W momencie śmierci podatnika jego prawa i obowiązki przechodzą na spadkobierców. Zakres dziedziczenia obejmuje również prawo do otrzymania niezwróconej zmarłemu nadpłaty. Warto zatem zastanowić się, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby spadkobiercy otrzymali zwrot oraz ewentualne odsetki od nadpłaty przysługującej zmarłemu. W artykule omówimy, jak rozliczyć zwrot nadpłaty podatku spadkobiercom.
Termin zwrotu oraz oprocentowanie nadpłaty
Nadpłata powstaje, gdy dochodzi do zapłaty podatku większego niż należny. Moment powstania nadpłaty oraz termin jej zwrotu określają przepisy Ordynacji podatkowej. Przykładowo w przypadku podatku dochodowego PIT nadpłata powstaje z dniem złożenia deklaracji rocznej. Natomiast termin zwrotu nadpłaty to 3 miesiące, licząc od dnia złożenia zeznania rocznego.
Trzeba też wskazać, że nadpłaty podlegają oprocentowaniu. Jak bowiem wynika z treści art. 78 Ordynacji podatkowej, nadpłaty podlegają oprocentowaniu w wysokości równej wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych (z wyjątkiem tych, których wysokość nie przekracza dwukrotności kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, tj. 32 zł). Ten sam przepis wskazuje, że oprocentowanie nadpłaty powstaje od dnia złożenia deklaracji rocznej.
Zwrot nadpłaty podatku spadkobiercom
Jak podaje art. 97 oraz art. 98 Ordynacji podatkowej, spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.
Należy jednocześnie wskazać, że zgodnie z art. 100 Ordynacji podatkowej organ podatkowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji.
Jeżeli deklaracja złożona przez spadkodawcę jest nieprawidłowa lub deklaracji nie złożono, orzekając o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień spadkobierców, organ podatkowy jednocześnie ustala lub określa kwoty podatku, straty lub kwoty nadpłaty.
W kontekście analizowanego przez nas problemu istotne znaczenie będzie miał art. 105 Ordynacji podatkowej, który podaje, że oprocentowanie z tytułu przypadających na rzecz spadkodawcy nadpłat oraz zwrotów podatków naliczane jest do dnia otwarcia spadku.
Przypadające na rzecz spadkodawcy nadpłaty oraz zwroty podatków, a także oprocentowanie z tych tytułów zwracane są poszczególnym spadkobiercom proporcjonalnie do ich udziału spadkowego określonego w prawomocnym postanowieniu sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowanym akcie poświadczenia dziedziczenia złożonym w organie podatkowym.
Jak zatem widać, kluczowe z perspektywy spadkobierców jest uzyskanie potwierdzenia nabycia spadku albo w formie postanowienia sądu, albo w formie aktu poświadczenia dziedziczenia wydanego przez notariusza.
Powyższe koresponduje z treścią art. 1027 kc, gdzie podano, że względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia.
Na powyższą kwestię zwrócił uwagę WSA w Kielcach w wyroku z 28 kwietnia 2022 roku (I SA/Ke 93/22). W uzasadnieniu prawnym czytamy, że jakkolwiek spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy, to dopiero prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia wykazują (potwierdzają) jego uprawnienia jako spadkobiercy. W konsekwencji dopiero legitymując się wskazanymi dokumentami, dana osoba (spadkobierca) może zostać stroną postępowania o zwrot nadpłaty w podatku od osób fizycznych po spadkodawcy.
Brak wskazanych dokumentów będzie skutkował brakiem zwrotu nadpłaty. Spadkobiercy nie mogą legitymować się innymi dowodami potwierdzającymi prawo do spadku (np. akt własności czy też zeznania świadków).
Przypomnijmy, że spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia, tj. z datą śmierci spadkodawcy (o ile później nie dojdzie do odrzucenia spadku). Natomiast w myśl art. 1025 kc sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.
Odsetki od nadpłaty spadkodawcy przysługujące spadkobiercom
Z przywołanych przepisów wynika, że oprocentowanie nadpłaty jest naliczane do dnia śmierci spadkodawcy. Następnie po przedstawieniu dokumentu urzędowego potwierdzającego prawo do spadku następuje zwrot nadpłaty spadkobiercom.
Przy czym w myśl art. 105 § 4 Ordynacji podatkowej oprocentowanie naliczane jest nadal, jeżeli zwrot nadpłaty lub zwrot podatku nie został dokonany w terminie 15 dni od dnia złożenia prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.
W świetle tego przepisu należy odróżnić oprocentowanie nadpłaty przysługujące spadkodawcy od oprocentowania nadpłaty przysługującego spadkobiercom.
Przykład 1.
Pani Janina złożyła deklarację PIT z wykazaną kwotą nadpłaty 30 kwietnia 2021 roku. Organ podatkowy nie dokonał zwrotu nadpłaty w terminie 3 miesięcy. Pani Janina zmarła 1 października. Jej jedyny syn przeprowadził postępowanie sądowe mające na celu stwierdzenie nabycia spadku i po uzyskaniu prawomocnego postanowienia złożył je do US 1 grudnia 2022 roku. 5 grudnia otrzymał nadpłatę po zmarłej. Za jaki okres syn pani Janiny może domagać się oprocentowania nadpłaty?
Organ podatkowy nie dokonał zwrotu nadpłaty w terminie ustawowym wynoszącym w tym przypadku 3 miesiące, w związku z czym oprocentowanie nadpłaty jest naliczane od 30 kwietnia (data powstania nadpłaty) do 1 października (data śmierci).
Przykład 2.
Pani Janina złożyła deklarację PIT z wykazaną kwotą nadpłaty 30 kwietnia 2021 roku. Organ podatkowy nie dokonał zwrotu nadpłaty w terminie 3 miesięcy. Pani Janina zmarła 1 października. Jej jedyny syn przeprowadził postępowanie sądowe mające na celu stwierdzenie nabycia spadku i po uzyskaniu prawomocnego postanowienia złożył je do US 1 grudnia 2022 roku. Organ podatkowy zwrócił nadpłatę 30 grudnia 2022 roku. Za jaki okres syn pani Janiny może domagać się oprocentowania nadpłaty?
Organ podatkowy nie dokonał zwrotu nadpłaty w terminie ustawowym wynoszącym w tym przypadku 3 miesiące, w związku z czym oprocentowanie nadpłaty jest naliczane od 30 kwietnia (data powstania nadpłaty) do 1 października (data śmierci). Dodatkowo z uwagi na fakt, że organ podatkowy nie zwrócił nadpłaty w terminie 15 dni od dnia przedstawienia postanowienia sądu, nadpłata będzie oprocentowana również za okres od 1 do 30 grudnia 2022 roku.
Dla uzyskania nadpłaty przysługującej spadkobiercom konieczne jest posiadanie aktu poświadczenia dziedziczenia lub postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Tylko na podstawie takich dokumentów organ podatkowy może dokonać zwrotu nadpłaty proporcjonalnie do udziału w masie spadkowej.
