Środki trwałe wprowadzone do ewidencji środków trwałych firmy podlegają amortyzacji. Amortyzacja środków trwałych odbywa się w oparciu o przepisy ustawy o PIT, które wyróżniają kilka metod rozliczenia zużycia środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Sprawdźmy, jakie metody amortyzacji dopuszczają przepisy podatkowe.
Metody amortyzacji środków trwałych
Amortyzacja jest odzwierciedleniem kosztu stopniowego zużycia środków trwałych wyrażoną w miesięcznych odpisach amortyzacyjnych.
Przepisy ustawy o PIT dopuszczają metody amortyzacji takie jak:
-
metoda liniowa (art. 22i ust. 1 ustawy o PIT)
-
metoda liniowa przyspieszona (art. 22i ust. 2-7 ustawy o PIT)
-
metoda liniowa indywidualna (art. 22j ustawy o PIT)
-
metoda jednorazowa (art. 22f ust. 3 oraz art. 22k ust. 7 ustawy o PIT)
-
metoda degresywna (art. 22k ust. 1 i 2 ustawy o PIT)
Liniowa amortyzacja środków trwałych
Liniowa amortyzacja środków trwałych jest podstawową i najłatwiejszą z punktu widzenia podatnika. Przedsiębiorca dokonuje wówczas odpisów zgodnie ze stawką amortyzacyjną wynikającą z Wykazu stawek amortyzacyjnych stanowiącego załącznik do ustawy o PIT, co wynika wprost z art. 22i ust. 1 ustawy. Przy tej metodzie wszystkie odpisy amortyzacyjne co do zasady w każdym okresie amortyzacji są równe.
Przykład 1.
Przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT zakupił na cele firmowe laptop. Zakup został udokumentowany fakturą z 20 stycznia 2017 roku, gdzie wartości kształtują się następująco:
-
wartość netto: 3600 zł
-
podatek VAT 23%: 828 zł
-
wartość brutto: 4428 zł
Jak będzie przebiegała amortyzacja środka trwałego, jakim jest laptop - przy zastosowaniu metody liniowej?
Laptop zgodnie z KŚT powinien zostać przypisany do symbolu 491 - zespoły komputerowe. Jak wynika z Wykazu stawek amortyzacyjnych odpowiednią w tym przypadku będzie stawka 30% w skali roku.
Na wartość początkową laptopa będzie składała się wartość netto z faktury zakupu laptopa, podatnik miał bowiem prawo do odliczenia podatku VAT wynikającego z dokumentu zakupu.
Roczny odpis amortyzacyjny będzie wynosił 1080 zł (3600 x 30%).
Miesięczny odpis amortyzacyjny będzie wynosił: 90 zł.
Księgowanie odpisów amortyzacyjnych do kosztów będzie odbywało się przez 40 miesięcy, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu przyjęcia środka trwałego do użytku, czyli od lutego 2017 roku.
Ważne! Odpisy amortyzacyjne mogą być księgowane przez podatnika w kosztach uzyskania przychodów co miesiąc lub co kwartał lub raz do roku. Decyzja w tej kwestii należy do samego przedsiębiorcy. |
Liniowa przyspieszona amortyzacja środków trwałych
Art. 22i ust. 2-7 ustawy o PIT. Jak wynika z regulacji podane w Wykazie stawek mogą zostać podwyższone dla:
-
budynków i budowli używanych w warunkach:
-
pogorszonych - przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 1,2;
-
złych - przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 1,4;
Za pogorszone warunki używania budynków i budowli uważa się używanie tych środków trwałych pod ciągłym działaniem wody, par wodnych, znacznych drgań, nagłych zmian temperatury oraz innych czynników powodujących przyspieszenie zużycia obiektu.
