Treści internetowe są popularne na całym świecie, nie oznacza to jednak, że można z nich korzystać w zupełnie dowolny sposób. Przykładem niech będą informacje prasowe, które podlegają szczególnej ochronie ze strony prawa autorskiego.
Czym są informacje prasowe?
Informacje prasowe są określane także mianem komunikatów prasowych. W rzeczywistości są to materiały dystrybuowane do mediów, opisujące aktualne i ważne wydarzenia z działalności danej firmy lub organizacji. Notatki prasowe powinny być co do zasady zwięzłe i treściwe, a ich tytuł musi przykuwać uwagę czytelnika.
Informacje prasowe mogą przybierać formę prostych komunikatów, do których zaliczmy m.in.:
- kroniki policyjne,
- programy stacji telewizyjnych i radiowych,
- repertuary kin i teatralne,
- zwięzłe dane dotyczące pogody,
- notowania giełd i kursy walut.
Bez względu na rodzaj informacji prasowych ustawodawca nie wprowadza jednolitej definicji prawnej tego pojęcia. Z drugiej strony należy pamiętać o regulacji zawartej w treści art. 4 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
- akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
- urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
- opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
- proste informacje prasowe.
Prawo autorskie a informacje prasowe
Krótkie informacje prasowe nie korzystają z ochrony polskiego prawa autorskiego. Nie dotyczy to jednak dłuższych komunikatów prasowych, które powinniśmy traktować jako utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przyjmuje się, że większość materiałów prasowych korzysta z ochrony prawnej i to w bardzo szerokim zakresie.
Bez zezwolenia autora informacji prasowej wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Taka regulacja nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
Nie wymaga zezwolenia twórcy tymczasowe zwielokrotnienie, o charakterze przejściowym lub incydentalnym, niemające samodzielnego znaczenia gospodarczego, a stanowiące integralną i niezbędną część procesu technologicznego, którego celem jest wyłącznie umożliwienie:
- przekazu utworu w systemie teleinformatycznym pomiędzy osobami trzecimi przez pośrednika lub
- zgodnego z prawem korzystania z utworu.
Mając na uwadze powyższe, wykorzystywanie krótkich informacji prasowych nie wymaga uzyskania żadnego zezwolenia autora bez względu na to, w jakim zakresie będą wykorzystywane takie informacje. W przypadku zwykłych informacji prasowych brak zgody autora na wykorzystywanie takiego utworu jest możliwe tylko dla celów osobistych i pod warunkiem że został on wcześniej rozpowszechniony.
Przykład 1.
W internecie została umieszczona krótka informacja prasowa na temat działalności znanej firmy o zasięgu ogólnopolskim. Martyna, która od lat korzysta z usług tej firmy, chciałaby skorzystać z tej informacji i wykorzystać ją w swojej pracy badawczej. Docelowo chciałaby jednak, aby jej praca przyniosła jej korzyści finansowe. Czy w takim przypadku Martyna musi uzyskać zgodę firmy na wykorzystanie rozpowszechnionej informacji prasowej?
Nie, ponieważ przedmiotowa informacja ma charakter krótkiej informacji prasowej, a więc nie podlega ochronie prawa autorskiego.
Przykład 2.
Michał chciałby skorzystać z informacji prasowej, która została umieszczona w internecie i lokalnej prasie, przy czym zamierza to zrobić wyłącznie na własny użytek (nie zamierza osiągać z tego tytułu żadnych korzyści majątkowych). Czy mężczyzna musi wystąpić o zgodę na wykorzystanie takiej informacji?
Nie, ponieważ Michał chce skorzystać z utworu wyłącznie na własny użytek.
Przykład 3.
Ewa znalazła kilka informacji prasowych znanej firmy. Wpadła na pomysł, aby skorzystać z nich w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Celem Ewy jest zwiększenie swoich zysków. Czy w takim przypadku kobieta musi wystąpić o zgodę na wykorzystanie takiego utworu?
Tak, ponieważ tego rodzaju informacja prasowa podlega pełnej ochronie prawa autorskiego, a jej wykorzystanie wiąże się z chęcią uzyskania korzyści majątkowej.
Pamiętajmy, że instytucje oświatowe oraz podmioty, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–8 Ustawy z dnia 20 lipca 2018 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, mogą na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia działalności naukowej korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz zwielokrotniać w tym celu rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów. W przypadku publicznego udostępniania utworów w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, korzystanie takie jest dozwolone wyłącznie dla ograniczonego kręgu osób uczących się, nauczających lub prowadzących badania naukowe, zidentyfikowanych przez ww. podmioty.
Wykorzystanie informacji prasowej niezgodnie z prawem
Zgodnie z treścią art. 79 §1–4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
- zaniechania naruszania;
- usunięcia skutków naruszenia;
- naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
- wydania uzyskanych korzyści.
Niezależnie od powyższych roszczeń uprawniony może się domagać jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd. Sąd może nakazać osobie, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, na jej wniosek i za zgodą uprawnionego, w przypadku gdy naruszenie jest niezawinione, zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego, jeżeli zaniechanie naruszania lub usunięcie skutków naruszenia byłoby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe.
Pamiętajmy także, że sąd, rozstrzygając o naruszeniu prawa, może orzec na wniosek uprawnionego o bezprawnie wytworzonych przedmiotach oraz środkach i materiałach użytych do ich wytworzenia, w szczególności może orzec o ich wycofaniu z obrotu, przyznaniu uprawnionemu na poczet należnego odszkodowania lub zniszczeniu. Orzekając, sąd uwzględnia wagę naruszenia oraz interesy osób trzecich.
Przez „stosowne wynagrodzenie” w rozumieniu art. 79 ust. 1 pkt 3 prawa autorskiego należy rozumieć takie wynagrodzenie, jakie otrzymałby podmiot prawa autorskiego (lub praw pokrewnych), gdyby zawarto z nim umowę o korzystanie z utworu w zakresie dokonanego naruszenia. Zatem dla ustalenia wysokości wynagrodzenia będącego następnie podstawą do obliczenia zryczałtowanego odszkodowania należy oszacować wynagrodzenie, jakie uprawniony do niego autor uzyskałaby, zawierając umowę z pozwaną osobą, która naruszyła jego prawa autorskie.
Podsumowując, informacje prasowe są utworem w rozumieniu prawa autorskiego, pod warunkiem że nie występują w tzw. krótkiej postaci. Zwykłe informacje prasowe podlegają więc ochronie na podstawie prawa autorskiego. Co do zasady wykorzystywanie i rozpowszechnianie takich informacji wymaga uzyskania zgody ich autora, a często także i zawarcie odpłatnej umowy. Wyjątkiem od tej zasady jest wykorzystywanie informacji prasowych dla celów osobistych – w tym zakresie nie trzeba uzyskiwać zgody autora.
