Wynagrodzenie akordowe pozwala ściśle uzależnić płacę pracownika od wyników jego pracy. Jest to tzw. wynagrodzenie zmienne, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru zasiłków z ubezpieczenia chorobowego.
Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego
W Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133 ze zm.) określono warunki i zasady pobierania następujących świadczeń:
- zasiłku chorobowego;
- świadczenia rehabilitacyjnego;
- zasiłku wyrównawczego;
- zasiłku macierzyńskiego;
- zasiłku opiekuńczego
– nazywanych w ustawie zbiorczo świadczeniami z ubezpieczenia chorobowego.
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego pracownika
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem wspomnianego okresu 12 miesięcy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku (art. 36 ust. 3 ustawy).
Okres zatrudnienia krótszy niż miesiąc – uzupełnianie wynagrodzenia
Jeżeli niezdolność pracownika do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy. W takim przypadku podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi:
- wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy, jeżeli przysługuje ono w stałej miesięcznej wysokości;
- wynagrodzenie miesięczne obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które ubezpieczony będący pracownikiem był obowiązany przepracować w tym miesiącu, jeżeli przepracował choćby 1 dzień;
- kwota zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości wypłacona za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy u pracodawcy, u którego przysługuje zasiłek chorobowy, jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem nie osiągnął żadnego wynagrodzenia.
W przypadkach, o którym mowa wyżej, mamy do czynienia z tzw. uzupełnianiem wynagrodzenia dla potrzeb ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (art. 37 ustawy).
Przeciętne wynagrodzenie miesięczne
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez ubezpieczonego będącego pracownikiem za wyżej wspomniany okres 12 miesięcy lub – jeżeli okres ubezpieczenia jest krótszy – za czas ubezpieczenia, przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte. Jeżeli w omawianym okresie ubezpieczony będący pracownikiem nie osiągnął wynagrodzenia wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
- wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy;
- przyjmuje się, po uzupełnieniu według zasad podanych wyżej, wynagrodzenie z miesięcy, w których ubezpieczony będący pracownikiem przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy.
Jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem w każdym miesiącu z przyczyn usprawiedliwionych wykonywał pracę przez mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie za wszystkie miesiące po uzupełnieniu według określonych wyżej zasad (art. 38 ustawy).
Wynagrodzenie akordowe a podstawa wymiaru zasiłku
Specyfika wynagrodzenia akordowego polega na powiązaniu wysokości płacy z wydajnością i ilością wykonywanej pracy poprzez określenie:
- stawki akordowej
- oraz norm pracy.
Normy pracy określają, ile wytworów (produktów, operacji) pracownik powinien wykonać w określonej jednostce czasu (np. w ciągu godziny), bądź też wskazują, ile czasu musi on poświęcić na wykonanie określonych wytworów (produktów) lub operacji (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 12 czerwca 1997 roku, I PKN 204/97).
Przykład 1.
Pracownik zatrudniony w ramach akordu prostego otrzymuje stałe wynagrodzenie w kwocie 8 zł za wykonanie jednego produktu. Od 11 do 22 kwietnia 2022 roku był niezdolny do pracy z powodu choroby. Do kwietnia 2022 roku pracownik przepracował 6 pełnych miesięcy (od października 2021 roku do marca 2022 roku). W celu ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należy najpierw określić łączną kwotę wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w okresie wspomnianych 6 miesięcy, będącą sumą wynagrodzeń wypłaconych za poszczególne miesiące. Przedstawia to następujące obliczenie:
– październik: 8 zł x 625 produktów = 5000 zł; po odliczeniu potrąconych składek: 4314,50 zł;
– listopad: 8 zł x 700 produktów = 5600 zł; po odliczeniu potrąconych składek: 4832,24 zł;
– grudzień: 8 zł x 650 produktów = 5200 zł; po odliczeniu potrąconych składek: 4487,08 zł;
– styczeń: 8 zł x 675 produktów = 5400 zł; po odliczeniu potrąconych składek: 4659,66 zł;
– luty: 8 zł x 600 produktów = 4800 zł; po odliczeniu potrąconych składek: 4141,92 zł;
– marzec: 8 zł x 725 produktów = 5800 zł; po odliczeniu potrąconych składek: 5004,82 zł.
Łączna kwota wynagrodzeń (po odliczeniu potrąconych składek) za wspomniane 6 miesięcy wyniosła 27 440,22 zł. Zatem przeciętne wynagrodzenie miesięczne z tego okresu to kwota 4573,37 zł (27 440,22 zł : 6).
W związku z powyższym podstawę zasiłku chorobowego za 1 dzień niezdolności do pracy stanowi kwota 152,44 zł (4573,37 zł : 30).
Skoro pracownik był chory przez 12 dni (11–22 kwietnia 2022 roku), to podstawa zasiłku chorobowego za ten czas wyniesie łącznie 1829,28 zł.
Jak zobrazowano w powyższym przykładzie, ustalenie podstawy zasiłku chorobowego dla pracownika wynagradzanego według stawki akordowej niewiele różni się od określenia zasiłku dla pracownika wynagradzanego według stałej stawki miesięcznej. W obu przypadkach obliczenia zaczyna się od zsumowania faktycznie wypłaconych kwot wynagrodzeń za poszczególne miesiące, a to, czy są to kwoty wynikające ze stawki akordowej (iloczyn liczby wykonanych produktów i ustalonej stawki), czy też miesięcznej, nie ma większego znaczenia. Istotna różnica występuje natomiast w przypadku, w którym pracownik przed zachorowaniem nie przepracował pełnego miesiąca. Wtedy bowiem wynagrodzenie akordowe należy uzupełnić w sposób przewidziany dla wynagrodzenia zmiennego, a nie wynagrodzenia ustalonego w stawce stałej – miesięcznej albo godzinowej.
Przykład 2.
Pracownik został zatrudniony 1 marca 2022 roku. W dniach 28–31 marca chorował. Wynagrodzenie pracownika ustalono w umowie o pracę w stawce akordowej: 13 zł za wykonanie jednego produktu. W tym przypadku w celu określenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi należy dokonać „uzupełnienia” wynagrodzenia za kwiecień w sposób opisany wyżej, w pkt 2 akapitu „Okres zatrudnienia krótszy niż miesiąc – uzupełnianie wynagrodzenia”.
W marcu 2022 roku pracownik przepracował 19 dni (od 1 do 27 marca, wyłączając wolne soboty i niedziele) i za ten czas otrzymał wynagrodzenie akordowe (po odliczeniu potrąconych składek) w kwocie 3365,31 zł – za wykonanie 300 produktów (13 zł x 300 = 3900 zł; 3900 zł x 13,71% = 3365,31 zł). Dzieląc tę kwotę przez liczbę przepracowanych 19 dni, otrzymujemy 177,12 zł. Następnie otrzymany wynik mnożymy przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w marcu: 23 dni x 177,12 zł = 4073,76 zł.
Podstawa zasiłku chorobowego za 1 dzień niezdolności do pracy wynosi zatem 135,79 zł (4073,76 zł : 30), a za 4 dni choroby (28–31 marca) – 543,16 zł (135,79 zł x 4).
Podsumowując, odmienności w obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w przypadku wynagrodzenia ustalonego w stałej stawce miesięcznej albo godzinowej w porównaniu do wynagrodzenia akordowego wynikają z tego, że w pierwszym przypadku mamy do czynienia z tzw. wynagrodzeniem stałym, a w drugim – z wynagrodzeniem zmiennym.
