Wielu przedsiębiorców w toku prowadzonej działalności spotkało się ze zdarzeniem nabycia różnego rodzaju spadku od najbliższych, ale nie tylko. Przedmiotem takiego spadku nierzadko są nieruchomości gruntowe, gruntowe zabudowane. Czy jeśli miejsce ma nabycie nieruchomości w formie spadku, to przedsiębiorca może ją amortyzować? Czy może kontynuować amortyzację w swoich księgach? Na te i wiele innych pytań odpowiedziano w niniejszej publikacji.
Nabycie nieruchomości w formie spadku - czym jest spadek?
Zgodnie z art. 922 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny, zwanej dalej kc, spadek to prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzące z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów niniejszej księgi.
Do spadku nie należą z kolei prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
Spadek zostaje otwarty w momencie śmierci spadkodawcy. Tak więc w momencie śmierci spadkodawcy wszelkie prawa i obowiązki majątkowe po zmarłym stają się spadkiem, który funkcjonuje na podstawie regulacji prawa spadkowego.
Z kolei spadkobierca nabywa spadek w momencie jego otwarcia. Natomiast o tym, kto zostaje uprawnionym spadkobiercą, oraz co wchodzi w skład masy spadkowej, decyduje data zgonu spadkodawcy, a więc powyższe kwestie analizuje się na podstawie daty śmierci spadkodawcy.
Oczywiście może się zdarzyć, że spadek przypada nie jednemu, a wielu spadkobiercom. Gdy tak się dzieje, podziału wspólnego majątku spadkowego dokonuje się z uwzględnieniem tzw. współwłasności w częściach ułamkowych. Jeżeli spadkobiercy chcą ustalić inny udział w masie spadkowej, mogą dokonać m.in. zniesienia współwłasności lub działu spadku. Trzeba jednak podkreślić, że pomimo że dokonanie działu spadku stanowi nieodpłatne nabycie rzeczy czy praw majątkowych, to należy traktować je odmiennie od nabycia spadku w drodze dziedziczenia.
Nabycie nieruchomości w formie spadku a odziedziczenie nieruchomości
Na mocy art. 927 kc nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje. Tak więc spadkobiercą może być osoba fizyczna, która żyje, oraz osoba prawna, która istnieje.
Jednakże już poczęte dziecko w chwili otwarcia spadku może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Co ciekawe, spadkobiercą może być również fundacja, fundacja rodzinna ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę wpisana do rejestru w ciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu.
Nabycie nieruchomości w formie spadku
Odziedziczenie nieruchomości w spadku następuje z mocy prawa w chwili śmierci spadkodawcy. Jak już wyżej wspomniano – uprawnieni spadkobiercy mają prawo do masy spadkowej w wielkości tzw. ułamkowej (jeżeli było ich wielu). Jeżeli spadkobierca był jeden, wówczas sprawa jest jednoznaczna.
Kolejna kwestia to potwierdzenie otrzymania danej nieruchomości w spadku.
Stwierdzenie (potwierdzenie) nabycia nieruchomości w spadku może odbyć się:
- założeniem sprawy sądowej, czego skutkiem będzie wydanie przez sąd postanowienia o nabyciu nieruchomości spadkowej – opcja najczęściej wybierana, kiedy brak jest spadkobierców lub nie są oni znani albo spadkobierców jest wiele i nie są oni zgodni w sprawie spadku, należy jednak podkreślić, że proces sądowy może trwać dość długo;
- notarialnie, a więc spadkobierca udaje się do notariusza celem sporządzenia aktu notarialnego poświadczenia dziedziczenia – opcja wyłącznie dla spadkobierców, którzy są zgodni (wszyscy) w sprawie odziedziczonego spadku, poświadczenie dziedziczenia jest zdecydowanie szybszą opcją niż proces sądowy.
Nabycie nieruchomości w formie spadku a jej wartość początkowa
Spadkobierca, który zamierza użytkować w działalności gospodarczej nabytą w spadku nieruchomość, musi wprowadzić ją na stan składników majątku w firmie, a więc do ewidencji środków trwałych. Natomiast, aby wprowadzić daną nieruchomość do ewidencji środków trwałych, podatnik ma obowiązek ustalić jej wartość początkową.
Jeżeli spadkobierca nabywa nieruchomość na drodze spadku (ewentualnie w inny nieodpłatny sposób), wówczas wartość początkową ustala na podstawie przepisów art. 22g Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanej dalej ustawą o PIT.
Na mocy art. 22g ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych uważa się w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób – wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości.
W przypadku gdy następuje nabycie nieruchomości w formie spadku, wartość początkową należy ustalić według wartości rynkowej z dnia nabycia tego spadku.
