Z różnych przyczyn pracownik może nie wykonywać pracy, do której jest zobowiązany na podstawie zawartej umowy o pracę. Może to wynikać np. z warunków atmosferycznych i niemożliwości wykonywania pracy. Niemniej może się również zdarzyć, że pracownik nie pracuje z winy pracodawcy, mimo gotowości do świadczenia pracy. W artykule zostaną wskazane przykłady właśnie takich sytuacji. Dodatkowo będzie omówione, w jaki sposób obliczyć wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, na jakiej podstawie i co uwzględnia się przy tych wyliczeniach.
Kiedy pracownik pozostaje bez pracy z winy pracodawcy?
Pracownik pozostaje bez pracy z winy pracodawcy, jeżeli:
podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy po uprzednim nieuzasadnionym lub niezgodnym z przepisami prawa wypowiedzeniem umowy o pracę przez pracodawcę;
Przykład 1.
Maria Pastor była zatrudniona w przedsiębiorstwie KOLAŻ sp. z o.o. na stanowisku grafika komputerowego. W kwietniu 2020 roku zaszła w ciążę, o czym poinformowała pracodawcę. Mimo to w październiku otrzymała oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Kobiety w ciąży są w okresie chronionym i w tym czasie nie jest możliwe rozwiązanie z nimi umowy o pracę, prócz sytuacji rozwiązania umowy z winy pracownika. Wypowiedzenie zostało zatem złożone niezgodnie z przepisami i w sytuacji przywrócenia pracownicy do pracy będzie ona mogła domagać się wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Przykład 2.
Pracodawca rozwiązał umowę o pracę z pracownikiem z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Powodem było dwukrotne spóźnienie się do pracy o 15 minut. Pracownik tłumaczył spóźnienia faktem, że jego partnerka jest chora i musiał sam wozić dziecko do przedszkola – dlatego się spóźniał. Jednak pracodawca uznał, że jest to ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków. Wskazać należy, że pracownik może odwołać się do sądu i żądać przywrócenia go do pracy, gdyż zachowanie nie było notoryczne i miało charakter incydentalnego, spowodowanego wyjątkowymi okolicznościami.
Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy – kiedy przysługuje?
Zgodnie z art. 47 kp pracownikowi, który podjął ponownie zatrudnienie w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Jednak nie więcej niż za 2 miesiące, a w przypadku gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące – nie więcej niż za 1 miesiąc.
Przykład 3.
Pracodawca wypowiedział, w sposób nieuzasadniony, umowę o pracę z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia. Pracownik odwołał się do sądu i sąd uwzględnił jego odwołanie, wskazując, że należy przywrócić go do pracy. Postępowanie trwało 6 miesięcy, ale pracownik otrzyma wynagrodzenie za 2 miesiące, ponieważ okres wypowiedzenia, za które otrzymał wynagrodzenie, trwał miesiąc.
Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z:
- pracownikiem, o którym mowa w art. 39 Kodeksu pracy, czyli takim, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, gdy okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury;
- pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego;
- pracownikiem – ojcem wychowującym dziecko;
- pracownikiem – innym członkiem najbliższej rodziny, o którym mowa w art. 1751 pkt 3 kp, w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego;
- pracownikiem, z którym rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego – przysługuje wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy.
Przykład 4.
Maria Pastor, zwolniona w okresie ciąży, odwołała się do sądu pracy. Wyrokiem sądu I instancji orzeczono przywrócenie jej do pracy, ponieważ była pierwotnie zatrudniona na czas nieokreślony. Pracodawca złożył apelację, która została jednak oddalona. Cały proces, w I i II instancji, trwał łącznie 1 rok i 6 miesięcy, z uwagi na pandemię oraz długie terminy oczekiwania na kolejne rozprawy. Pracownica zgłosiła gotowość do pracy, co spowodowało, że pracodawca jest zobowiązany wypłacić jej wynagrodzenie za 1 rok i 6 miesięcy pozostawania bez pracy.
Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy oznacza prawo do pełnego wynagrodzenia za okres, w którym pracownik miałby prawo do wynagrodzenia, gdyby pozostawał w stosunku pracy. Chodzi o taki okres, w którym pracownik był gotowy do wykonywania pracy, ale nie wykonywał jej, gdyż bezprawnie odmówiono mu możliwości jej świadczenia.
