W przypadku śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego, zgromadzone przez niego środki przechodzą na członków rodziny. Spadkobiercy uzyskują zatem przysporzenie majątkowe, co automatycznie wiąże się z pytaniem o opodatkowanie środków z OFE. Poniżej przedstawiamy w jaki sposób kwestię opodatkowania takiej wypłaty, reguluje ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Wypłata z OFE po śmierci członka rodziny
Przed przystąpieniem do wyjaśnienia kwestii podatkowej, należy najpierw przeanalizować zasady wypłaty funduszu z OFE. Zagadnienie to reguluje ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Jak możemy przeczytać w art. 131 ust. 1 tej ustawy, jeżeli w chwili śmierci, członek otwartego funduszu pozostawał w związku małżeńskim, fundusz dokonuje wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego, na rachunek małżonka zmarłego w otwartym funduszu, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej.
Zgodnie z art. 132 ust. 1 ww. ustawy, środki zgromadzone na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego, które nie zostaną wykorzystane zgodnie z art. 131, przekazywane są osobom wskazanym przez zmarłego, a w przypadku ich braku – wchodzą w skład spadku.
Jak możemy wywnioskować z przedstawionych przepisów, na skutek śmierci członka OFE, połowa zgromadzonych przez niego środków przekazywana jest drugiemu małżonkowi, natomiast pozostała kwota jest rozdysponowana pomiędzy spadkobierców, którymi najczęściej są dzieci.
Należy jednak zwrócić uwagę na drobną różnicę. Otóż w przypadku środków przekazywanych żyjącemu małżonkowi, jest to wypłata transferowa, co oznacza, że pieniądze wędrują na konto małżonka w OFE. Natomiast w przypadku innych spadkobierców, kwota ta zostaje im przekazana bezpośrednio do dyspozycji.
Opodatkowanie środków z OFE - zasady
W pierwszej kolejności należy sięgnąć do treści art. 20 ust. 1 ustawy PIT, gdzie możemy przeczytać, że za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego, wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Zatem przychody uzyskane z wypłaty OFE po śmierci najbliższej osoby, stanowią inne źródła przychodu.
Okoliczność otrzymania środków z OFE po osobie zmarłej, rodzi konieczność zapłaty podatku. Zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 6 lit. a) ustawy PIT od kwot wypłacanych po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego, wskazanej przez niego osobie lub spadkobiercy, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy.
Natomiast art. 30a ust. 1 pkt 9 ustawy podaje, że od kwot jednorazowo wypłacanych przez otwarty fundusz emerytalny członkowi funduszu, któremu rachunek otwarto w związku ze śmiercią jego współmałżonka, także pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy.
W konsekwencji oba rodzaje wypłat środków (na rzecz małżonka oraz spadkobierców), teoretycznie podlegają opodatkowaniu. Trzeba bowiem zauważyć, że małżonek może skorzystać ze zwolnienia od podatku. W świetle art. 21 ust. 1 pkt 59 ustawy PIT, wolne od podatku są wypłaty środków z otwartego funduszu emerytalnego na rzecz byłego współmałżonka, członka tego funduszu, przekazane na rachunek tego współmałżonka w otwartym funduszu emerytalnym.
Jeżeli jednak nie mamy do czynienia z przedstawionym zwolnieniem, należy liczyć się z 19% zryczałtowanym podatkiem od przychodu. W tym miejscu trzeba wskazać na dwa istotne przepisy.
Otóż zgodnie z art. 30a ust. 6 ustawy, zryczałtowany podatek pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania. Powoduje to, że przy rozliczeniu wypłat z OFE, podatnik nie może odliczyć żadnych kosztów, a podstawę opodatkowania stanowi uzyskany przychód.
Ponadto w świetle art. 30a ust. 7 ustawy, powyższych przychodów nie łączy się dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych. Oznacza to, że przychodu wypłat z OFE, podatnik nie wykazuje w zeznaniu PIT-37 lub PIT-36.
W konsekwencji pojawia się pytanie, w jaki zatem sposób należy te przychody rozliczyć? W odpowiedzi należy wskazać, że na podstawie art. 41 ust. 4 ustawy PIT to OFE, pełniący rolę płatnika, pobiera i odprowadza do Urzędu Skarbowego 19% podatek od przekazywanych wypłat. W rezultacie podatnik otrzymuje już kwotę przychodu, pomniejszoną o pobrany przez OFE podatek.
Co więcej podatnik w tym zakresie nie musi już składać żadnych rozliczeń podatkowych, ponieważ podatek został już pobrany i zapłacony przez płatnika. Istotne jest jedynie to, że zgodnie z art. 42 ust. 1a ustawy PIT, OFE ma obowiązek, w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym, przesłać do Urzędu Skarbowego właściwego ze względu na swoją siedzibę, informację podatkową PIT-8AR, w której wykazuje pobrane kwoty zryczałtowanego podatku.
Przykład 1.
Na skutek śmierci członka OFE, połowa zgromadzonych przez niego środków pieniężnych została przekazana na konto małżonki. Pozostała połowa, została wypłacona dwójce ich dzieci. W takim przypadku kwota przekazana żonie, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 59 ustawy PIT, będzie zwolniona od podatku. Natomiast od wypłaconych dzieciom środków OFE, pobierze 19% podatek i wpłaci do właściwego Urzędu Skarbowego.
Opodatkowanie środków z OFE podatkiem od spadków i darowizn
Skoro analizujemy kwestię opodatkowania, to należy także odnieść się do ewentualnego podatku z tytułu nabycia spadku. Ewidentnie bowiem środki zgromadzone na koncie OFE, po śmierci właściciela, wchodzą w skład spadku. Jak powszechnie wiadomo, nabycie spadku stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
Na szczęście w tym przypadku, spadkobiercy nie muszą obawiać się o opodatkowanie środków z OFE nabytych w drodze dziedziczenia. Jak bowiem czytamy w art. 3 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, podatkowi nie podlega nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego.
