Zapewne większość przedsiębiorców zatrudniających pracowników orientuje się, że oprócz kontroli Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), jak również innych organów uprawnionych do sprawdzania stanu bezpieczeństwa w miejscach, w których ma być lub jest wykonywana praca, musi się liczyć także z wizytą inspektora sanitarnego. Taki stan rzeczy wynika wprost z przepisów Kodeksu pracy, zgodnie bowiem z art. 184 § 2 tej ustawy Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) sprawuje nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i warunków środowiska. Proces kontrolny może być stosunkowo prosty lub przybierać bardziej złożone formy. W poniższym artykule opiszemy na czym polegają ustalenia pokontrolne dokonane przez Państwową Inspekcję Sanitarną oraz jakie są cele jej działań.
Cele działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej – podstawowe informacje
Państwowa Inspekcja Sanitarna jest organem powołanym do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, m.in. poprzez nadzór nad warunkami higieny pracy w przedsiębiorstwach zatrudniających pracowników. Celem tych działań jest ochrona zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobieganie powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych.
Działania PIS w obszarze zapobiegawczego nadzoru sanitarnego obejmują w szczególności uzgadnianie dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczących budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych.
W zakresie bieżącego nadzoru sanitarnego natomiast do zadań PIS należy przede wszystkim kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne dotyczących utrzymania należytego stanu higienicznego zakładów pracy oraz warunków zdrowotnych środowiska pracy.
Jakimi uprawnieniami dysponuje inspektor sanitarny?
Na wstępie należałoby określić, jakimi uprawnieniami w stosunku do przedsiębiorcy dysponuje inspektor sanitarny. Prawa inspektora sanitarnego określono w przepisach Rozdziału 3 Ustawy z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zwanej dalej ustawą o PIS. Oznacza to, że zgodnie z przywołanymi regulacjami państwowy inspektor sanitarny, w związku z wykonywaną kontrolą, ma prawo między innymi:
- wstępu o każdej porze dnia i nocy, na terenie miast i wsi do zakładów pracy oraz wszystkich pomieszczeń i urządzeń wchodzących w ich skład, obiektów użyteczności publicznej, obiektów handlowych, środków transportu i obiektów z nimi związanych, a także do obiektów będących w trakcie budowy;
- żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób;
- żądania okazania dokumentów i udostępniania wszystkich danych;
- pobierania próbek do badań laboratoryjnych.
Osoby dokonujące czynności kontrolnych podlegają przy wykonywaniu swoich zadań szczególnej ochronie prawnej przewidzianej w odrębnych przepisach dla funkcjonariuszy publicznych.
Ustalenia pokontrolne dokonane przez PIS
Jak wynika z art. 23 ust. 2 ustawy o PIS, stwierdzone w wyniku kontroli nieprawidłowości są wpisywane do dziennika budowy, z wyznaczeniem terminu ich usunięcia.
Zalecenia pokontrolne oraz inne dane wynikające z czynności kontrolnych są wpisywane przez upoważnionych pracowników właściwego państwowego inspektora sanitarnego do książki kontroli.
W rozdziale 5 Prawa przedsiębiorców znajdziemy przepisy dotyczące ograniczenia kontroli działalności gospodarczej, w tym również postanowienia odnoszące się do kwestii związanych z książką kontroli. W myśl art. 57 ust. 1 Prawa przedsiębiorców przedsiębiorca jest obowiązany prowadzić i przechowywać w swojej siedzibie książkę kontroli oraz upoważnienia i protokoły kontroli. Przedsiębiorca prowadzi książkę kontroli w postaci:
- papierowej, w tym również w formie zbioru dokumentów, lub
- elektronicznej.
Prawo przedsiębiorców obejmuje zapis korzystny z punktu widzenia właścicieli firm, stanowiący domniemanie prawne przewidujące potwierdzenie informacji zawartych na nośnikach elektronicznych z zapisami ujętymi w dokumentach przechowywanych przez przedsiębiorcę w formie tradycyjnej.
Jakie informacje powinny zostać zamieszczone w książce kontroli? Odpowiedź na tak postawione pytanie jest zawarta w art. 57 ust. 2 Prawa przedsiębiorców. Zgodnie z tym przepisem książka kontroli zawiera wpisy obejmujące:
- oznaczenie organu kontroli,
- oznaczenie upoważnienia do kontroli,
- zakres przedmiotowy przeprowadzonej kontroli,
- daty podjęcia i zakończenia kontroli.
Kolejne pytanie, na jakie trzeba odpowiedzieć, brzmi: kto jest upoważniony do dokonywania wpisów odpowiednio w książce kontroli prowadzonej w formie tradycyjnej i elektronicznej? Otóż wpisów w książce kontroli prowadzonej w postaci:
- papierowej – dokonuje kontrolujący,
- elektronicznej – dokonuje przedsiębiorca.
W razie wszczęcia kontroli przedsiębiorca jest obowiązany niezwłocznie okazać kontrolującemu książkę kontroli prowadzoną w postaci:
- papierowej – przez udostępnienie jej oryginału albo kopii odpowiednich jej fragmentów lub
- elektronicznej – przez zapewnienie dostępu przy użyciu urządzenia pozwalającego na zapoznanie się z jej treścią albo wykonanie wydruków z systemu informatycznego, w którym prowadzona jest książka kontroli, poświadczonych przez przedsiębiorcę za zgodność z wpisem w książce kontroli.
Zwolnienie z obowiązku prowadzenia książki kontroli
W odniesieniu do niektórych przedsiębiorców wyłączono obowiązek stosowania art. 57 Prawa przedsiębiorców, czyli przepisu nakładającego na przedsiębiorcę zobowiązanie do prowadzenia, przechowywania oraz okazywania właściwemu organowi książki kontroli. Odpowiednie unormowania w tym zakresie zawierają przepisy art. 62 Prawa przedsiębiorców.
Ponadto zgodnie z art. 65 Prawa przedsiębiorców przepisów rozdziału 5 tej ustawy nie stosuje się do kontroli:
- prowadzonej na podstawie Ustawy z dnia 29 listopada 2000 roku – Prawo atomowe;
- celno-skarbowej prowadzonej w trybie określonym w dziale V rozdziale 1 Ustawy z dnia 16 listopada 2016 roku o Krajowej Administracji Skarbowej;
- prowadzonej na podstawie Ustawy z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie gospodarki odpadami.
Podsumowanie
Państwowa Inspekcja Sanitarna jest uprawniona do kontroli warunków higieny pracy w zakładach pracy w ramach tzw. zapobiegawczego oraz bieżącego nadzoru sanitarnego. Realizując to zadanie, inspektorzy sanitarni mogą przeprowadzać kontrole w firmach w zakresie określonym przepisami ustawy o PIS. Stwierdzone w konsekwencji czynności kontrolnych nieprawidłowości są wpisywane do dziennika budowy. Zalecenia i ustalenia pokontrolne oraz inne wnioski wynikające z kontroli są odnotowywane w książce kontroli, której obowiązek posiadania wprowadzają przepisy ustawy – Prawo przedsiębiorców.
