Obecnie coraz częściej podatnicy decydują się na zakup samochodów pod wpływem chwili. Powodem takiego zachowania jest brak nowych aut. Przedsiębiorcy, kupując je, wpłacają zaliczki. Po wpłacie zaliczki dealerowi często podatnicy korzystają z leasingu. W związku z tym wpłacona zaliczka w wyniku porozumienia z firmą leasingową staje się wpłatą na leasing. Sprawdźmy zatem, czy opłata wstępna w kosztach na gruncie CIT jest możliwa!
Definicja kosztu podatkowego
Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą koszty poniesione w celu uzyskania lub zachowania przychodów to takie koszty, które zgodnie z zasadami logiki i racjonalności mogą doprowadzić do celu, jakim jest osiągnięcie przychodu lub też zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów.
Co istotne, muszą istnieć przesłanki wskazujące, że osiągnięcie celu jest realne, czyli racjonalnie działający przedsiębiorca mógł w związku z poniesionym wydatkiem spodziewać się z wysokim prawdopodobieństwem efektu w postaci wystąpienia przychodu (jego zwiększenia) lub zachowania albo zabezpieczenia źródeł przychodów.
Należy podkreślić, że nie ma znaczenia, czy dany wydatek przyniósł oczekiwany skutek w postaci osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Ważne jest, aby w momencie jego ponoszenia mógł on – obiektywnie oceniając – oczekiwać takiego efektu.
Decydującym czynnikiem pozwalającym zaliczyć dany wydatek do kosztów uzyskania przychodów, jest poniesienie go w celu osiągnięcia przychodu bądź zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, przy czym każdy wydatek, poza wyraźnie wskazanym w ustawie, wymaga indywidualnej oceny pod kątem związku z przychodami
Powyższe potwierdza wyrok NSA z 4 października 2018 roku (sygn. akt II FSK 2840/16), w którym czytamy: „Poniesienie wydatku musi zatem być powiązane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, ukierunkowaną na uzyskanie przychodów, a ponadto wydatek powinien, przynajmniej potencjalnie, wpływać na wielkość uzyskiwanych lub spodziewanych przychodów z tej działalności. Kosztowa kwalifikacja konkretnego wydatku u konkretnego podatnika musi więc uwzględniać charakter i profil prowadzonej działalności gospodarczej oraz ekonomiczną racjonalność poniesionego kosztu. Każdorazowo przy ocenie charakteru poniesionego wydatku niezbędna jest obiektywna ocena wszystkich uwarunkowań, które istniały w czasie jego ponoszenia, które mogą zmieniać się w czasie i na które mogą oddziaływać także przyczyny niezależne od woli i świadomości podatnika”.
Co istotne w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej, podkreślić należy, że gospodarczo uzasadnione i racjonalne decyzje gospodarcze, podejmowane pierwotnie w określonych warunkach mające oczywisty związek z przychodami, w związku z negatywną zmianą okoliczności mogą wywoływać lub wywołują konieczność podejmowania przez podatnika działań zmierzających już nie do osiągnięcia przychodów, ale przede wszystkim do zachowania lub zabezpieczenia źródeł przychodów.
Kompensowanie wierzytelności pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem
Zgodnie z art. 498 § 1 ustawy Kodeks cywilny, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.
W przypadku zatem, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym.
Ponadto poza wyżej wymienionym potrąceniem ustawowym możliwe jest również potrącenie umowne, które może zostać zawarte w ramach zasady swobody umów, jaka przysługuje przedsiębiorcom (patrz art. 353 ustawy – Kodeks cywilny). W umowie tej mogą być ustalone inne warunki umożliwiające dokonanie potrącenia, niż wynika to z art. 498 kc.
Co istotne, do potrącenia umownego może więc dojść, gdy wierzytelności nie są wymagalne.
Ponadto jest możliwe potrącenie także wtedy, gdy wierzytelności nie są jednorodzajowe. Powyższe wynika z faktu, że potrącenie umowne jest umowa nieuregulowaną.
Opłata wstępna w kosztach uregulowana w drodze trójstronnego porozumienia
Na wstępie należy przypomnieć, że na mocy art. 15d ustawy o CIT za koszt uzyskania przychodu nie można uznać wydatku, który został opłacony poprzez dokonanie płatności na rzecz innego przedsiębiorcy o określonej wysokości zrealizowanej bez pośrednictwa rachunku płatniczego. Na mocy ustawy zmieniającej wprowadzony jednak został dodatkowy warunek w przypadku transakcji realizowanej z podmiotami zarejestrowanymi na potrzeby VAT w Polsce jako czynni podatnicy VAT. Mianowicie, obok obowiązku dokonania takiej płatności z zastosowaniem rachunku płatniczego, podatnicy zobowiązani są dokonywać przelewu wyłącznie na rachunki bankowe wskazane na tzw. białej liście.
W razie uchybienia warunkom określonym powyżej podatnik nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu kwoty, która została zapłacona kontrahentowi wbrew dyspozycji przywołanego przepisu.
Przykład 1.
Spółka z o.o. wpłaciła 50 000 zł dealerowi na poczet zakupu nowego samochodu. Wpłata została dokonana na konto dealera z białej listy. Po wpłacie zaliczki spółka uznała, że korzystniejsze podatkowo będzie wyleasingowanie samochodu. Spółka zawarła w związku z tym umowę (porozumienie trójstronne), iż wpłacona zaliczka zaliczona zostanie na poczet opłaty wstępnej dla leasingodawcy. Od dealera spółka otrzymała więc fakturę korygującą dotyczącą wcześniej wpłaconej zaliczki, a od leasingodawcy – fakturę dokumentującą opłatę wstępną. Podatnik nie wie, czy może fakturę od leasingodawcy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ zapłata nie nastąpiła na konto firmy leasingowej z białej listy.
Na wstępie należy wskazać, że wyłączenie z kosztów dotyczy płatności gotówkowych. Tym samym nie dotyczy to regulowania zobowiązań w innej formie. W naszym przypadku mamy do czynienia z porozumieniem trójstronnym. Zapłata w praktyce następuje więc w drodze kompensaty. W naszym przypadku mamy do czynienia z kompensatą umowną. W takiej sytuacji nie ma znaczenia, że należności są kompensowane pomiędzy trzema podmiotami.
