Przedsiębiorcy coraz częściej korzystają z usług przedstawicieli (agentów), aby rozszerzać swoją działalność. W celu zawarcia transakcji posługują się m.in. umową agencyjną. Czym jest umowa agencyjna? Jak wykazać przychód z tytułu wynagrodzenia z niej i czy podlega ona opodatkowaniu? Odpowiedź w artykule.
Czym jest umowa agencyjna?
Umowa agencyjna jest jedną z umów cywilnoprawnych, jednak wyróżnia się tym, że może zostać zawarta wyłącznie między zleceniodawcą a przyjmującym zlecenie, którego działalność spełnia kryteria działalności gospodarczej.
Zasady dotyczące umowy agencyjnej zostały omówione w art. 758–764 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nimi przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.
Każda ze stron umowy agencyjnej może żądać pisemnego potwierdzenia treści umowy oraz postanowień ją zmieniających lub uzupełniających.
Umowa agencyjna a wynagrodzenie
Agentowi z tytułu umowy agencyjnej przysługuje prawo do wynagrodzenia określone w umowie. Jeśli informacja o wynagrodzeniu nie jest w niej zawarta, to należy mu się prowizja, która:
zależna jest od liczby lub wysokości zawartych przez niego umów oraz
ustalana jest na podstawie wartości rynkowych przyjętych w stosunkach wykonywania danego rodzaju czynności, w miejscu działalności prowadzonej przez agenta.
Zgodnie z art. 761 agentowi przysługuje także prawo do wynagrodzenia po rozwiązaniu umowy agencyjnej:
jeżeli – przy spełnieniu przesłanek z art. 761 – propozycję zawarcia umowy dający zlecenie lub agent otrzymał od klienta przed rozwiązaniem umowy agencyjnej;
gdy do jej zawarcia doszło w przeważającej mierze w wyniku jego działalności w okresie trwania umowy agencyjnej, a zarazem w rozsądnym czasie od jej rozwiązania.
Agent może także żądać świadczenia wyrównawczego, jeśli w czasie trwania umowy agencyjnej pozyskał nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami, a dający zlecenie czerpie nadal znaczne korzyści z umów z tymi klientami.
Umowa agencyjna a przychód
Przychód powstały z tytułu otrzymania prowizji podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, co wynika bezpośrednio z art. 14 ustawy o PIT, w którym zostało określone wprost, że przychodem z działalności są wszystkie kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
Potwierdzeniem tego jest interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 17 maja 2017 r. o sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.33.2017.2.RK:
„(...) stwierdzić należy, że skoro przychodem Wnioskodawcy za świadczone usługi pośrednictwa w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz Dającego Zlecenie jest wyłącznie prowizja stanowiąca wynagrodzenie Wnioskodawcy na kwotę wypracowanej w danym miesiącu prowizji, udokumentowana fakturą wystawioną przez Wnioskodawcę, to przychodem z działalności gospodarczej uzyskanym z tego tytułu podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych będzie wartość tej prowizji."
Wartość wynagrodzenia powinna zostać ujęta w KPiR w kolumnie 7 – sprzedaż towarów i usług, na podstawie wystawionej faktury sprzedaży na ostatni dzień okresu rozliczeniowego podanego w umowie agencyjnej, chyba że umowa stanowi inaczej.
Umowa agencyjna a VAT
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, co oznacza, że opodatkowaniu podlega także przychód ze świadczenia usług z tytułu umowy agencyjnej. Wówczas podstawę opodatkowania będzie stanowić kwota prowizji w wartości netto.
Podobne stanowisko w tej sprawie zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej o sygn. IPTPP2/4512-293/15-2/AJB z 30 lipca 2015 r., w której czytamy, że jeżeli:
„(...) usługi pośrednictwa będą wykonywane przez Wnioskodawcę na rzecz Zleceniodawcy – firmy działającej na terytorium Polski mającej siedzibę działalności w Polsce, to stwierdzić należy, iż przedmiotowe czynności, z tytułu których Zainteresowany będzie otrzymywał wynagrodzenie (prowizję) będą podlegały opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jako świadczenie usług na terytorium Polski.”
Reasumując umowa agencyjna przyczynia się do powstania przychodu po stronie agenta, który podlega zarówno opodatkowaniu podatkiem dochodowym, jak i VAT z tytułu świadczonych usług na rzecz zleceniodawcy.
