Każdemu przedsiębiorcy powinno zależeć na tym, żeby chronić swoje logo. Inwestowanie w budowanie rozpoznawalności znaku, którym za chwilę będzie mogła bez żadnych konsekwencji posługiwać się inna firma, jest ryzykowne. Dlatego ważne jest zadbanie, aby prawo autorskie do logo przysługiwało nie grafikowi, który je stworzył, tylko przedsiębiorcy, który logo zamówił. Wyjaśniamy, jak chronić logo.
Prawo autorskie do logo - jak chronić?
Zawierając tylko umowę o wykonanie logo, zamawiający nie uzyskuje majątkowych praw autorskich (odpowiednika własności) do logo. Co najwyżej otrzymuje niewyłączną licencję do korzystania z logo; majątkowe prawo autorskie do logo pozostaje przy twórcy logo. Może on to samo logo udostępnić innej firmie - i zamawiający nie będzie mógł nic na to poradzić.
Dlatego sama umowa o dzieło - o wykonanie logo nie wystarczy. Trzeba dodatkowo wprowadzić do niej postanowienie, że majątkowe prawo autorskie do logo przechodzi na zamawiającego. Wtedy to zamawiający będzie “właścicielem praw” do logo. Nikt inny bez jego zgody nie będzie mógł z logo korzystać, będzie też mógł reagować, gdy ktoś to prawo naruszy. Umowa dotycząca przeniesienia majątkowych praw autorskich musi mieć formę pisemną.
Nie należy też pomijać kwestii związanych z osobistymi prawami autorskimi do logo, które zawsze przysługują twórcy, np. prawem do żądania, żeby utwór, czyli logo, był podpisany imieniem i nazwiskiem twórcy, co biorąc pod uwagę funkcję logo byłoby niezwykle kłopotliwe.
Dodatkowo warto uregulować sprawy związane z możliwością przerabiania logo, gdyby w przyszłości przedsiębiorca chciał swoje logo “odświeżyć”.
Dlatego najlepiej jest:
-
zadbać o uzyskanie majątkowych praw autorskich do logo;
-
zabezpieczyć kwestie związane w osobistymi prawami autorskimi do logo, tak, aby twórca logo z tych praw nie korzystał;
-
zabezpieczyć możliwość modyfikowania logo w przyszłości;
-
zarejestrować logo jako znak towarowy.
Prawo autorskie do logo - czy można zarejestrować?
Znak graficzny (logo) firmy z reguły spełnia warunki do uznania go za “utwór” w rozumieniu prawa autorskiego i dzięki temu podlega ochronie.
Utworem w rozumieniu prawa autorskiego jest “każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia” (art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Twórczy, indywidualny charakter logo sprawia, że jest ono utworem. Warunek ten spełnia zdecydowana większość znaków graficznych, którymi posługują się firmy w swoich logotypach.
Jeśli coś jest utworem, to podlega ochronie przewidzianej w prawie autorskim bez potrzeby zgłaszania czy rejestrowania tego prawa. Praw autorskich się nie zgłasza ani nie rejestruje. Ich ochrona jest też niezależna od opatrywania logo jakimkolwiek symbolem. Utwór jest chroniony z mocy prawa, od chwili jego ustalenia (czyli np. od chwili narysowania logo).
Zarejestrowanie logo jako znaku towarowego
Logo warto zarejestrować jako znak towarowy. Podlega wtedy dodatkowo bardzo skutecznej ochronie z ustawy - prawo własności przemysłowej. Uprawniony może wskazać, że jego znak został zarejestrowany, poprzez umieszczenie w sąsiedztwie znaku towarowego litery "R" wpisanej w okrąg.
Rejestracja znaku towarowego daje prawo wyłącznego używania tego znaku w sposób zarobkowy lub zawodowy. Używanie znaku towarowego polega w szczególności na:
-
umieszczaniu tego znaku na towarach lub ich opakowaniach, oferowaniu i wprowadzaniu tych towarów do obrotu, ich imporcie lub eksporcie, oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem;
-
umieszczaniu znaku na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług;
-
posługiwaniu się nim w celu reklamy.