Za złe warunki używania budynków i budowli uważa się używanie tych środków trwałych pod wpływem niszczących środków chemicznych, a zwłaszcza gdy służą one produkcji, wytwarzaniu lub przechowywaniu żrących środków chemicznych. Dotyczy to również przypadków silnego działania na budynek lub budowlę niszczących środków chemicznych rozproszonych w atmosferze, wodzie lub wydzielających się w postaci oparów, których źródłem są inne obiekty znajdujące się w pobliżu. |
-
maszyn, urządzeń i środków transportu, z wyjątkiem morskiego taboru pływającego, używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej - przy zastosowaniu w tym okresie współczynników nie wyższych niż 1,4;
Przez maszyny, urządzenia i środki transportu wymagające szczególnej sprawności technicznej rozumie się te obiekty, które używane są w pracy na trzy zmiany, mimo że nie działają ze swej istoty w ruchu ciągłym, używane w warunkach terenowych, w warunkach leśnych, pod ziemią lub innych wskazujących na bardziej intensywne zużycie. |
-
maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 4-6 i 8 KŚT poddanych szybkiemu postępowi technicznemu - przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 2,0.
Przez maszyny i urządzenia grupy 4-6 i 8 KŚT poddane szybkiemu postępowi technicznemu rozumie się maszyny, urządzenia i aparaturę, w których zastosowane są układy mikroprocesorowe lub systemy komputerowe, spełniające założone funkcje dzięki wykorzystaniu w nich najnowszych zdobyczy techniki, a także pozostałą aparaturę naukowo-badawczą i doświadczalno-produkcyjną. |
W przypadku punktu pierwszego oraz drugiego w razie wystąpienia bądź ustania warunków uzasadniających podwyższenie stawek, stawki te ulegają podwyższeniu lub obniżeniu od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające te zmiany. Natomiast w przypadku środków trwałych wymienionych w punkcie trzecim podatnicy mogą podwyższać stawki bądź rezygnować z ich stosowania począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.
Przykład 2.
Przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT nabył na cele firmowe tablet. Zakup został udokumentowany fakturą z 15 marca 2017 roku, gdzie wartości kształtują się następująco:
-
wartość netto: 4000 zł
-
podatek VAT 23%: 920 zł
-
wartość brutto: 4920 zł
Tablet jest sprzętem podlegającym szybkiemu postępowi technicznemu. Jak będzie przebiegała amortyzacja tego typu sprzętu przy zastosowaniu metody liniowej przyspieszonej?
Tablet zgodnie z KŚT powinien zostać przypisany do symbolu 491 - zespoły komputerowe. Jak wynika z Wykazu stawek amortyzacyjnych odpowiednią w tym przypadku będzie stawka 30% w skali roku. Zgodnie z treścią art. 22i ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT możliwe w tym przypadku jest podwyższenie stawki amortyzacyjnej o współczynnik max. 2,0 (co do zasady można zastosować współczynnik niższy, przy czym nie może on przekroczyć maksymalnej wartości określonej w ustawie).
Na wartość początkową tabletu będzie składała się wartość netto z faktury zakupu sprzętu, podatnik miał bowiem prawo do odliczenia podatku VAT wynikającego z dokumentu zakupu.
Podwyższona stawka amortyzacyjna będzie wynosiła max. 60%.
Roczny odpis amortyzacyjny będzie wynosił 2400 zł (4000 x 60%).
Miesięczny odpis amortyzacyjny będzie wynosił: 200 zł.
Księgowanie odpisów amortyzacyjnych do kosztów będzie odbywało się przez 20 miesięcy począwszy od miesiąca następującego po miesiącu przyjęcia środka trwałego do użytku, czyli od kwietnia 2017 roku.
Zgodnie z przepisami należy pamiętać, że podwyższenie stawki amortyzacyjnej może nastąpić począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.
