W okresie zimowym na pracodawcy spoczywają dodatkowe obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Niska temperatura na zewnątrz zobowiązuje pracodawcę do zapewnienia odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy, udostępnienia urządzeń do ogrzania się poza pomieszczeniami, a także dostarczenia środków ochrony indywidualnej oraz posiłków i napojów profilaktycznych. Sprawdź jakie obowiązki na pracodawcę nakłada praca w okresie zimowym!
Temperatura w pomieszczeniach pracy
Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W okresie zimowym ważne jest zagwarantowanie odpowiedniej temperatury, potrzebnej do wykonania danej pracy, z uwzględnieniem stosowanych w jej ramach metod i wkładanego w nią wysiłku fizycznego.
W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę nie niższą niż 14°C (287 K). Wyjątkiem jest sytuacja, gdy nie pozwalają na to względy technologiczne. Natomiast w pomieszczeniach, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K). Mówi o tym § 30 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – dalej r.b.h.p.
Pracownicy, którzy wykonują zadania na otwartej przestrzeni, narażeni są na działanie nie tylko niskich temperatur, ale również opadów deszczu, śniegu oraz wiatru. W związku z tym pracodawca zobowiązany jest zorganizować stanowiska pracy w taki sposób, aby byli oni chronieni przed zagrożeniami związanymi z trudnymi warunkami atmosferycznymi.
Pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikom zatrudnionym na otwartej przestrzeni pomieszczenia, w których mogą oni się ogrzać. Muszą one znajdować się w pobliżu miejsc pracy, dawać schronienie przed opadami atmosferycznymi i niską temperaturą, umożliwić zmianę odzieży, a ponadto być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków. Temperatura minimalna zapewniona w takich pomieszczeniach powinna wynosić 16°C. Na każdego pracownika najliczniejszej zmiany musi przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni, przy czym całkowita powierzchnia pomieszczenia nie może być mniejsza niż 8 m2. Jeżeli ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest możliwe zapewnienie wskazanych pomieszczeń, należy zagwarantować pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła, przy zachowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej – § 44 zal. nr 3 r.b.h.p.
Przykład 1.
Czy pracodawca może dowozić pracowników do miejsca, w których mogą się ogrzać i spożyć gorący posiłek?
Nie, ustawodawca wyraźnie wskazuje w przepisie § 44 zal. 3 r.b.h.p., że miejsce do ogrzania powinno znajdować się w pobliżu miejsca pracy. Pracownicy powinni mieć możliwość skorzystania z nich w miarę indywidualnych potrzeb.
„(…) zwrot »w pobliżu miejsc pracy« oznacza nakaz umieszczenia pomieszczeń umożliwiających pracownikom schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży blisko przestrzeni, w której pracownicy wykonują powtarzające się działania ze względu na przyjęty w danej jednostce podział zadań. Funkcję pomieszczeń umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży mogą zatem spełniać tylko takie pomieszczenia, do których każdy pracownik może dotrzeć samodzielnie, nie narażając się m.in. na to, że opady atmosferyczne nie tylko go »zmoczą« ale »przemoczą« – co narazi go na konsekwencje zdrowotne lub będzie wymagało przerwania pracy w celu zmiany odzieży”.
Praca w okresie zimowym - posiłki i napoje profilaktyczne
Pracodawca w okresie zimowym zobowiązany jest do zapewnienia pracownikom nieodpłatnie odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Rodzaje tych posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów – dalej r.p.n.
Przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C, pracodawca zawsze jest zobowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym przy pracach na otwartej przestrzeni gorące napoje. Prace wykonywane na zewnątrz w okresie zimowym uprawniają także do posiłków profilaktycznych.
W wyżej wskazanych warunkach, w okresie zimowym, czynności te muszą być również związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i powyżej 1000 kcal u kobiet.
Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki profilaktyczne i napoje, oraz szczegółowe zasady ich wydawania zawsze ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi. W sytuacji, gdy w zakładzie nie działają takie organizacje, pracodawca określa te zasady po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników.
Posiłki i napoje wydawane są pracownikom w tych dniach wykonywania prac, w których jest to uzasadnione. Posiłki powinny być wydawane w czasie regulaminowych przerw w pracy, w zasadzie po 3–4 godzinach pracy. Natomiast napoje gorące pracodawca powinien zapewnić w ciągu całej zmiany roboczej i w ilości w pełni zaspokajającej potrzeby pracowników.
Odzież ochronna
Jeżeli pracownik będzie świadczył pracę w warunkach, gdzie występują niebezpieczne i szkodliwe czynniki dla zdrowia w postaci niskiej temperatury, a także opadów czy wiatru, w szczególności podczas prac wykonywanych na zewnątrz pomieszczeń, pracodawca będzie zobligowany do zapewnienia śroków ochrony indywidualnej (art. 2376 § 1 kp).
Natomiast odzież i obuwie robocze należy zapewnić:
-
w przypadku, gdy odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
-
ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 2377 § 1 kp).
Obowiązkiem pracodawcy jest ustalenie rodzajów środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie jest niezbędne, a także określenie przewidywanych okresów użytkowania odzieży i obuwia roboczego (art. 2378 § 1 kp). W przypadku prac na zewnątrz, przy niskiej temperaturze, pracodawca musi zapewnić odzież ochronną, nakrycia głowy oraz środki ochrony kończyn górnych i dolnych (zal. nr 2 r.b.h.p.).
Działania te powinny zostać poprzedzone przeprowadzeniem oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy, w celu przeanalizowania wszystkich zagrożeń zawodowych, które na nim występują.
Zasady przydziału, prania i konserwacji środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego powinny zostać określone w regulaminie pracy lub innym wewnętrznym akcie, np. zarządzeniu. Dokument ten należy skonsultować z przedstawicielami pracowników (art. 23711a § 1 pkt 4 kp).
Podsumowanie
Pracodawca ma obowiązek organizować stanowisko pracy w ten sposób, by jak najskuteczniej chronić pracowników przed zagrożeniami mogącymi być przyczyną wypadków przy pracy lub chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy.
W przypadku pracowników, którzy wykonują zadania na otwartej przestrzeni i narażeni są na działanie nie tylko niskich temperatur, ale również opadów deszczu i śniegu oraz wiatru, pracodawca powinien zapewnić im odpowiednie pomieszczenia do ogrzania się, a także dostarczenie środków ochrony indywidualnej oraz posiłków i napojów profilaktycznych. Jeżeli ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest możliwe zapewnienie pomieszczeń do ogrzania się, pracodawca w pobliżu miejsca ich pracy powinien zapewnić odpowiednio urządzone źródła ciepła.
