Prawa do konkurencji oraz równych szans i możliwości gospodarczych stanowią podstawę wolnego rynku. Zdarzają się jednak sytuacje wyjątkowe, w których instytucje państwowe mogą oferować podmiotom gospodarczym korzyść ekonomiczną, na którą nie mogłyby liczyć w normalnych okolicznościach. Na czym polega pomoc publiczna?
Pomoc publiczna -zapomoga od państwa
Pomoc publiczna nie ma jednoznacznej definicji. Można przez nią rozumieć wsparcie instytucji państwowych dla wybranych podmiotów gospodarczych za pośrednictwem dostępnych środków publicznych. Taki rodzaj pomocy to jedyny dozwolony element polityki gospodarczej państwa używany w celu poprawy konkurencyjności na rynku.
Wsparcie przysługuje podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą – tę z kolei definiuje prawo UE w zakresie oferowania towarów i usług na rynku. Dotyczy to również działalności, takich jak produkcja, dystrybucja i usługi. Trzeba wspomnieć również o tym, że źródła finansowania lub cele danych przedsiębiorstw nie są brane pod uwagę przy rozpatrywaniu ewentualnych wniosków.
Przedsiębiorca i przedsiębiorstwo
Art. 55(1) Kodeksu cywilnego określa przedsiębiorstwo jako „zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej”. Innymi słowy, jest to po prostu jednostka prowadząca działalność gospodarczą. Przedsiębiorstwa można kategoryzować ze względu na ich rodzaj, własność, a także obowiązujące prawo gospodarcze.
W myśl Rozporządzenia Komisji (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. przedsiębiorca jest z kolei definiowany jako „niezależny inwestor prywatny, który nie jest udziałowcem/akcjonariuszem kwalifikującego się przedsiębiorstwa, w które inwestuje”. Czynnikiem klasyfikującym przedsiębiorców jest przede wszystkim rozmiar prowadzonej przez nich działalności:
- Mikroprzedsiębiorcy.
- Mali przedsiębiorcy.
- Średni przedsiębiorcy.
- Pozostali przedsiębiorcy (nazywa się ich też dużymi).
Reguły przyznawania pomocy
Pomoc publiczna obejmuje każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Zasady jej przyznawania nie mogą natomiast stać w sprzeczności z nienaruszalnością konkurencyjności na wolnym rynku. Na terenie całej Unii Europejskiej panują podobne, z góry ustalone reguły ich przyznawania, choć mogą różnić się procedurami w poszczególnych krajach. Oto kilka najważniejszych aspektów:
- Wsparcie musi pochodzić ze środków publicznych.
- Gratyfikowany podmiot odniesie korzyść gospodarczą.
- Różnice w poziomie życia gospodarczego wybranych jednostek są niwelowane.
- Pomoc obejmuje wyłącznie wybranych przedsiębiorców.
Gdy rozdzielenie działalności gospodarczej od niegospodarczej jest niemożliwe, przedsiębiorcy również mogą ubiegać się o pomoc. Nie kwalifikują się do niej za to działania, takie jak rozpowszechnianie wyników badań naukowych i ogólna działalność badawczo-rozwojowa (B + R).
Pomoc de minimis – wsparcie dla maluczkich
Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą liczyć na tzw. pomoc de minimis (łac. de minimis non curat lex – prawo nie troszczy się o drobiazgi). Polega ona na dysponowaniu dotacjami ze środków unijnych oraz przyznawaniu przedsiębiorcom ulg podatkowych. Dużym udogodnieniem jest tu brak konieczności zgłoszenia takich form wsparcia do instytucji unijnych.
Na pomoc de minimis składają się np. inwestycje w szkolenia pracownicze, jednorazowa amortyzacja, kredyty i pożyczki czy umorzenie odsetek. Taka pomoc przeznaczona jest głównie na rozwój działalności gospodarczej lub zwiększenie zatrudnienia, ale może także umożliwić pokrycie kosztów wcześniejszych inwestycji.
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1407/2013 zawiera regulację dotyczącą limitu przyznawania pomocy de minimis, która nie może przekroczyć 200 tys. euro brutto w ciągu 3 kolejnych lat dla jednego przedsiębiorcy. Przekroczenie limitu oznacza zarówno brak możliwości otrzymania wsparcia, jak i zwrot środków ponadlimitowych. Z tego rodzaju pomocy nie mogą natomiast skorzystać rolnicy i sektor przetwarzania produktów rolnych oraz pracownicy sektora rybołówstwa i akwakultury.
Pomoc regionalna i horyzontalna – na ratunek środowisku
Mimo że pierwotnie była ukierunkowana na wsparcie konkretnych przedsiębiorstw w poszczególnych sektorach, obecnie pomoc regionalna wiąże się z rozwojem gospodarczym na danym obszarze. Jej zadaniem jest wsparcie dla słabiej rozwiniętych gospodarczo regionów, ale również dalsza „opieka” dla rejonów dobrze prosperujących. Mapa naszego kraju została sklasyfikowana wg następujących kategorii:
- A – poziom PKB w tym regionie to mniej niż 75% średniej dla UE.
- C – regiony, w których występują trudności gospodarcze.
Wsparcie dla regionów obejmuje głównie inwestycje technologiczne związane ze zmianami w produkcji lub takie, które mają na celu jej zwiększenie. Ostateczny głos w kwestii przyznania tej zapomogi należy do Komisji Europejskiej, która wydaje stosowną ocenę lub rozporządzenie.
W zakres pomocy publicznej wchodzi również pomoc horyzontalna, przeznaczona na konkretne cele. Mogą do nich należeć m.in. ratowanie działalności gospodarczej, rozwój działalności badawczej, innowacyjnej lub ochrona środowiska. Ten ostatni zakres dotyczy zwłaszcza przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym i obejmuje aspekty takie jak oszczędzanie energii czy redukcja zanieczyszczeń. O taką pomoc może ubiegać się każdy sektor gospodarczy.
Fundusze na stały rozwój
Pomoc publiczna wpłynęła pozytywnie na rozwój wielu sektorów gospodarki – okazała się nieoceniona zwłaszcza w czasie pandemii COVID-19, kiedy to w wyniku lockdownu wielu przedsiębiorców musiało zawiesić swoją działalność.
Z takiej formy pomocy skorzystały wszystkie państwa UE, przede wszystkim te rozwijające się, do których niegdyś zaliczała się Polska. Kilka lat temu awansowaliśmy jednak do grona państw rozwiniętych, dzięki czemu mamy większe szanse na przypływ zagranicznego kapitału i tym samym dalszy rozwój gospodarczy naszego kraju.
