Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – dalej: ustawa – zalicza turnus rehabilitacyjny pracownika do podstawowych form aktywności wspomagającej proces rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Główne regulacje dotyczące tej formy aktywności zawarto w art. 10, art. 10c–10f, art. 20 i art. 35a ust. 1 pkt 7 lit. a ustawy. Z punktu widzenia pracodawcy istotne znaczenie ma kwestia udzielenia niepełnosprawnemu pracownikowi zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, a w szczególności dbałość o odpowiednie przeprowadzenie związanej z tym procedury na podstawie odpowiednich dowodów.
Czym jest turnus rehabilitacyjny pracownika?
Turnus rehabilitacyjny jest zorganizowaną formą aktywnej rehabilitacji połączonej z elementami wypoczynku, której celem jest ogólna poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników, między innymi przez nawiązywanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizację i rozwijanie zainteresowań, a także przez udział w innych zajęciach przewidzianych programem turnusu.
Program turnusu określa:
- rodzaj i cele turnusu oraz formy rehabilitacji odpowiednie do rodzajów schorzeń osób niepełnosprawnych;
- rodzaje zajęć kulturalno-oświatowych i sportowo-rekreacyjnych oraz innych zajęć wynikających ze specjalistycznego rodzaju turnusu, z uwzględnieniem zajęć indywidualnych i grupowych;
- kadrę odpowiedzialną za realizację programu turnusu.
Osobom niepełnosprawnym uczestniczącym w turnusie należy zapewnić odpowiednie warunki pobytu dostosowane do rodzaju i stopnia niepełnosprawności jego uczestników oraz bazę do prowadzenia rehabilitacji i realizacji określonego programu turnusu.
Czas trwania turnusów wynosi co najmniej 14 dni. Organizuje się je wyłącznie na terenie kraju, w grupach zorganizowanych liczących nie mniej niż 20 uczestników, w formie:
- stacjonarnej;
- niestacjonarnej.
Organizowanie turnusów rehabilitacyjnych
Turnusy rehabilitacyjne mogą być organizowane:
- przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które prowadzą co najmniej przez 2 lata działalność na rzecz osób niepełnosprawnych i uzyskały wpis do rejestru organizatorów prowadzonego przez wojewodę, zwane w ustawie organizatorem turnusów;
- wyłącznie w ośrodkach, które uzyskały wpis do rejestru ośrodków prowadzonego przez wojewodę – z wyłączeniem turnusów organizowanych w formie niestacjonarnej.
W domach pomocy społecznej lub w innych placówkach opiekuńczych turnusy mogą być organizowane wyłącznie dla osób niepełnosprawnych niebędących stałymi podopiecznymi takich jednostek.
Rejestr ośrodków oraz rejestr organizatorów turnusów prowadzi wojewoda i dokonuje wpisu do tych rejestrów na okres 3 lat po spełnieniu przez ośrodek lub organizatora turnusów warunków określonych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 15 listopada 2007 roku w sprawie turnusów rehabilitacyjnych, w którym ponadto szczegółowo określono:
- rodzaje turnusów rehabilitacyjnych organizowanych z udziałem środków PFRON oraz warunki uczestnictwa w tych turnusach;
- warunki, jakie powinny spełniać osoby niepełnosprawne ubiegające się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych, tryb składania i rozpatrywania wniosków o dofinansowanie, wysokość oraz sposób przyznawania i przekazywania tego dofinansowania ze środków PFRON;
- zakres, sposób i tryb kontroli organizatorów turnusów oraz ośrodków wpisanych do rejestrów, prowadzonej przez powiatowe centrum pomocy rodzinie lub wojewodę, i obowiązki związane z tą kontrolą;
- zakres przekazywanych przez wojewodę informacji o ośrodkach i organizatorach turnusów posiadających wpis do rejestru, zasady prowadzenia centralnej bazy danych ośrodków i organizatorów turnusów posiadających taki wpis oraz sposób udostępniania danych znajdujących się w tej bazie;
- wzory wniosków, zawiadomień i informacji.
Organizator turnusu jest obowiązany do:
- zabezpieczenia turnusu od strony organizacyjnej, technicznej i kadrowej w sposób gwarantujący osobom niepełnosprawnym bezpieczne warunki uczestnictwa w turnusie;
- opracowania i realizacji programu turnusu;
- udostępniania właściwemu ze względu na miejsce prowadzenia działalności powiatowego centrum pomocy rodzinie informacji zawierających: nazwy ośrodka i miejscowości, w której będą odbywały się turnusy; daty rozpoczęcia i zakończenia turnusów; warunki pobytu w ośrodku, w którym organizuje się turnusy; program turnusu; koszt uczestnictwa w turnusie;
- przesłania do właściwego powiatowego centrum pomocy rodzinie informacji o przebiegu turnusu w terminie 21 dni od dnia zakończenia turnusu, sporządzonej odrębnie dla każdego uczestnika korzystającego z dofinansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
- przechowywania dokumentów dotyczących przebiegu turnusu przez okres 3 lat.
Prawo do zwolnienia od pracy na czas trwania turnusu rehabilitacyjnego
Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 roku osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (obliczanego jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy), w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku, z zastrzeżeniem, że do uczestnictwa w turnusie pracownik niepełnosprawny kierowany jest na wniosek lekarza, pod którego opieką się znajduje.
Turnus rehabilitacyjny pracownika - formalności dotyczące udzielenia zwolnienia od pracy
Szczegółowe zasady udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym określono w wydanym w tej sprawie rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 22 maja 2003 roku. Z przepisów tego aktu prawnego wynika, jakie dokumenty są konieczne do udzielenia wspomnianego zwolnienia.
Po pierwsze, pracodawca udziela osobie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zwolnienia od pracy na podstawie wniosku lekarza sprawującego opiekę nad tą osobą o skierowanie na turnus rehabilitacyjny. Wniosek lekarza określa rodzaj turnusu i czas jego trwania. Wzór wniosku określono w załączniku nr 2 do rozporządzenia w sprawie turnusów rehabilitacyjnych. Wynika z niego, że należy w nim podać następujące dane osoby, której wniosek dotyczy:
- imię i nazwisko;
- PESEL albo numer dokumentu tożsamości;
- adres zamieszkania (w przypadku osoby bezdomnej wpisuje się miejsce pobytu);
- rodzaj schorzenia lub dysfunkcji (dysfunkcja narządu ruchu, dysfunkcja narządu słuchu, osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim, dysfunkcja narządu wzroku, upośledzenie umysłowe, choroba psychiczna, padaczka, schorzenie układu krążenia lub inne);
- informacja, czy konieczny jest pobyt opiekuna na turnusie, wraz z jej uzasadnieniem;
- uwagi dodatkowe.
Po drugie, skierowanie na turnus rehabilitacyjny wydane przez powiatowe centrum pomocy rodzinie osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przedstawia pracodawcy w takim terminie, który umożliwi zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie.
Po trzecie, podstawą wypłaty wynagrodzenia za czas zwolnienia jest przedłożony pracodawcy dokument, który potwierdza pobyt na turnusie, wystawiony przez organizatora turnusu.
Turnus rehabilitacyjny pracownika a związane z tym formalności - podsumowanie
Jak wynika z powyższego, od strony formalnej, pracodawca potrzebuje wglądu do 3 dokumentów w celu udzielenia zwolnienia od pracy na turnus rehabilitacyjny pracownika i ustalenia jego wynagrodzenia za czas turnusu. Dokumentami tymi są wniosek lekarza o skierowanie na turnus rehabilitacyjny pracownika, wydane skierowanie na ten turnus oraz dokument potwierdzający pobyt na turnusie.
