Okres wakacyjny jest okresem, kiedy częściej niż w ciągu roku do pracodawców zgłaszają się bardzo młode osoby z chęcią podjęcia pracy. Najczęściej są to uczniowie gimnazjum, w związku czym duża część tych osób nie ma więcej niż 16 lat. Z czym wiąże się dla pracodawcy zatrudnienie osoby poniżej 16. roku życia? Czy jest to w ogóle możliwe i zgodne z przepisami? Jaką formę zatrudnienia wybrać? Odpowiedź znajduje się w poniższym artykule.
Pracownik młodociany a małoletni - jaka jest różnica?
Kodeks pracy określa, że za pracownika młodocianego przyjmuje się osobę, która ukończyła 16 lat, ale nie przekroczyła 18. roku życia. Tym samym osobą małoletnią jest dziecko, które nie ukończyło 16. roku życia.
Czy umowa o pracę jest możliwa?
Z zasady zatrudnienie na podstawie umowy o pracę osób poniżej 16. roku życia jest zabronione. Dopiero po ukończeniu 16. roku życia w świetle Kodeksu pracy pracownik może podjąć pracę jako pracownik młodociany. Taka forma zatrudnienia jest ściśle określona przez Kodeks pracy i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum. Powyższe przepisy wyraźnie wskazują, że osoba poniżej 16. roku życia, która nie ukończyła gimnazjum, może być zatrudniona na podstawie umowy o pracę:
-
w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu,
-
w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
Czy w wyjątkowych sytuacjach umowa jest możliwa?
Czy w innych przypadkach niż tych wymienionych wyżej można zatrudnić osobę poniżej 16. roku życia? Tak, ten wyjątek stanowi głównie zatrudnianie dzieci przez organizacje zajmujące się działalnością kulturalną, artystyczną, reklamową.
| Ważne! Osoba małoletnia bez względu na charakter pracy może wykonywać tę tylko z wykazu prac lekkich. Ponadto osoba małoletnia nie może wykonywać jej w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej! |
Formalności związane z zatrudnieniem osoby poniżej 16. roku życia
Jeśli pracodawca zdecyduje się zatrudnić osobę poniżej 16. roku życia, należy mieć na uwadze to, jakie formalności się z tym wiążą. Niestety nie wystarczy podpisanie umowy o pracę. Ponieważ osoba małoletnia nie posiada osobowości prawnej, w celu podpisania umowy wymagana jest zgoda rodziców lub opiekunów prawnych małoletniej oraz zgoda odpowiedniego Inspektora pracy.
Warunkiem wydania przez Inspektora pracy zezwolenia na pracę małoletniego jest przekazanie mu następujących dokumentów:
-
pisemną zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka na wykonywanie przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych,
-
opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
-
orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
-
jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu – opinię dyrektora szkoły, do której ono uczęszcza, dotyczącą możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych.
| Uwaga! Zgoda Inspektora pracy może zostać cofnięta na wniosek rodziców lub opiekunów dziecka (bez podawania przyczyny) lub przez samego Inspektora pracy, jeśli warunki wpływające na jego zgodę nie zostały spełnione. |
Z kolei dokument zezwolenia na pracę wydany przez Inspektora musi wskazywać:
-
dane osobowe dziecka i jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna,
-
podmiot prowadzący działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową,
-
rodzaj pracy lub innych zajęć zarobkowych, które może wykonywać dziecko,
-
dopuszczalny okres wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
-
dopuszczalny dobowy wymiar czasu pracy lub innych zajęć zarobkowych,
-
inne niezbędne ustalenia wymagane ze względu na dobro dziecka lub rodzaj, charakter albo warunki wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych.
Umowa z pracownikiem poniżej 14. roku życia wadliwa, ale ważna
Nietrudno sobie wyobrazić, że młody człowiek nie zawsze jest szczery w deklarowaniu, ile ma lat, w obawie przed tym, że nie dostanie upragnionej pracy. Jeśli jednak pracodawca nie zweryfikuje wieku pracownika i zawrze z nim umowę (może być umowa ustna) lub pracownik złoży niezgodne z rzeczywistością oświadczenie dotyczące wieku, pracodawca ma tylko jedną możliwość - jak najszybciej rozwiązać taką umowę i odsunąć osobę małoletnią od wykonywania pracy. Jednak co ważne, taka sytuacja nie zwalnia pracodawcy z obowiązków względem tego pracownika. To znaczy, że zobowiązany jest on do wypłaty wynagrodzenia za wykonaną pracę i wszystkie inne świadczenia, do których nabył prawo pracownik w trakcie trwania umowy. Wynika to z orzeczenia Sądu Najwyższego z 26 stycznia 1982 r. (V PZP 8/81).
Nadchodzące zmiany od 2018 roku
Od 1 września 2018 roku zacznie obowiązywać nowy, obniżony wiek pracownika młodocianego. Zostanie on obniżony z 16 do 15 lat. W przepisach zostały szczegółowo uregulowane przypadki, kiedy:
-
pracownik młodociany, który ukończył gimnazjum i ma ukończone 16 lat
-
pracownik młodociany który ukończył gimnazjum lub nie i nie ukończył 16 roku życia.
Pracownik nieposiadający kwalifikacji zawodowych może zostać zatrudniony w celu przygotowania zawodowego, pod warunkiem że otrzyma zaświadczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy o danym charakterze i w określonych warunkach.