Na podstawie tej wartości wprowadza się nieruchomość nabytą w spadku do ewidencji środków trwałych.
Dla przypomnienia dzień nabycia spadku to chwila otwarcia tego spadku. Natomiast otwarcie spadku następuje w momencie śmierci spadkodawcy.
Nabycie nieruchomości w formie spadku, dokonanie działu spadku a odpisy amortyzacyjne
Na koniec warto wspomnieć o jeszcze innej sytuacji towarzyszącej przy nabyciu nieruchomości w spadku.
Może się okazać, że spadkobiercy chcą dokonać podziału udziału w otrzymanych w spadku nieruchomościach w innej wysokości, niż uzyskali w tym spadku. W tym celu dokonują oni tzw. działu spadku wraz ze zniesieniem współwłasności.
Kluczowe jest, że w wyniku tego działu mogą otrzymać więcej (lub mniej) udziałów w nieruchomości spadkowej. Co to oznacza?
Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 45a ustawy o PIT za koszty uzyskania przychodów nie uważa się odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych nieodpłatnie, z wyjątkiem nabytych w drodze spadku, jeżeli:
- nabycie to nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw, lub
- dochód z tego tytułu jest zwolniony od podatku dochodowego, lub
- nabycie to korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, lub
- nabycie to stanowi dochód, od którego na podstawie odrębnych przepisów zaniechano poboru podatku.
Jeżeli w wyniku działu spadku (podziału wysokości udziałów w nieruchomości otrzymanej w spadku) podatnik otrzyma więcej niż z pierwotnego nabycia nieruchomości w spadku, to uzyska więcej w sposób nieodpłatny.
Będzie to oznaczać, że gdy podatnik wprowadzi daną nieruchomość do środków trwałych, to od tej części wartości początkowej otrzymanej nieodpłatnie (w wyniku działu spadku) odpisy amortyzacyjne nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów. Mówi o tym powyższy przepis.
Przykład 1.
Przedsiębiorca wytwarzający na wąską skalę produkty wędliniarskie otrzymał w spadku po ojcu maszynę do obróbki mięsa. Jednakże po jej otrzymaniu został dokonany dział spadku, który zmienił udział przedsiębiorcy w maszynie do 50%, natomiast przedsiębiorca otrzymał 50% udziałów (których nie nabył w spadku) w samochodzie osobowym po zmarłym. Drugą połowę udziałów do ww. maszyny w wyniku działu spadku otrzymał drugi syn zmarłego. Inny niż pierwotny podział majątku poprzez dział spadku został zrealizowany nieodpłatnie, tzn. spadkobiercy otrzymali udziały ponad to, co otrzymali w wyniku spadkobrania (świadczenie jednostronne). W efekcie zarówno przedsiębiorca, jak i jego brat otrzymali nieodpłatnie udziały w majątku, których do tej pory w wyniku spadku nie otrzymali. Czy przedsiębiorca będzie mógł maszynę ująć w środkach trwałych?
Przedsiębiorca będzie mógł ująć maszynę do obróbki mięsa w ewidencji środków trwałych, ale odpisy amortyzacyjne stanowiące koszty uzyskania przychodów będą liczone tylko od 50% wartości początkowej (dotyczącej nabycia w spadku).
Powyższe stanowisko potwierdza interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora KIS z 19 grudnia 2023 roku (sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.712.2023.2.HJ):
Jak wynika z przedstawionego opisu sprawy, 8 września 2023 roku, wraz z synem, dokonała Pani częściowego działu spadku. Dokonali Państwo czynności, która przeniosła w całości własność podzielonego wcześniej majątku po zmarłym […], obejmującego przedsiębiorstwo w spadku, na Panią. Dokonane zostało w tym celu nieodpłatne zniesienie współwłasności, które skutkowało objęciem przez Panią części spadku przypadającego na Pani syna. W konsekwencji objęła Pani cały majątek przedsiębiorstwa podzielonego uprzednio w ramach spadku na udziały 1/2 między Panią oraz Pani synem.
W niniejszej sprawie działu spadku i zniesienia współwłasności dokonano nieodpłatnie.
Zatem, mając na uwadze treść cyt. art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, stwierdzić należy, że nabycie nieodpłatnie, tj. w drodze działu spadku i zniesienia współwłasności, nie mieści się w zakresie sposobu nabycia, który umożliwia zaliczenie odpisów amortyzacyjnych do kosztów uzyskania przychodów. Wobec powyższego odpisy amortyzacyjne od tej części wartości początkowej środków trwałych, w której środki te zostały nabyte nieodpłatnie w wyniku działu spadku i zniesienia współwłasności, stosownie do treści cytowanego powyżej art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. a ww. ustawy, nie będą stanowić kosztów uzyskania przychodów. […]”.
