Jeżeli chcielibyśmy podać najprostszą definicję Przemysłu 4.0, to powiemy, że jest to koncepcja, która zakłada połączenia świata rzeczywistego maszyn produkcyjnych ze światem wirtualnym internetu oraz technologii cyfrowych. Pojęcie transformacji gospodarki w kierunku Przemysłu 4.0 bardzo często pojawia się w kontekście funduszy europejskich na lata 2021–2027. Zobaczmy więc, gdzie przedsiębiorcy powinni szukać dotacji na skuteczne wdrożenie rozwiązań zgodnych z ideą Przemysł 4.0.
Co dokładnie kryje się pod pojęciem Przemysłu 4.0?
Nie ulega wątpliwości, że czynnikami napędzającymi transformację w kierunku Przemysłu 4.0 są coraz bardziej zindywidualizowane potrzeby klientów oraz narastający trend personalizacji produktów i usług. Firmy produkcyjne, aby zapewnić towar zgodny z oczekiwaniami odbiorców, muszą przejść złożony proces transformacji zarówno technologicznej, jak i organizacyjnej. Wykorzystanie najnowocześniejszych technologii cyfrowych, zasobów danych oraz zapewnienie komunikacji na linii maszyny, urządzenia i ludzie, to obecnie warunek konieczny, aby zyskać przewagę nad konkurencją. Dzięki inteligentnym systemom produkcji wszystkie elementy fabryki są ze sobą połączone, poczynając od zaopatrzenia, a kończąc na transporcie. Oznacza to zwiększenie wydajności produkcji oraz zmniejszenie kosztów. W proces transformacji przedsiębiorstw w fabryki przyszłości w roku 2018 włączyła się również Komisja Europejska, powołując do życia Europejskie Centrum Wsparcia Zaawansowanej Produkcji (ADMA – Advanced Manufacturing). Celem inicjatywy jest pomoc MŚP w zakresie dostosowania się do wymogów Przemysłu 4.0. Narzędziem odgrywającym istotną rolę w metodologii ADMA jest audyt, który dotyczy zaawansowanych rozwiązań technologicznych, produkcyjnych, cyfrowych oraz proponowanych innowacji społecznych w przedsiębiorstwie. Na rynku polskim przewodnią rolę w upowszechnianiu audytu ADMA odgrywa Fundacja Platforma Przemysłów Przyszłości, która organizuje liczne konkursy, szkolenia dla ekspertów oraz konferencje przyczyniające się do przyspieszenia wdrażania w Polsce Przemysłu 4.0. W dalszej części artykułu przedstawimy działania, które w najbliższych latach będą finansować na terenie kraju powstawanie i rozwój fabryk przyszłości.
Przemysł 4.0 w Polsce Wschodniej
Kompleksowe wsparcie przedsiębiorców w procesie transformacji w kierunku Przemysłu 4.0 poprzez automatyzację i robotyzację umożliwia program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021–2027. W ramach Działania 1.2 mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa, które mają siedzibę na terenie makroregionu Polski Wschodniej, tj. województw lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego lub mazowieckiego z wyłączeniem regionu warszawskiego stołecznego, mogą ubiegać się o środki na:
- audyt technologiczny oraz opracowanie mapy drogowej transformacji przedsiębiorstwa w kierunku Przemysłu 4.0,
- działania inwestycyjne, tj. zakup automatów, robotów oraz innych maszyn i urządzeń, a także oprogramowania,
- wsparcie procesu instalacji i wdrożenia nabytych aktywów poprzez szkolenia i doradztwo.
Przedsiębiorstwo może uzyskać maksymalnie 3 mln zł. W zależności od rodzaju wydatku i pomocy dofinansowanie pokryje do 85% wartości projektu. Za przyjmowanie i ocenę wniosków odpowiada Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. 8 listopada 2023 roku zakończył się pierwszy nabór wniosków o dofinansowanie w „Działaniu 1.2 Automatyzacja i robotyzacja w MŚP”, który cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem. Przedsiębiorcy złożyli 240 wniosków na łączną kwotę dofinansowania ponad 498 mln zł. Obecnie czekamy na harmonogram naborów wniosków na rok 2024.
Kto może pozyskać dotację na automatyzację i robotyzację w ramach KPO?
Wsparcie przedsięwzięć związanych z robotyzacją, sztuczną inteligencją lub cyfryzacją procesów, technologii, produktów lub usług przewidziano również w ramach Działania A2.1.1 z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Należy jednak wyraźnie podkreślić, że o dotację mogą ubiegać się wyłącznie duże przedsiębiorstwa w rozumieniu załącznika I do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 roku uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu. Wsparciem zostaną objęte przedsięwzięcia polegające m.in. na:
- wprowadzaniu innowacyjnych rozwiązań nakierowanych na transformację cyfrową,
- wykorzystaniu sztucznej inteligencji (AI) do zarządzania procesami biznesowymi,
- tworzeniu dziedzinowych platform cyfrowych (np. w obszarze łańcucha dostaw lub świadczonych usług),
- wdrażaniu dedykowanych systemów automatyzujących procesy w obszarze bezpieczeństwa cyfrowego z wykorzystaniem technologii chmurowych oraz sztucznej inteligencji (AI),
- wspieraniu transformacji w kierunku Przemysłu 4.0 ze szczególnym uwzględnieniem robotyzacji i technologii operacyjnych,
- wdrażaniu technologii komunikacji Machine to Machine (M2M), wykorzystanie przemysłowego Internetu Rzeczy (IoT) z zastosowaniem zaawansowanych metod przetwarzania informacji,
- wdrażaniu inteligentnych linii produkcyjnych, budowie inteligentnych fabryk,
- wykorzystaniu technologii chmurowych oraz sztucznej inteligencji (AI) w procesach produkcyjnych,
- wdrażaniu wysokospecjalistycznych cyfrowych miejsc pracy.