Indywidualna metoda amortyzacji środków trwałych
Indywidualna metoda amortyzacji jest odmianą amortyzacji liniowej uregulowaną w art. 22j ustawy o PIT. Jak wynika z jego treści, zastosowanie indywidualnej metody amortyzacji dotyczy używanych i ulepszonych środków trwałych po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji środków trwałych podatnika. Co ważne, okres amortyzacji nie może być krótszy niż dla:
-
środków trwałych zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji:
-
24 miesiące - gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25.000 zł,
-
36 miesięcy - gdy ich wartość początkowa jest wyższa od 25.000 zł i nie przekracza 50.000 zł,
-
60 miesięcy - w pozostałych przypadkach;
-
środków transportu, w tym samochodów osobowych - 30 miesięcy;
Środki trwałe zaliczane do grupy 3-6 i 8 KŚT oraz środki transportu uważa się za:
|
-
budynków (lokali) i budowli (innych niż wymienione w punkcie poniżej) - 10 lat, z wyjątkiem:
-
trwale związanych z gruntem budynków handlowo-usługowych wymienionych w rodzaju 103 Klasyfikacji i innych budynków niemieszkalnych wymienionych w rodzaju 109 Klasyfikacji, trwale związanych z gruntem,
-
kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m3, domków kempingowych i budynków zastępczych
- dla których okres amortyzacji nie może być krótszy niż 3 lata;
Wyżej wskazane budynki (lokale) i budowle należy uznać za:
|
-
budynków (lokali) niemieszkalnych, dla których stawka amortyzacyjna z Wykazu stawek amortyzacyjnych wynosi 2,5% - 40 lat pomniejszone o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania do dnia wprowadzenia do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzonej przez podatnika, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat.
Przykład 3.
Przedsiębiorca chce wprowadzić do firmy (jednoosobowa działalność gospodarcza) w lutym 2017 roku samochód, który nabył przed rozpoczęciem działalności w lipcu 2016 roku. Samochód został nabyty jako nowy z autoryzowanego salonu samochodowego. Czy w takiej sytuacji przedsiębiorca może zastosować indywidualną metodę amortyzacji?
Nie, bowiem w przypadku samochodów (jak i innych środków transportu) uważa się go za używany, gdy przed nabyciem był użytkowany przez minimum 6 miesięcy. Samochód został nabyty jako fabrycznie nowy w lipcu 2016 roku i podatnik był jego jedynym użytkownikiem, tak więc pod żadnym pozorem nie można uznać go za używany środek transportu dający prawo do zastosowania indywidualnej metody amortyzacji.
Przykład 4.
Przedsiębiorca nabył w styczniu 2017 roku do firmy samochód ciężarowy na podstawie faktury VAT marża za kwotę 90.000 zł. Samochód został wyprodukowany w styczniu 2011 roku i używany był przez inną firmę od czasu zakupu do czasu sprzedaży, taką informację potwierdza dowód rejestracyjny. Czy w takiej sytuacji można zastosować amortyzację indywidualną i jak będzie ona przebiegała?
Wartość początkowa środka trwałego stanowi kwota z faktury VAT marża, czyli 90.000 zł.
Co do możliwości zastosowania stawki indywidualnej, podatnik ma takie prawo, bowiem samochód przed nabyciem był użytkowany przez okres 6 lat.
Maksymalna stawka amortyzacyjna, jaką przedsiębiorca może zastosować, to 40% w skali roku (minimalny okres amortyzacji zgodnie z ustawą wynosi w tym przypadku 2,5 roku).
Roczny odpis amortyzacyjny wynosi 36.000 zł (90.000 x 40%).
Miesięczny odpis amortyzacyjny wynosi 3000 zł.
Księgowanie odpisów amortyzacyjnych do kosztów będzie odbywało się przez 30 miesięcy, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu przyjęcia środka trwałego do użytku, czyli od lutego 2017 roku.
Jednorazowa amortyzacja środków trwałych
Ustawa o PIT przewiduje dwa rodzaje amortyzacji jednorazowej środków trwałych:
-
jednorazowa amortyzacja niskocennych środków trwałych
-
jednorazowa amortyzacja w ramach pomocy de minimis.
