być dokumentowana za pomocą faktury. W wyniku dokonanych zmian w przepisach nie funkcjonuje obecnie instytucja faktur wewnętrznych. Warto również podkreślić, iż w momencie gdy usługa jest świadczona na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, nie ma także obowiązku wystawiania paragonu. Zwolnione z obowiązku ewidencjonowania na kasie fiskalnej są czynności wykonywane nieodpłatnie.