Oczywiście bez rejestracji logotypu jako znaku towarowego również można to wszystko robić, np. umieszczać je na towarze. Ale wystarczy, że ktoś inny zarejestruje taki sam znak towarowy dla siebie, i przedsiębiorca będzie miał duży problem. Osoba, która znak zarejestruje, będzie mogła żądać zaprzestania używania logotypu przez inne osoby.
Prawo autorskie do logo podstawą unieważnienia znaku towarowego
Zadbanie o to, żeby uzyskać majątkowe prawo autorskie do logo jest też ważne w kontekście rejestracji znaku towarowego. Dlaczego?
-
pozwoli to “walczyć o logo” w przypadku, gdyby ktoś inny bezprawnie zarejestrował taki sam znak; osoba, która ma majątkowe prawa autorskie do danej grafiki może żądać unieważnienia cudzego znaku towarowego, w którym bez jej zgody tę grafikę umieszczono;
-
pozwoli uniknąć problemów, gdyby osoba, która zleciła grafikowi wykonanie logo następnie to logo zarejestrowała dla siebie jako znak towarowy; jeśli prawa autorskie do logo pozostały przy grafiku, to istnieje ryzyko, że grafik sprzeciwi się rejestracji znaku towarowego jako naruszającego jego prawa autorskie lub zażąda unieważnienia znaku;
Majątkowe prawa autorskie do logo
Majątkowe prawo autorskie do logo to odpowiednik własności. Dają wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Ten, kto ma majątkowe prawa autorskie do utworu, może je przenieść na inną osobę. Może też ich nie przenosić, a jedynie udzielać upoważnienia do korzystania z praw autorskich w określonym zakresie (udzielać licencji).
Zamawiając wykonanie logo, należy zadbać o to, żeby w umowie z grafikiem wprowadzić postanowienie, że w ramach ustalonego wynagrodzenia, z chwilą odbioru dzieła (ewentualnie z chwilą zapłaty wynagrodzenia), majątkowe prawo autorskie do logo przechodzi na zamawiającego.
Taka umowa musi mieć formę pisemną - inaczej przeniesienie praw autorskich będzie nieważne. Trzeba też w umowie wskazać tzw. pola eksploatacji, na których następuje przeniesienie praw autorskich. Pola eksploatacji są wymienione w art. 50 Prawa autorskiego. Można zapisać, że przeniesienie następuje na wszystkich polach eksploatacji wskazanych w tym przepisie.
Osobiste prawa autorskie do logo
Nie należy zapominać o osobistych prawach autorskich do utworu, jakim jest logo.
Chronią one nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:
-
autorstwa utworu;
-
oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
-
nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
-
decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
-
nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Osobistych praw autorskich nie można przenieść na inna osobę - pozostają one przy twórcy. Jak więc zabezpieczyć się, żeby twórca nie żądał w przyszłości np. opatrywania logo swoim nazwiskiem? Można w umowie wprowadzić postanowienie, zgodnie z którym wykonawca zobowiązuje się do niewykonywania osobistych praw autorskich do utworu i upoważnia do wykonywania tych praw w jego imieniu przez zamawiającego, jego następców prawnych, licencjobiorców oraz podmioty, na które zamawiający przeniesienie prawa do utworu. Warto również wprowadzić wysoką karę umowną dla zamawiającego na wypadek, gdyby zamawiający cofnął upoważnienie lub złamał zobowiązanie do niewykonywania osobistych praw autorskich.
Możliwość modyfikacji logo a prawa autorskie
W umowie z grafikiem warto też zadbać o to, żeby móc w przyszłości bez jego zgody i bez dodatkowego wynagrodzenia zmodyfikować logo. Da to możliwość “odświeżenia” wyglądu logo za kilka lat, dostosowania go do aktualnych trendów.
Korzystanie z przeróbki logo wymagać będzie zgody twórcy pierwotnego logo, i to nawet wtedy, gdy twórca przeniósł całość majątkowych prawa autorskich do logo. Jak uniknąć tego problemu? Wystarczy w umowie o przeniesienie majątkowych praw autorskich z grafikiem zapisać, że twórca w ramach otrzymanego wynagrodzenia udziela również zezwolenia na wykonywanie zależnego prawa autorskiego (obejmującego opracowanie utworu, w tym jego przeróbkę) oraz zgadza się na dokonywanie zmian w utworze (logo).
