Kradzież patentu - co zrobić gdy do niej dojdzie?

Co jakiś czas w mediach pojawiają się doniesienia o kolejnych sprawach dotyczących sporów patentowych. W 2011 roku Microsoft musiał zapłacić ponad 200 milionów dolarów kanadyjskiej firmie i4i za bezprawne wykorzystanie funkcji XML w programie Word. W 2006 roku producent telefonów Blackberry zapłacił ponad 600 milionów dolarów przedsiębiorstwu NTP Inc. w związku z kradzieżą patentu dotyczącego bezprzewodowego wysyłania wiadomości email. Nawet produkcja wycieraczek samochodowych przez wielkie koncerny samochodowe stała się przedmiotem batalii sądowej. Kradzież patentu i problemy z tym związane dotykają jednakże nie tylko znanych firm. Każdy przedsiębiorca korzystający w swojej działalności z opatentowanych rozwiązań powinien wiedzieć, w jaki sposób bronić swoich tajemnic.

Czym jest patent?

Celem przypomnienia należy wskazać, iż patent oznacza prawo do wykorzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na określonym terytorium i przez określony czas.

Aby wynalazek wykorzystywany przez przedsiębiorcę w jego działalności mógł zostać opatentowany, musi posiadać następujące cechy:

• mieć wartość użytkową,

• nadawać się do przemysłowego zastosowania,

• stanowić nowe rozwiązanie, dotychczas nieznane i niestosowane wcześniej,

• posiadać tzw. poziom wynalazczy, co oznacza, iż wynalazek musi być rozwiązaniem nieoczywistym dla osób zajmujących się tymi samymi zagadnieniami.

Żaden przepis prawa nie obliguje przedsiębiorców do patentowania dokonanych przez nich odkryć. Zgłoszenie wniosku patentowego jest zależne wyłącznie od woli samego przedsiębiorcy, choć oczywiście przedsiębiorca musi mieć na uwadze zalety takiego rozwiązania – uzyskanie patentu powoduje, iż nabywa on prawo wyłącznego korzystania z wynalazku na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z treścią przepisu art. 63 ustawy Prawo własności przemysłowej.

Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym.

Roszczenia z patentu na drodze postępowania cywilnego

Przedsiębiorca, który opatentował swój wynalazek, może zadecydować o udzieleniu innym podmiotom licencji na korzystanie z jego wynalazku. Jednocześnie, zgodnie z treścią przepisu art. 66 ustawy Prawo własności przemysłowej, przedsiębiorca może zakazać korzystania z wynalazku w sposób polegający na:

1. wytwarzaniu, używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów produktu będącego przedmiotem wynalazku lub

2. stosowaniu sposobu będącego przedmiotem wynalazku, jak też używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów produktów otrzymanych bezpośrednio takim sposobem.

Jeśli przedsiębiorca – podmiot uprawniony do korzystania z opatentowanego wynalazku –  zorientuje się, iż prawa do jego patentu zostały naruszone, niezależnie od postaci tego naruszenia, może dochodzić swoich roszczeń na drodze postępowania cywilnego w oparciu o przepisy art. 283 i n. ustawy Prawo własności przemysłowej.

Ustawodawca nie przewiduje żadnego odrębnego trybu dochodzenia roszczeń związanych z naruszeniem prawa do patentu, wskazując, iż sprawy tego rodzaju rozpatrywane są na zasadach ogólnych przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego (kpc).

Czas na dochodzenie roszczeń związanych z naruszeniem patentu jest ograniczony. Roszczenia z tego tytułu ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat, co oznacza, iż wniesienie pozwu po upływie tego okresu może zakończyć się jego oddaleniem, jeśli pozwany podniesie zarzut przedawnienia. Bieg przedawnienia liczony jest od dnia, w którym uprawniony przedsiębiorca dowiedział się o naruszeniu przysługującego mu prawa oraz o osobie, która naruszyła patent, przy czym w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem 5 lat od dnia naruszenia. Bieg przedawnienia liczony jest oddzielnie co do każdego naruszenia. Jednocześnie, bieg przedawnienia ulega zawieszeniu w okresie między zgłoszeniem wynalazku do Urzędu Patentowego a udzieleniem patentu.

