Powszechnie wiadomo, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatne czynności na rzecz innych podmiotów. W rzeczywistości gospodarczej dochodzi jednak do sytuacji, gdy podatnik prowadzący działalność gospodarczą świadczy nieodpłatne usługi na potrzeby własne. W takiej sytuacji rodzi się pytanie, czy również taka czynność powoduje powstanie obowiązku zapłaty podatku VAT.
Definicja nieodpłatnego świadczenia usług
Co do zasady opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług. Art. 8 ust. 2 ustawy VAT przewiduje jednak, że za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:
-
użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych,
-
nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
Z powyższej regulacji wyłania się wniosek, iż do opodatkowania nieodpłatnej usługi dojdzie w momencie, gdy zostaną spełnione dwa warunki. Po pierwsze dotyczy ono tylko tych usług nieodpłatnych, które służą celom innym niż działalność gospodarcza podatnika, a po drugie tylko tych sytuacji, w których podatnikowi przysługiwało prawo obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego zapłaconego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami.
Nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, jeżeli następuje na cele inne niż działalność gospodarcza podatnika. A zatem takie świadczenie na cele działalności gospodarczej podatnika nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Nieodpłatne świadczenie usług na cele działalności gospodarczej ma miejsce, jeżeli następuje w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika i jest związane, choćby pośrednio, z wykonywanymi w ramach tej działalności czynnościami podlegającymi opodatkowaniu. Wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług następuje na cele inne niż działalność gospodarcza podatnika.
Przykład 1.
Podatnik prowadzący działalność gospodarczą w Radomiu w celu dojazdu do klienta znajdującego się we Wrocławiu zużył firmowe paliwo, tankując swój prywatny samochód. Takie nieodpłatne zużycie towaru nie stanowi czynności opodatkowanej, gdyż zostało dokonane do celów związanych z działalnością gospodarczą podatnika.
Przykład 2.
Podatnik prowadzący działalność gospodarczą w zakresie napraw sprzętu AGD, korzystając z firmowych narzędzi oraz firmowych części, dokonał naprawy własnej pralki. Z uwagi na fakt, że z tytułu nabycia części przysługiwało podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego i naprawa nie miała żadnego związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, taka czynność będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.
Podstawa opodatkowania nieodpłatnych usług
Zgodnie z treścią art. 29a ust. 5 ustawy VAT podstawą opodatkowania usług nieodpłatnych jest koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika. Kosztem tym są wszystkie wydatki poniesione przez podatnika w celu zrealizowania usługi. Uściślając, będą nim wszelkie faktyczne koszty świadczenia tych usług poniesione przez podatnika, które stanowić będzie całkowita kwota wydatków przez niego poniesionych.
Na marginesie wskazać należy, że przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie regulują zasad dokumentowania nieodpłatnego świadczenia usług. Nie ma obecnie obowiązku dokumentowania takich czynności fakturą. Podatnik może je udokumentować w dowolny sposób, np. poprzez dowód wewnętrzny. Trzeba bowiem zauważyć, że w świetle aktualnie obowiązujących przepisów podatnicy nie wystawiają faktur wewnętrznych.
W rezultacie podlegające opodatkowaniu nieodpłatne świadczenie usług może być dokumentowane dowolnymi dokumentami, a nawet ujmowane w ewidencji VAT bez wystawiania żadnych dokumentów.
Nieodpłatne usługi na potrzeby własne - obowiązek podatkowy
Ustawa o podatku od towarów i usług nie przewiduje w swojej treści żadnych szczególnych regulacji, jeżeli chodzi o moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku nieodpłatnego świadczenia usług na potrzeby własne. Oznacza to, że należy w tym zakresie stosować zasady ogólne. W konsekwencji podlegające opodatkowaniu nieodpłatne usługi na potrzeby własne wykazywać w odpowiedniej deklaracji za okresy rozliczeniowe, w których wykonana została usługa.
Przykład 3.
Podatnik prowadzący warsztat samochody dokonał w swoim samochodzie wymiany opon letnich na zimowe, 27 października. Obowiązek podatkowy z tytułu nieodpłatnego świadczenia powstał 27 października, co oznacza, że podatek należny od tej czynności powinien zostać wykazany w deklaracji podatkowej za październik.
