Śmierć przedsiębiorcy nie musi oznaczać zakończenia prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Prowadzenie działalności gospodarczej może być kontynuowane przez spadkobierców, którzy przejmują majątek firmy zmarłego przedsiębiorcy, w tym wykorzystywane w działalności środki trwałe. Wyjaśniamy, jak przebiega amortyzacja środków trwałych po śmierci przedsiębiorcy!
Amortyzacja środków trwałych po śmierci przedsiębiorcy
Obowiązujące przepisy dopuszczają możliwość ustanowienia zarządcy sukcesyjnego w razie śmierci przedsiębiorcy. Obowiązujące regulacje prawne, w tym w szczególności przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewidują możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów niezamortyzowanych środków trwałych czy wartości niematerialnych i prawnych w związku z likwidacją działalności gospodarczej. Odnosi się to również do likwidacji działalności gospodarczej na skutek wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego. Nie ma wówczas możliwości uwzględnienia w kosztach podatkowych niezamortyzowanej części środka trwałego.
„Równoznaczne z likwidacją działalności gospodarczej jest wygaśnięcie:
- zarządu sukcesyjnego albo
- uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego – w przypadku gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników”.
Kontynuacja jednoosobowej działalności – amortyzacja środków trwałych po śmierci przedsiębiorcy
Zgodnie z art. 22g ust. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w razie zmiany formy prawnej, a także połączenia albo podziału podmiotów dokonywanych na podstawie odrębnych przepisów – wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ustala się w wysokości wartości początkowej określonej w ewidencji (wykazie) podmiotu o zmienionej formie prawnej, podzielonego albo połączonego. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do spółek niebędących osobami prawnymi, w tym również powstałych z przekształcenia spółki. Natomiast na podstawie art. 22g ust. 13 pkt 5 ustawy o PIT przepis ust. 12 stosuje się odpowiednio w razie zmiany działalności wykonywanej samodzielnie przez jednego z małżonków na działalność wykonywaną samodzielnie przez drugiego z małżonków, jeżeli przed przerwą lub zmianą składniki majątku były wprowadzone do ewidencji (wykazu). Stosownie do treści art. 22h ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podmioty powstałe w wyniku zmiany formy prawnej, podziału albo połączenia podmiotów, o których mowa w art. 22g ust. 12 lub 13, dokonują odpisów amortyzacyjnych z uwzględnieniem dotychczasowej wysokości odpisów oraz kontynuują metodę amortyzacji przyjętą przez podmiot o zmienionej formie prawnej, podzielony albo połączony, z uwzględnieniem art. 22i ust. 2-7.
W przypadku przejęcia składników majątku wchodzących w skład wspólnego majątku małżonków małżonek kontynuujący działalność gospodarczą po zmarłym przedsiębiorcy powinien zatem zastosować wartości początkowe środków trwałych z ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzonej przez zmarłego małżonka, czyli w wysokości przyjętej wcześniej przez zmarłego małżonka. Przejmując po śmierci małżonka do swojej działalności gospodarczej środki trwałe, należy także kontynuować stosowaną przez niego metodę amortyzacji, również w zakresie przyjętej stawki amortyzacyjnej. Przy dokonywaniu amortyzacji, małżonek kontynuujący działalność gospodarczą po zmarłym przedsiębiorcy powinien także uwzględnić odpisy amortyzacyjne dokonane uprzednio przez zmarłego małżonka w swojej działalności gospodarczej.
Takie stanowisko potwierdzone zostało m.in. w interpretacji indywidualnej (sygn. ITPB1/415-910/12/WM) z 22 listopada 2012 roku wydanej przez Izbę Skarbową w Bydgoszczy. Interpretacja została wydana w zakresie ustalenia wartości początkowej i amortyzacji środków trwałych przejętych po zmarłym mężu. Ze względu na śmierć męża, z którym przez cały okres małżeństwa łączyła wnioskodawczynię małżeńska wspólność majątkowa, wnioskodawczyni będąca jedyną spadkobierczynią po mężu, postanowiła kontynuować działalność gospodarczą małżonka. Wnioskodawczyni przejęła cały majątek firmy męża, przeprowadziła ewidencję środków trwałych przejętych z firmy męża i rozpoczęła amortyzację poprzez kontynuację na zasadach, na jakich środki były amortyzowane w firmie męża, zachowując te same wartości początkowe, dotychczasowe odpisy i stawki amortyzacyjne.
Organ podatkowy potwierdził, że sposób postępowania wnioskodawczyni jest prawidłowy, stwierdzając, że wnioskodawczyni, przejmując po śmierci męża do swojej działalności gospodarczej środki trwałe, wykorzystywane uprzednio w prowadzonej przez jej męża pozarolniczej działalności gospodarczej, powinna ustalić wartość początkową w wysokości przyjętej wcześniej przez męża oraz kontynuować stosowaną przez niego metodę amortyzacji. Przy dokonywaniu amortyzacji wnioskodawczyni powinna także uwzględnić dokonane już przez męża odpisy amortyzacyjne.
Przykład 1.
Pan Zbigniew przed śmiercią prowadził jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży biżuterii. Jego żona – pani Eliza będąca jedynym spadkobiercą po śmierci małżonka, z którym łączyła ją wspólność majątkowa, podjęła decyzję o kontynuowaniu prowadzenia działalności gospodarczej, dokonując rejestracji własnej działalności, i tym samym złożyła wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Kobieta przejęła środki trwałe (składniki majątku wchodziły w skład wspólnego majątku małżonków), które wykorzystywane były dotychczas w działalności gospodarczej pana Zbigniewa. W jaki sposób pani Eliza powinna amortyzować przejęte środki trwałe? Czy konieczne jest wykorzystywanie w działalności gospodarczej prowadzonej przez panią Elizę wszystkich środków trwałych użytkowanych dotychczas w działalności jej zmarłego małżonka?
W przypadku przejęcia składników majątku wchodzących w skład wspólnego majątku małżonków małżonka kontynuująca działalność gospodarczą po zmarłym przedsiębiorcy kontynuuje rozliczenia w zakresie amortyzacji środków trwałych, zarówno odnośnie do stawek, jak i samej metody amortyzacji. Oznacza to, że pani Eliza powinna kontynuować amortyzację środków trwałych przejętych z działalności gospodarczej po śmierci małżonka, dokonywaną przez pana Zbigniewa. Nie ma natomiast przeciwwskazań, aby pani Eliza wykorzystywała w swojej działalności tylko część środków trwałych użytkowanych w działalności gospodarczej zmarłego małżonka. Pozostała część środków trwałych może zostać zlikwidowana przy przejmowaniu działalności poprzez ich wycofanie z działalności gospodarczej.