Uwaga! Jednorazowa amortyzacja nie dotyczy wartości niematerialnych i prawnych! |
Możliwość jednorazowej amortyzacji niskocennych środków trwałych wynika z art. 22f ust. 3 ustawy o PIT, który stanowi, że w przypadku gdy wartość początkowa środka trwałego jest równa lub niższa niż 3500 zł, podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 22h-22m albo jednorazowo - w miesiącu oddania do używania tego środka trwałego albo w miesiącu następnym. Z tego przywileju może skorzystać każdy przedsiębiorca, który wprowadza do firmy niskocenny środek trwały.
Ważne! Niskocenny środek trwały to taki, którego wartość początkowa nie przekracza 3500 zł. |
Natomiast jednorazowa amortyzacja środków trwałych w ramach pomocy de minimis uregulowana w art. 22k ust. 7 ustawy o PIT przeznaczona jest dla podmiotów, które w danym roku rozpoczęły działalność oraz małych podatników i dotyczy jedynie środków trwałych zaliczanych do grupy 3-8 Klasyfikacji, z wyłączeniem samochodów osobowych. Odpis amortyzacyjny ujmuje się wówczas w kosztach w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50.000 euro (przeliczenia na złote kwoty dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy, w którym wystąpiło zdarzenie, o którym mowa w tym przepisie, w zaokrągleniu do 1000 zł) łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych. Co ważne, do kwoty limitu nie wlicza się jednorazowych odpisów amortyzacyjnych niskocennych środków trwałych (art. 22f ust. 3 ustawy o VAT).
Ważne! Jednorazowa amortyzacja w ramach pomocy de minimis nie ma zastosowania do podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej, który w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, prowadził działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnik spółki niebędącej osobą prawną lub działalność taką prowadził małżonek tej osoby, jeżeli między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa. |
Przykład 5.
Przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT zakupił na podstawie umowy kupna-sprzedaży urządzenie wielofunkcyjne o wartości 1000 zł. Przewidywany okres użytkowania urządzenia do celów firmowych przekracza 1 rok. Czy w takiej sytuacji podatnik może zastosować amortyzację jednorazową?
Tak, w takiej sytuacji można zastosować amortyzację jednorazową dla niskocennego środka trwałego. Odpis amortyzacyjny podatnik może wykazać w miesiącu przyjęcia środka trwałego do użytkowania lub w miesiącu kolejnym. Decyzja w tej kwestii należy do podatnika.
Przykład 6.
Przedsiębiorca rozpoczął działalność w 2017 roku. Zakupił w maju 2017 roku na podstawie faktury VAT samochód osobowy, który prezentował następujące wartości:
-
wartość netto 10.000 zł
-
podatek VAT 23%: 2300 zł
-
wartość brutto: 12.300 zł
Przewidywany okres użytkowania samochodu do celów firmowych przekracza 1 rok. Czy w takiej sytuacji przedsiębiorca może zastosować amortyzację jednorazową w ramach pomocy de minimis?
Mimo iż podatnik jest nowym przedsiębiorcą, nie może zastosować w tym przypadku amortyzacji jednorazowej w ramach pomocy de minimis, samochody osobowe podlegają bowiem wyłączeniu z prawa do jej zastosowania.
Przykład 7.
Przedsiębiorca rozpoczął działalność w 2017 roku. Zakupił w czerwcu 2017 roku na podstawie faktury VAT samochód ciężarowy, który prezentował następujące wartości:
-
wartość netto 25.000 zł
-
podatek VAT 23%: 5750 zł
-
wartość brutto: 30.750 zł
Przewidywany okres użytkowania samochodu do celów firmowych przekracza 1 rok. Czy w takiej sytuacji przedsiębiorca może zastosować amortyzację jednorazową w ramach pomocy de minimis?
Podatnik jako nowy przedsiębiorca może w tym przypadku zastosować amortyzację jednorazową w ramach pomocy de minimis, pod warunkiem że nie przekroczył ustawowego limitu 50.000 euro. Odpis amortyzacyjny można zaliczyć do kosztów najwcześniej w miesiącu wprowadzenia go do ewidencji środków trwałych.