Wsparcie przyznawane w ramach inwestycji A2.1.1 stanowi pomoc publiczną, udzielaną na zasadach regionalnej pomocy inwestycyjnej. Pierwszy nabór wniosków zakończył się 30 listopada 2023 roku. Do przedsiębiorców w formie dotacji trafi rekordowa pula ponad 2 mld zł.
Ścieżka SMART, czyli jak pozyskać dotację na cyfryzację?
Najpopularniejszy obecnie konkurs w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027, czyli Ścieżka SMART również daje przedsiębiorcom możliwość ubiegania się o środki na cyfryzację. Istnieje jednak pewien warunek. W pierwszej kolejności przedsiębiorca musi zrealizować co najmniej jeden z dwóch modułów obligatoryjnych: moduł B+R lub wdrożenie innowacji. Wówczas w ramach tego samego projektu istnieje możliwość realizacji modułu fakultatywnego cyfryzacja, który umożliwia pozyskanie dofinansowania na transformację cyfrową oraz zapewnienie cyberbezpieczeństwa działalności gospodarczej. Transformacja cyfrowa rozumiana jest jako proces transformacji technologicznej, procesowej i organizacyjnej, a wprowadzenie specjalistycznych rozwiązań cyfrowych musi prowadzić do wdrożenia innowacji produktowej lub procesowej co najmniej na poziomie przedsiębiorstwa. Wachlarz wsparcia jest bardzo szeroki i obejmuje m.in.: zakup gruntów i nieruchomości zabudowanych, zakup środków trwałych, nabycie robót i materiałów budowlanych, nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz zakup usług zewnętrznych związanych ze wsparciem innowacji. W zależności od rodzaju wydatku dofinansowanie pokryje od 50 do 70% wartości projektu. W przypadku tego działania mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą aplikować o środki w konkursach ogłaszanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, duże przedsiębiorstwa obsługuje Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
W jaki sposób województwo łódzkie wspiera Przemysł 4.0?
Warto wspomnieć, że poszczególne województwa również stawiają na rozwój fabryk przyszłości. Najlepszym tego przykładem jest łódzkie. W ramach „Działania 1.5 Konkurencyjność MŚP (program Fundusze Europejskie dla Łódzkiego 2021–2027)” wspierane będą inwestycje w obszarach technologii Przemysłu 4.0, czyli automatyzacji, robotyzacji cyfryzacji przedsiębiorstwa oraz przestawiania firmy na cyfrowy łańcuch dostaw. Dotacje będzie można przeznaczyć na inwestycje zwiększające zaawansowanie technologiczne przedsiębiorstwa w zakresie: sztucznej inteligencji, wirtualnej i rozszerzonej rzeczywistości, chmury obliczeniowej, robotów przemysłowych, technologii kwantowych, Big Data, druku 3D oraz cyberbezpieczeństwa. W ramach pierwszego konkursu, który odbył się we wrześniu 2023 roku, do podziału była kwota 25 mln zł. Mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa mogły składać projekty, których wartość musiała mieścić się w przedziale od 300 tys. zł do 1 mln zł. Za obsługę naboru oraz ocenę wniosków odpowiada Centrum Obsługi Przedsiębiorcy z Łodzi działająca jako Instytucja Pośrednicząca dla programu regionalnego.
Cyfryzacja lubelskich MŚP
Wdrażanie specjalistycznych rozwiązań cyfrowych, a w szczególności: zmiana modeli biznesowych w kierunku Przemysłu 4.0 i gospodarki opartej na danych oraz cyfryzacja przedsiębiorstwa dostępna jest również dla przedsiębiorców z województwa lubelskiego („Działanie 2.4 Cyfryzacja lubelskich MŚP – Fundusze Europejskie dla Lubelskiego 2021–2027”). Zwiększenie wykorzystania systemów procesowych, przestawienie się firm na cyfrowy łańcuch dostaw i wprowadzanie produktów i usług opartych na TIK do codziennej działalności, digitalizacja procesów eksportowych – to tylko niektóre typy projektów, które mogą być realizowane przez mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa działające na terenie województwa lubelskiego. Z możliwości uzyskania wsparcia wykluczone będą wydatki na zakup oprogramowania biurowego, księgowego, systemy operacyjne wykorzystujące powszechnie znane i dostępne technologie. Maksymalny poziom dofinansowania to 85%. Mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą wnioskować o maksymalnie 800 tys. zł. Pierwszy nabór wniosków w ramach działania zakończył się w październiku 2023 roku (obecnie trwa ocena złożonych projektów).
Przemysł 4.0 to pojęcie bardzo złożone. Może się wydawać, że dotyczy przede wszystkim nowych technologii, cyfryzacji, sztucznej inteligencji. Nie należy jednak zapominać, że kluczową rolę w fabrykach przyszłości ciągle odgrywają ludzie, którzy dzięki nowoczesnym rozwiązaniom są efektywniejsi. Wdrażanie nowych rozwiązań procesowych wiąże się z dużymi nakładami finansowymi. Firmy, które prześpią okres zmian i nie będę podążać za nowymi trendami, mogą zniknąć z mapy. Warto więc znać możliwości, które dają fundusze europejskie w zakresie wdrożenia automatyzacji i cyfryzacji przedsiębiorstwa. Dotacje na wspomniany cel dostępne są zarówno w programach krajowych (Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej, Krajowy Plan Odbudowy), jak i programach regionalnych poszczególnych województw. Zachęcamy do śledzenia poszczególnych harmonogramów naborów wniosków.
