Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej, które zabezpieczają przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników środowiska pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Na pracodawcy ciąży również obowiązek dostarczenia pracownikowi nieodpłatnie odzieży i obuwia roboczego. Natomiast obowiązkiem pracownika jest stosowanie przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem.
Środki ochrony indywidualnej i ich stosowanie
Przez środki ochrony indywidualnej rozumie się wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu ochrony przed jednym zagrożeniem lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy. Powinny być one stosowane w sytuacjach, kiedy nie można uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy. Środki ochrony indywidualnej zapewnione przez pracodawcę powinny zabezpieczać pracownika przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników, które występują w środowisku pracy.
Środkami ochrony indywidualnej są m.in. hełmy, rękawice, ochronniki słuchu, okulary ochronne, ochronne ubrania i obuwie.
Do środków ochrony indywidualnej nie zalicza się natomiast:
- wyposażenia stosowanego przez służby pierwszej pomocy i ratownicze;
- środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów Prawa o ruchu drogowym;
- zwykłej odzieży roboczej i mundurów, które nie są specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika;
- przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego;
- środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, policję i inne służby utrzymania porządku publicznego;
- wyposażenia sportowego;
- środków służących do samoobrony lub do odstraszania.
Rodzaje środków ochrony indywidualnej, których stosowanie na określonych stanowiskach pracy jest niezbędne, ustala pracodawca w porozumieniu z przedstawicielami pracowników. Regulacje w zakresie wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej powinny zostać wprowadzone do regulaminu pracy lub do innych aktów wewnątrzzakładowych, np. do zarządzenia pracodawcy dotyczącego przydziału odzieży i obuwia ochronnego.
Dostarczane pracownikom środki ochrony indywidualnej powinny:
- być odpowiednie do istniejącego zagrożenia i nie powodować same z siebie zwiększonego zagrożenia;
- uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy;
- uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika;
- być odpowiednio dopasowane do użytkownika – po wykonaniu niezbędnych regulacji.
Ponadto pracodawca jest obowiązany zadbać o to, aby stosowane środki ochrony indywidualnej posiadały właściwości ochronne i użytkowe, a w szczególności aby użytkowano je i konserwowano zgodnie z zaleceniami producenta określonymi w stosownej instrukcji. Ze środków ochrony indywidualnej powinno korzystać się zgodnie z ich przeznaczeniem. Producenci dołączają do takich środków instrukcję oraz informacje w języku zrozumiałym dla konsumentów i innych użytkowników końcowych, określonym przez dane państwo członkowskie. Takie instrukcje i informacje, a także wszelkie etykiety muszą być jasne, zrozumiałe i czytelne.
Środki ochrony indywidualnej mają określone przez producenta terminy używalności. Jeżeli utraciły one funkcję ochronną w związku z upłynięciem takiego terminu lub uległy uszkodzeniu, pracodawca zobowiązany jest niezwłocznie wyposażyć pracowników w środki spełniające tę funkcję.
Przykład 1.
Kto powinien przeprowadzać kontrolę środków ochrony indywidualnej?
Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane w sytuacjach, gdy nie można uniknąć zagrożeń albo nie można ich w sposób odpowiedni ograniczyć za pomocą innych środków. Podczas użytkowania tych środków obowiązek nadzoru nad ich stanem technicznym spoczywa głównie na pracodawcy. W celu zapewnienia skutecznego nadzoru wskazane jest prowadzenie każdorazowo kontroli stanu środków ochrony indywidualnej przez odpowiednio przeszkolonego użytkownika bezpośrednio przed przystąpieniem do ich użycia. Zalecana jest również okresowa kontrola tych środków przeprowadzana przez kompetentną, specjalnie do tego celu przeszkoloną osobę w zakładzie pracy lub bezpośrednio przez producenta.
Środki ochrony indywidualnej powinny być przeznaczone do osobistego użytku. W wyjątkowych przypadkach mogą być jednak stosowane przez więcej niż jedną osobę, pod warunkiem że zastosowano działania, które wykluczają niepożądany wpływ takiego użytkowania na zdrowie lub higienę użytkowników.
Do obowiązków pracodawcy należy zapewnienie prania, konserwacji, naprawy, odpylania i odkażania środków ochrony indywidualnej. Pracodawca ma także obowiązek dopilnować, aby środki, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.
Używanie odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem
Pracownik jest zobowiązany do stosowania dostarczonej mu odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez odzieży i obuwia roboczego przewidzianego do stosowania na danym stanowisku.
Odzież i obuwie robocze przydziela się pracownikom zatrudnionym na stanowiskach, na których może nastąpić zniszczenie lub znaczne zabrudzenie własnej odzieży. Przyznaje się je również ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne, epidemiologiczne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi odzież i obuwie robocze zgodne z wymaganiami określonymi w Polskich Normach. Zarówno odzież, jak i obuwie robocze stanowi własność pracodawcy. Pracodawca ustala rodzaj odzieży i obuwia roboczego, przewidywane okresy użytkowania, które powinny być dostosowane do warunków pracy, rodzaju i poziomu zagrożeń, które występują na danym stanowisku, stopnia brudzenia i niszczenia odzieży i obuwia, a także wymagań higienicznych i sanitarnych.
Rodzaj odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na poszczególnych stanowiskach jest niezbędne, pracodawca ustala w porozumieniu z przedstawicielami pracowników. Postanowienia w tym zakresie powinny zostać określone w regulaminie pracy. Natomiast pracodawcy niezobowiązani do ustalania regulaminów pracy powinni uregulować te kwestie w innym akcie wewnątrzzakładowym.
Jeżeli pracownik nie realizuje obowiązku używania odzieży i obuwia roboczego przydzielonego mu przez pracodawcę, nie może być dopuszczony do wykonywania pracy.
Pracodawca może ustalić stanowiska pracy, na których dopuszcza się używanie przez pracowników za ich zgodą własnej odzieży i obuwia roboczego, pod warunkiem że nie narusza to zasad bhp. Możliwość używania obuwia i odzieży własnej nie dotyczy stanowisk, na których wykonuje się prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo takie prace, które powodują intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi.