Degresywna amortyzacja środków trwałych
Degresywna metoda amortyzacji została uregulowana w art. 22k ust. 1 oraz 2 ustawy o PIT i polega na tym, że odpisów amortyzacyjnych można dokonywać od wartości początkowej maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji oraz środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych, w pierwszym podatkowym roku ich używania przy zastosowaniu stawek podanych w Wykazie stawek amortyzacyjnych podwyższonych o współczynnik nie wyższy niż 2,0, a w następnych latach podatkowych od ich wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat ich używania. Począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, podatnicy dokonują dalszych odpisów amortyzacyjnych zgodnie z metodą liniową.
Ważne! W przypadku używania środków trwałych (wymienionych wyżej) w zakładzie danego podatnika położonym na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo w gminie zagrożonej recesją i degradacją społeczną stawki podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych można podwyższyć przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 3,0. |
Przykład 8.
Przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT zakupił do firmy samochód ciężarowy na umowę kupna sprzedaży za 20.000 zł. Zakup miał miejsce we wrześniu 2017 roku. Stawka amortyzacyjna zgodnie z wykazem wynosi 20% (dla KŚT 742). Podatnik chce podwyższyć stawkę amortyzacji o współczynnik 2,0. Jak będzie przebiegała amortyzacja tego środka trwałego?
Rok 2017
Podstawowa stawka amortyzacyjna: 20%
Roczny odpis amortyzacyjny przy zastosowaniu metody liniowej: 20.000 zł x 0,2 = 4000 zł
Miesięczny odpis amortyzacyjny: 4000 / 12 m-cy = 333,33 zł
Podwyższona stawka amortyzacyjna: 20% x 2,0 = 40%
Roczny odpis amortyzacyjny metoda degresywna: 20.000 zł x 40% = 8000 zł
Miesięczny odpis amortyzacyjny metoda degresywna: 20.000 zł / 12 m-cy = 666,66 zł (październik, listopad, grudzień)
Rok 2018
Podstawa amortyzacji metodą degresywną: 20.000 - (3 x 666,66 zł) = 18.000,02 zł
Roczny odpis amortyzacyjny metoda degresywna: 18.000,02 zł x 40% = 7200 zł
Miesięczny odpis amortyzacyjny metoda degresywna: 7200 zł / 12 m-cy = 600 zł (styczeń-grudzień 2018)
Rok 2019
Podstawa amortyzacji metodą degresywną: 18.000,02 - (12 x 600 zł) = 10.800,02 zł
Roczny odpis amortyzacyjny metoda degresywna: 10.800,02 zł x 40% = 4320 zł
Miesięczny odpis amortyzacyjny metoda degresywna: 4320 zł / 12 m-cy = 360 zł (styczeń-grudzień 2019)
Rok 2020
Podstawa amortyzacji metodą degresywną: 10.800,02 zł - (12 x 360 zł) = 6480 zł
Roczny odpis amortyzacyjny metoda degresywna: 6480 zł x 40% = 2592 zł
Miesięczny odpis amortyzacyjny metoda degresywna: 2592 zł / 12 m-cy = 216 zł → w związku z tym, iż odpis amortyzacyjny jest mniejszy niż przy metodzie liniowej (333,33 zł), podatnik dokonuje zmiany metody z degresywnej na liniową.
Amortyzacja przy zastosowaniu metody liniowej będzie trwała od stycznia 2020 r. do sierpnia 2021 r. Przy czym ostatni odpis amortyzacyjny wyniesie w tym przypadku 146,69 zł.
Odpisy amortyzacyjne w KPiR
Odpisy amortyzacyjne stanowiące koszt uzyskania przychodów są wykazywane w podatkowej księdze przychodów i rozchodów w kolumnie 13 - pozostałe wydatki.