Na jakiej podstawie obliczyć wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy?
Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy z winy pracodawcy przelicza się zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kp zgodnie z zasadami ustalania ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
W internecie dostępne są kalkulatory, które przeliczają ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Informacje, które należy mieć w celu ustalenia należnego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, to:
1) podstawa wynagrodzenia;
Jest to najczęściej wynagrodzenie zasadnicze w wysokości należnej za miesiąc, w którym pracownik nabył prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
Pod uwagę należy jednak wziąć również wynagrodzenie zmienne, wypłacane za okresy miesięczne lub krótsze, obliczone z 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, a także wynagrodzenie zmienne przysługujące za okresy dłuższe niż jeden miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym pracownik nabył prawo do ekwiwalentu.
2) współczynnik urlopowy;
Jest on obliczany za każdy rok odrębnie, odejmując od liczby dni w danym roku kalendarzowym łączną liczbę przypadających w tym roku niedziel i świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Otrzymany wynik dzieli się przez 12. Nie ma potrzeby samodzielnego obliczania tego współczynnika, gdyż można to zrobić za pomocą kalkulatora w internecie.
3) praca na pełen etat lub część etatu;
Jeśli pracownik jest zatrudniony na niepełny etat, wartość współczynnika urlopowego obniża się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
4) wymiar czasu pracy;
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu, czyli liczbie godzin, którą w ciągu doby powinien przepracować pracownik.
5) norma czasu pracy.
Pracodawca, aby wyznaczyć ekwiwalent za jedną godzinę urlopu, musi podzielić przeciętne wynagrodzenie przysługujące pracownikowi za jeden dzień pracy przez taką liczbę godzin, jaka odpowiada dobowej normie czasu pracy obowiązującej danego pracownika.
Co wpływa na wysokość wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy?
Aby ustalić wysokość wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, należy w pierwszej kolejności wskazać, dlaczego doszło do rozwiązania umowy o pracę oraz na jakiej podstawie pracownik będzie przywrócony do pracy – czy wynika to z naruszenia przepisów prawa pracy dotyczących ograniczeń w rozwiązywaniu umów, czy wyłącznie z nieprawidłowej podstawy rozwiązania umowy. W ten sposób trzeba określić, za jaki okres przysługuje wynagrodzenie – czy za 2 miesiące, czy też za cały czas pozostawania bez pracy.
Wyłączeniu z okresu, za który przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, podlegają:
- okresy niezdolności pracownika do świadczenia pracy, za które jest pobierany zasiłek chorobowy;
- okresy niezdolności pracownika do świadczenia pracy, za które jest pobierane świadczenie rehabilitacyjne;
- okresy niezdolności pracownika do świadczenia pracy, za które jest pobierana renta z tytułu niezdolności do pracy wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym z tytułu niezdolności do samodzielnej egzystencji;
- okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
Wypłacenie za te okresy wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy powodowałoby, że za ten sam okres pracownik otrzymałby świadczenia z różnych, wykluczających się wzajemnie źródeł spełniających podobne funkcje.
Aby zatem prawidłowo wskazać, jaka kwota wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy przysługuje pracownikowi, od obliczonego ekwiwalentu za niewykorzystany urlop należy odjąć otrzymane zasiłki chorobowe, świadczenia rehabilitacyjne, renty, a także zasiłek dla bezrobotnych.
Czy praca u innego pracodawcy wpływa na wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy?
W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości, że stosownie do art. 47 kp wynagrodzenie za pracę uzyskane przez pracownika u innego pracodawcy nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia gwarancyjnego przysługującego na podstawie tego przepisu za czas pozostawania bez pracy.
Chodzi o pozostawanie bez pracy tylko u tego pracodawcy, który wypowiedział umowę, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 11 maja 2005 roku, III PK 38/05. Przyjmuje się, że określenie „wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy" oznacza przyznanie prawa do pełnego wynagrodzenia za taki okres, w którym pracownik miałby prawo do wynagrodzenia, gdyby pozostawał w rozwiązanym stosunku pracy.
Wskazać zatem trzeba, że praca u innego pracodawcy w czasie procesu o przywrócenie do pracy nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy u pracodawcy dotychczasowego.