Jakie mogą być rodzaje roszczeń?

Przedsiębiorca, którego patent został skradziony i bezprawnie wykorzystany, ma obowiązek w pozwie przeciwko naruszającemu wykazać wszystkie okoliczności dotyczące naruszenia, w tym wskazać, na jakiej podstawie przysługuje mu patent i w jaki sposób jego prawo zostało naruszone.

W treści pozwu przedsiębiorca musi również określić, jakiej treści orzeczenia się domaga. Uprawniony może wybrać spośród roszczeń przewidzianych przez ustawę Prawo własności przemysłowej:

1. roszczenie zaniechania dalszych naruszeń (na przyszłość);

2. roszczenie o wydanie bezprawnie uzyskanych korzyści (np. dochodów związanych za sprzedaż towarów wyprodukowanych w oparciu o skradziony patent);

3. roszczenie o naprawienie wyrządzonej szkody (na zasadach ogólnych tj. w rozmiarze odpowiadającym poniesionym stratom i utraconym korzyściom albo poprzez zapłatę opłaty licencyjnej lub innego stosownego wynagrodzenia za korzystanie z prawa);

4. roszczenie o podanie orzeczenia do publicznej wiadomości;

5. roszczenie o zaprzestanie działań grożących naruszeniem prawa (w przypadku, gdy do faktycznego naruszenia patentu jeszcze nie doszło, ale istnieje takie ryzyko);

6. roszczenie dotyczące bezprawnie wytworzonych lub oznaczonych wytworów, środków i materiałów (np. żądanie wycofania ich z obrotu).

Co oczywiste, przedsiębiorca może dochodzić kilku roszczeń jednocześnie, w ramach jednego powództwa.

Warto zauważyć, iż zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 stycznia 2009 roku (sygn. V CSK 241/08), w razie naruszenia prawa własności przemysłowej (a zatem również prawa do patentu) uprawniony do patentu może skorzystać również z roszczeń przewidzianych w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Ponadto przedsiębiorca uprawniony z patentu ma prawo do złożenia wniosku o zabezpieczenie:

1. dowodów istotnych dla rozpoznania sprawy;

2. dochodzonych roszczeń poprzez zobowiązanie naruszającego patent lub innych osób do udzielenia informacji niezbędnych do dochodzenia roszczenia (np. dotyczących pochodzenia towarów).

Wniosek o zabezpieczenie ma niezwykle istotne znaczenie praktyczne, ponieważ zabezpiecza interesy przedsiębiorcy na wypadek przyszłego lub toczącego się już postępowania. Sąd jest zobowiązany do rozpoznania wniosku o zabezpieczenie w terminie 3 dni od dnia jego złożenia (w przypadku spraw szczególnie skomplikowanych termin ten jest wydłużony do 7 dni).

Kradzież patentu – czy jest przestępstwem?

Osoba, która dopuszcza się naruszenia prawa do patentu, ryzykuje nie tylko odpowiedzialnością cywilną na zasadach opisanych powyżej, lecz również odpowiedzialnością karną. Zgodnie z treścią przepisu art. 303 ustawy Prawo własności przemysłowej, naruszenie prawa do patentu podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności. Górna granica ustawowego zagrożenia jest podwyższona w przypadku, gdy sprawca czynu działa w celu uzyskania korzyści majątkowej, a zatem w celach zarobkowych.

Ustawodawca kara również inne niewłaściwe zachowania związane z ochroną praw własności przemysłowej, opisane w przepisach art. 304 i n. wspomnianej ustawy, m.in. zgłoszenie wynalazku w celu uzyskania patentu przez podmiot, który nie jest do tego uprawniony.

Co istotne w przypadku tych czynów prokuratura nie zadziała z urzędu. Ustawodawca uznaje bowiem, że w przypadku popełnienia przestępstwa związanego z kradzieżą patentu naruszeniu podlega przede wszystkim interes przedsiębiorcy uprawnionego do korzystania z wynalazku. Z tego względu przedsiębiorca musi złożyć w prokuraturze lub na komisariacie Policji wniosek o ściganie sprawcy przestępstwa. Złożenie wniosku jest obligatoryjnym elementem, umożliwiającym wszczęcie postępowania karnego i w rezultacie ukaranie sprawcy przestępstwa.