W ramach toczącego się postępowania podatkowego organ podatkowy ma prawo do wglądu do informacji bankowych podatnika, wobec którego toczy się postępowanie. Zasadniczo tego rodzaju informacje są objęte tajemnicą bankową, która jednak podlega uchyleniu. Uchylenie tajemnicy bankowej - w jaki sposób przebiega procedura?
Informacje bankowe, które podlegają ujawnieniu
Opisany na wstępie problem jest regulowany poprzez przepisy Ordynacji podatkowej. Tam też w art. 182 możemy przeczytać, że jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania podatkowego wynika potrzeba ich uzupełnienia lub porównania z informacjami pochodzącymi z banku, bank jest obowiązany na sporządzone na piśmie żądanie naczelnika urzędu skarbowego, a w toku postępowania odwoławczego na żądanie dyrektora izby administracji skarbowej, do sporządzenia i przekazania informacji bankowych.
Już na podstawie ww. przepisu możemy wskazać, że ujawnienie informacji bankowych może nastąpić wyłącznie w toku postępowania podatkowego (nie jest zatem możliwe uzyskanie tego rodzaju informacji na podstawie prowadzonych czynności sprawdzających).
Ponadto musi wystąpić uzasadniona potrzeba uzupełnienia dowodów lub ich porównania. Bank udziela informacji nieodpłatnie.
Informacje, o które może wystąpić organ podatkowy dotyczą:
- posiadanych rachunków bankowych lub rachunków oszczędnościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków;
- posiadanych rachunków pieniężnych lub rachunków papierów wartościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków;
- zawartych umów kredytowych lub umów pożyczek pieniężnych, a także umów depozytowych;
- nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji Skarbu Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi;
- obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.
Zakres powyższych informacji ma charakter zamknięty, co powoduje, że w tym trybie organ podatkowy nie może wnioskować o żadne inne dane. Potwierdził to wyrok WSA w Poznaniu z 25 października 2018 roku (I SA/Po 603/18), gdzie czytamy, że organy podatkowe są kompetentne jedynie do pozyskania objętych tajemnicą bankową informacji o posiadanych przez podatnika rachunkach bankowych, rachunkach oszczędnościowych, danych o liczbie tych rachunków oraz obrotów i stanów tych rachunków. Powołany przepis nie upoważnia organu bankowego do pozyskania od banku informacji o personaliach osób dokonujących wpłat na rachunek bankowy.
Uchylenie tajemnicy bankowej w toku postępowania podatkowego - warunki
Trzeba przy tym podkreślić, że uchylenie tajemnicy bankowej odbywa się pod pewnymi warunkami.
Musimy bowiem mieć na względzie treść art. 183 Ordynacji podatkowej, który to podaje, że z żądaniem sporządzenia i przekazania informacji bankowych upoważniony organ podatkowy może wystąpić po uprzednim wezwaniu do udzielenia informacji z tego zakresu albo do upoważnienia tego organu do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie tych informacji, a strona w wyznaczonym terminie:
- nie udzieliła informacji;
- nie upoważniła tego organu podatkowego do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie informacji, lub
- udzieliła informacji, które wymagają uzupełnienia lub porównania z informacjami pochodzącymi z instytucji finansowej.
Zauważmy zatem, że pierwszą czynnością, jaką organ podatkowy musi wykonać, jest wystąpienie z żądaniem udzielenia informacji przez samego podatnika (strony postępowania). Dopiero jeżeli podatnik nie udzieli informacji w tym zakresie lub też informacje te będą niekompletne lub niepełne, to w dalszej kolejności organ podatkowy jest uprawniony do wystąpienia z żądaniem udzielenia informacji bezpośrednio do banku.
Treść żądania uchylenia tajemnicy bankowej
Jak już wskazaliśmy, żądanie uchylenia tajemnicy bankowej ma formę postanowienia. Teraz przyjrzyjmy się bliżej treści tego żądania.
Przepisy wskazują, że w żądaniu określa się zakres informacji, okres, którego informacje mają dotyczyć, oraz termin ich przekazania. Żądanie oznacza się klauzulą: „Tajemnica skarbowa”, a jego przekazanie następuje w trybie przewidzianym dla dokumentów zawierających informacje niejawne o klauzuli „zastrzeżone”. Żądanie zawiera ponadto:
- wskazanie przesłanek uzasadniających konieczność uzyskania informacji objętych żądaniem;
- dowody potwierdzające, że strona:
- odmówiła udzielenia informacji lub
- nie wyraziła zgody na udzielenie upoważnionemu organowi podatkowemu upoważnienia do zażądania tych informacji, lub
- w terminie określonym przez upoważniony organ podatkowy nie udzieliła informacji albo upoważnienia.
Jak zatem widać, obligatoryjnym elementem postanowienia jest wskazanie bezskuteczności uzyskania informacji od samego podatnika. Co więcej, jeżeli żądanie nie spełnia ww. wymogów, to bank ma prawo do odmowy udzielenia informacji, co wynika wprost z treści art. 185 Ordynacji podatkowej.
Często podatnicy posiadają wspólny rachunek bankowy z inny osobami. W tym zakresie trzeba pamiętać o ochronie tajemnicy bankowej pozostałych osób nieobjętych postępowaniem podatkowym. Wyrazem tej zasady jest art. 184 § 1a Ordynacji podatkowej, który podaje, że jeżeli umowa z bankiem lub inną instytucją finansową została zawarta przez podatnika wspólnie z innymi podmiotami, bank nie przekazuje informacji dotyczących podmiotów, których nie dotyczy żądanie upoważnionego organu podatkowego.
W konsekwencji w odniesieniu do pozostałych posiadaczy rachunku bankowego reguła ochrony informacji tajemnicą bankową jest zachowana.
Na zakończenie wskażmy, że wszystkie ww. zasady stosuje się odpowiednio do zakładów ubezpieczeń, funduszy inwestycyjnych, dobrowolnych funduszy emerytalnych i banków prowadzących działalność maklerską w zakresie prowadzonych indywidualnych kont emerytalnych oraz indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego, a także do domów maklerskich oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.
Z przedstawionej analizy wynika, że organy podatkowe są upoważnione do uzyskania informacji objętych tajemnicą bankową. Trzeba jednak pamiętać, że może się to odbywać wyłącznie w toku wszczętego postępowania podatkowego i wedle ściśle określonej procedury uregulowanej w Ordynacji podatkowej.
