Podmiotem zobowiązanym do zapłaty podatku jest oczywiście podatnik. Pojawia się jednak pytanie, czy możliwa jest zmiana osoby płacącej podatek w ramach umowy cywilnoprawnej oraz zasady swobody umów. Sprawdźmy!
Kim jest podatnik?
Zgodnie z art. 7 § 1 Ordynacji podatkowej podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.
Z powołanej definicji wynika, że zobowiązanym do zapłaty podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego jest podatnik.
Dodatkowo biorąc pod uwagę treść art. 59 § 1 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa, zobowiązanie podatkowe wygasa poprzez zapłatę.
Pojawia się przy tym pytanie, czy możliwe jest, aby zapłaty podatku dokonał inny podmiot niż ten, który jest zobowiązany z mocy przepisów ustawy.
Zmiana osoby płacącej podatek w ramach umowy cywilnoprawnej
W konsekwencji, chociaż na gruncie prawa cywilnego obowiązuje swoboda umów, to jednak nie dotyczy to obowiązków o charakterze publicznoprawnym. Jak bowiem czytamy w art. 353(1) Kodeksu cywilnego, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Widać zatem, że zasada swobody umów nie może ingerować i zmieniać treści ustaw, co dotyczy również ustaw podatkowych.
To zatem powoduje, że nie jest możliwe w drodze umowy dokonanie zamiany podatników.
Umowa przeniesienia zobowiązań podatkowych podatnika na inny podmiot nie ma znaczenia dla organów podatkowych w stosunkach podatkowoprawnych. Na gruncie przepisów prawa podatkowego umowa taka nie wywołuje skutków prawnych i nie powoduje zwolnienia podatnika ze zobowiązania podatkowego.
Dla organu podatkowego istotne jest spełnienie zobowiązania podatkowego, rozumiane jako zapłata podatku przez podatnika do tego zobowiązanego z mocy przepisów podatkowych.
Przepisy ustaw podatkowych są bezwzględnie obowiązujące, zatem podmiot obowiązany do uiszczenia podatku nie może go przenieść wedle swojej woli na inną osobę na mocy postanowień umowy cywilnoprawnej.
Przykład 1.
Dwie osoby fizyczne zawarły umowę najmu lokalu. W treści umowy najmu określono, że zobowiązanie z tytułu podatku od nieruchomości przejmuje najemca i to on będzie podatnikiem zobowiązanym do zapłaty podatku. Tymczasem z treści art. 3 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wynika, że podatnikiem podatku od nieruchomości jest właściciel. W konsekwencji taka umowa zawarta pomiędzy osobami fizycznymi nie wywołuje skutków w sferze prawa publicznoprawnego.
W opisanym przypadku organ podatkowy będzie dochodził zapłaty podatku od właściciela nieruchomości, który nie może w tym przypadku powoływać się na treść zawartej umowy z najemcą. Taka umowa nie jest wiążąca dla organu podatkowego, który wszelkie decyzje podatkowe oraz czynności procesowe będzie stosował wobec właściciela nieruchomości, a nie wobec najemcy.
Regulowanie zobowiązań podatkowych przez inny podmiot
Od przypadku zamiany osób zobowiązanych do zapłaty podatku trzeba odróżnić sytuację, w której inna osoba reguluje zobowiązanie podatnika.
Jak już wskazaliśmy, zobowiązanie podatkowe wygasa na skutek zapłaty. Okazuje się, że zapłaty podatku może dokonać nie tylko podatnik, ale i inne osoby.
Należy bowiem wskazać na treść art. 62b § 1 Ordynacji podatkowej, który podaje, że zapłata podatku może nastąpić także przez:
- małżonka podatnika, jego zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę;
- aktualnego właściciela przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego, jeżeli podatek zabezpieczony jest hipoteką przymusową lub zastawem skarbowym;
- inny podmiot, w przypadku gdy kwota podatku nie przekracza 1000 zł.
Podkreślmy jednak, że powyższa regulacja odnosi się do samej czynności zapłaty podatku. W żaden sposób nie dochodzi w takim przypadku do zmiany podatnika.
Przykład 2.
Syn właściciela nieruchomości zobowiązał się do zapłaty podatku od nieruchomości. W takim przypadku może uiścić cały podatek obciążający jego ojca. Nie zmienia to jednak faktu, że podatnikiem podatku od nieruchomości jest nadal ojciec, wobec którego wydawana jest decyzja podatkowa określająca wysokość podatku od nieruchomości.
Jak widać, dopuszczalna jest również możliwość zapłaty podatku zobowiązanego przez małżonka podatnika, jako osobę trzecią. Uznaje się wówczas, że wpłata pochodzi ze środków podatnika. Jednakże w tej sytuacji małżonek podatnika płaci jako osoba trzecia nie za swoje zobowiązanie, a za zobowiązanie podatnika.
Warto także zwrócić uwagę, że jedynie w pierwszych dwóch przypadkach możliwe jest regulowanie cudzego podatku bez żadnych ograniczeń. W trzecim przypadku obowiązuje limit wynoszący 1000 zł.
Dodajmy także, że zgodnie z art. 62b § 2 Ordynacji podatkowej, jeżeli treść dowodu zapłaty nie budzi wątpliwości co do przeznaczenia zapłaty na zobowiązanie podatnika, uznaje się, że wpłata pochodzi ze środków podatnika.
Powyższy przepis ma zastosowanie w przypadku gdy na skutek regulowania zobowiązania podatkowego wystąpi nadpłata. W takim przypadku przyjmuje się, że zapłata nastąpiła ze środków podatnika, co z kolei oznacza, że jedynie on może skutecznie dochodzić jej zwrotu.
Odpowiadając zatem na pytanie postawione w tytule, trzeba jednoznacznie stwierdzić, że zmiana osoby płacącej podatek w ramach umowy cywilnoprawnej nie jest możliwa. Taka umowa nie wywołuje skutków względem organów podatkowych.
