Ustanowienie służebności przesyłu daje możliwość przedsiębiorcom korzystania z cudzej nieruchomości celem wybudowania urządzenia infrastruktury technicznej na tej nieruchomości. Temat ten bezpośrednio obejmuje zagadnienie odszkodowania za zajęcie nieruchomości pod budowę sieci przesyłowej – warto przyjrzeć mu się bliżej.
Służebność przesyłu - definicja
Zgodnie z Kodeksem cywilnym (art. 3051 - 3054 Kodeksu cywilnego, zwanego dalej „kc’”) istnieje możliwość ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego w postaci służebności przesyłu. Przez wprowadzenie takiej instytucji, przedsiębiorca w ramach ustanowionej służebności przesyłu ma prawo do korzystania z cudzej nieruchomości w związku z projektowanymi lub istniejącymi urządzeniami technicznymi.
W przypadku gdy właściciel nieruchomości odmówi ustanowienia służebności przesyłu można żądać ustanowienia służebności przez sąd. Ustanowienie służebności przesyłu następuje za odpowiednim wynagrodzeniem na rzecz właściciela nieruchomości.
Częstą praktyką do niedawna było dochodzenie odszkodowań za zajęcie bez tytułu prawnego nieruchomości pod budowę urządzeń infrastruktury technicznej. Zgodnie
z nieobowiązującą już ustawą z 28.06.1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli zakładano urządzenia przesyłowe. Ustawa nie regulowała kwestii związanych ze służebnością przesyłu czy ustalenia wynagrodzenia za możliwość korzystania przez zakład energetyczny. Właściciele nieruchomość domagali się od zakładów energetycznych odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości.
Częściowo niektórym właścicielom nieruchomości udało się uzyskać odszkodowanie, jednakże w większości z nich pozwy zostawały oddalane. Przedsiębiorstwa energetyczne występowały z wnioskami do sądu o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu. Sąd Najwyższy wyrażał pogląd, przed wejściem przepisów o służebności przesyłu, iż dopuszczalne jest nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu. (IIICSKP 71/21).
Zajęcie nieruchomości pod budowę sieci przesyłowej a prawa właścicieli
Obecnie właściciele nieruchomości, na których znajdują się urządzenia przesyłowe mogą żądać od przedsiębiorstw, do których należą te urządzenia uregulowania stanu prawnego tych urządzeń.
Prawo do ustanowienia służebności przesyłu
Zgodnie z art. 3051 -3054 Kodeksu cywilnego właściciele nieruchomości na których znajdują się urządzenia przesyłowe mogą wystąpić z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu.
Prawo do wynagrodzenia
Właścicielowi nieruchomości, która została zajęta pod budowę infrastruktury technicznej w postaci linii elektroenergetycznej przysługuje wynagrodzenie za pozwolenie na wybudowanie na swojej nieruchomości urządzenia przesyłowego lub powstałe z tego tytułu szkody. Strony w umowie ustanowienia służebności przesyłu mogą dowolnie kształtować wysokość wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia ustalana jest niekiedy przez rzeczoznawców majątkowych w formie operatu szacunkowego. Na podstawie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości przewodów i urządzeń, które służą do dystrybucji energii, gazu lub innych substancji podlega przepisom o wywłaszczeniu nieruchomości. Wynagrodzenie może być wypłacone jednorazowo lub w formie świadczeń okresowych.
Wysokość odszkodowania
Zgodnie z art. 128 ust 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód, jeżeli na skutek zdarzeń przeprowadzonych na nieruchomości, wartość nieruchomości ulegnie zmniejszeniu. Zmniejszenie wartości nieruchomości wynika z realizacji inwestycji. Wysokość powstałych w ten sposób szkód jest podstawą do ustalenia wartości odszkodowania przez starostę lub wojewodę. Zgodnie z art. 129 ust 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami w sytuacji pozbawienia właściciela praw do swobodnego dysponowania nieruchomości przysługuje odszkodowanie za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Ustanowienie urządzenia przesyłowego jest niewątpliwie ograniczeniem prawa korzystania z nieruchomości. W orzecznictwie sądowym spotyka się poglądy sądów, iż takie ograniczenie korzystania z nieruchomości można kwalifikować, jako jeden ze sposobów wywłaszczenia nieruchomości (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2010 r. III CZP 116/09, OSP 2010/11/110, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 czerwca 2008 r. I OSK 954/07.
Prawo do sądowego ustanowienia służebności przesyłu
Jeżeli przedsiębiorstwo energetyczne nie chce dobrowolnie zawrzeć umowy o ustanowienie służebności przesyłu, właściciel nieruchomości może żądać ustanowienie służebności przez sąd. W wyniku postępowania przed sądem, sąd zobowiązuje przedsiębiorstwo energetyczne do uiszczenia na rzecz właściciela gruntu odpowiedniego wynagrodzenia. Wynagrodzenie ustalone przez sąd ma formę jednorazowego odszkodowania lub może być również zasądzone w formie świadczeń okresowych.
Wniosek o ustanowienie służebności przesyłu
Prawo do złożenia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu ma właściciel nieruchomości na której znajdują się urządzenia przesyłowe. Z wnioskiem występuje się do sądu rejonowego właściwego ze względu na położenie nieruchomości na której znajduje się urządzenie elektroenergetyczne.
Usunięcie urządzeń przesyłowych
Właściciel nieruchomości ma prawo żądać usunięcia urządzeń przesyłowych w przypadku gdy dojdzie do usunięcia urządzeń przesyłowych ze swojej nieruchomości. Zakład będący właścicielem urządzenia przesyłowego ma obowiązek usunąć urządzenie. Wynika to z art. 3053 § 3 kc. Dotyczy to urządzeń, które utrudniają korzystanie z nieruchomości w sposób odpowiadający celowi społeczno-gospodarczemu. Obowiązek ten nie jest bezwzględny. Jeżeli usunięcie tych urządzeń okazałoby się kosztowne to zamiast ich usunięcia należy naprawić szkodę jaką poniósł właściciel nieruchomości w związku z faktem, iż na nieruchomości będącej jego własnością znajduje się urządzenie przesyłowe.
Prawo do usunięcia urządzenia powstanie:
- gdy nastąpi likwidacja przedsiębiorstwa energetycznego;
- nastąpi zrzeczenie się służebności przez przedsiębiorstwo;
- nabycia nieruchomości na własność przez przedsiębiorstwo.
Jeżeli właściciel nieruchomości chce usunąć urządzenie przesyłowe z nieruchomości należy sprawdzić czy zostało ono ustawione w sposób zgodny z prawem, czy nie. W przypadku ustawienia urządzenia niezgodnie z prawem, właścicielowi nieruchomości będzie przysługiwało prawo żądania usunięcia urządzenia na koszt zakładu, jeżeli zakład nie będzie chciał tego usunąć na swój koszt. Jeżeli urządzenie zostało postawione zgodnie z prawem, właściciel gruntu będzie mógł żądać wykupu działki zajętej pod słup lub zażądać zapłaty odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z gruntu oraz prawo do ustalenia wysokości czynszu na przyszłość.
Podstawa prawna:
- Kodeks cywilny;
- Ustawa o gospodarce nieruchomościami.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
