Łączenie pracy z urlopem rodzicielskim cz.1 - podstawowe informacje

Urlop rodzicielski to szczególny czas dla rodziców, który mogą poświęcić na opiekę nad dzieckiem. Jeszcze do niedawna czas, jaki rodzice (głównie chodziło o matkę dziecka) mogli spędzić z nowo narodzonym członkiem rodziny, wynosił niespełna pół roku. Dopiero ostatnie lata przyniosły zmiany, z punktu widzenia rodzica, na lepsze. Aktualnie może on spędzić z dzieckiem cały rok, rodzice mogą dzielić się urlopem, mogą również skorzystać z udogodnienia, jakim jest łączenie pracy z urlopem rodzicielskim, o czym szerzej napiszemy w tym i następnych artykułach dotyczących tego zagadnienia. Zapraszamy do lektury. 

Kto ma prawo do urlopu rodzicielskiego i w jakim wymiarze?

Prawo do urlopu rodzicielskiego ma pracownik, który wykorzystał urlop macierzyński. Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi:

• 32 tygodnie - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie

• 34 tygodnie - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Odpowiednio powyższe okresy przysługują w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka lub więcej niż jednego dziecka. W takim przypadku urlop rodzicielski przysługuje do momentu ukończenia przez nie 7. roku życia lub w przypadku decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Warto zaznaczyć w tym miejscu, że prawo do urlopu rodzicielskiego przysługuje obojgu rodzicom dziecka.

Urlop rodzicielski musi zostać wykorzystany bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, jest to warunek konieczny, aby nabyć do niego prawo. Natomiast ustawodawca daje rodzicom pewną dowolność w czasie trwania urlopu rodzicielskiego, ponieważ można go wybrać w pełnej długości jednorazowo bądź w maksymalnie czterech częściach. Warto dodać, że każda z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, przy czym wyjątek stanowi przypadek urodzenia jednego dziecka, wtedy to pierwsza część urlopu może wynosić 6 tygodni, bądź przypadek gdy ostatnia część urlopu do wykorzystania wynosi mniej niż 8 tygodni (zasady korzystania z urlopu rodzicielskiego w częściach opisane zostały w Kodeksie pracy art. 182 1c). Istotne także jest to, że części te muszą przypadać jedna po drugiej, a wymiar każdej z nich musi wynosić wielokrotność tygodnia. W tym miejscu ważną informacją jest możliwość odroczenia części urlopu rodzicielskiego w wymiarze 16 tygodni na późniejszy okres. Momentem granicznym jest koniec roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończyło 6. rok życia. Co ciekawe, łączenie pracy z urlopem rodzicielskim obejmuje również “odroczoną” część urlopu rodzicielskiego.

Organizacja czasu pracy a łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą

Zgodnie z art. 94 pkt. 2 Kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany organizować pracę w taki sposób, by zapewnić pełne wykorzystanie czasu pracy oraz wysoką wydajność i należytą jakość pracy przy wykorzystaniu przez pracowników ich kwalifikacji i umiejętności.

 To jedyna regulacja jaką znajdziemy w Kodeksie pracy dotycząca organizacji pracy w przypadku łączenia pracy z urlopem rodzicielskim. W związku z tym w praktyce nie wprowadza się do umowy o pracę żadnych zmian, gdyż przyjmuje się, że pracownik nadal jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Także płaca określona w umowie nie zostanie zmieniona, gdyż zgodnie z art. 80 Kodeksu pracy pracownik otrzymuje wynagrodzenie za pracę faktycznie wykonaną. Oznacza to, że wynagrodzenie jakie pracownik będzie otrzymywał, będzie proporcjonalnie do przepracowanego faktycznie czasu pracy, natomiast pozostały czas będzie zakwalifikowany jako nieobecność usprawiedliwiona w postaci urlopu rodzicielskiego, za który pracownik otrzyma zasiłek macierzyński.

Łączenie pracy z urlopem rodzicielskim odbywa się na wniosek pracownika, co jednak w przypadku kiedy pracownik chce zrezygnować z tego rozwiązania przed określonym we wniosku terminem? Ponownie próżno szukać przepisów dotyczących tej sytuacji w Kodeksie pracy. W związku z tym przyjmuje się, że w tej kwestii obowiązują przepisy Kodeksu cywilnego, a konkretnie art. 353¹ Kodeksu cywilnego mówiący o swobodzie umów. Oznacza to, że rezygnacja przed upływem terminu określonego we wniosku o łączenie pracy z urlopem rodzicielskim jest możliwa, ale na zasadach porozumienia stron stosunku pracy.

Przykład 1.

Pracownica zatrudniona na pełny etat z wynagrodzeniem w wysokości 4000 zł jest w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego od 20 czerwca 2017 roku. W lipcu złożyła wniosek o to, aby od 1 sierpnia połączyć przebywanie na urlopie rodzicielskim z pracą na pół etatu.

Za lipiec otrzyma wynagrodzenie w wysokości 2000 zł, wynikające z obliczenia ½ * 4000 zł, pod warunkiem, że nie będzie korzystała z innych nieobecności mogących wpływać na wysokość wynagrodzenia za pracę, oraz zasiłek macierzyński, którego wysokością i sposobem obliczenia zajmiemy się w dalszej części serii artykułów związanych z łączeniem pracy z urlopem rodzicielskim.

Łączenie pracy z urlopem rodzicielskim w kontekście rozkładu czasu pracy

Mając na uwadze skąpe regulacje zawarte w Kodeksie pracy, a dotyczące łączenia pracy z urlopem rodzicielskim, w dużej mierze postępowanie w tym przypadku oparte jest na wytycznych przedstawionych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Co do zasady przyjmuje się, że pracownik łącząc pracę z urlopem rodzicielskim, nadal pracuje w takim samym systemie i rozkładzie czasu pracy jak przed urlopem rodzicielskim. Pracuje, ale w wymiarze odpowiednio niższym, poświęcając pozostały czas na opiekę nad dzieckiem. W związku z tym pojawiły się wątpliwości, czy pracodawca, organizując czas pracy, jest zobowiązany przestrzegać zasady, że praca ma być wykonywana przez 5 dni w tygodniu? I tu stanowisko zajęło Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, w którym wyjaśnia, że praca nie musi być wykonywana przez 5 dni w tygodniu, że pracodawca wprawdzie nie jest formalnie związany wnioskiem pracownika o indywidualny rozkład czasu pracy, jeśli ten proponuje mu ustalenie konkretnych dni i godzin pracy we wniosku o łączenie pracy z urlopem rodzicielskim, jednak jeśli nie spowoduje to utrudnień w procesie pracy, to wniosek taki powinien zostać uwzględniony, gdyż pracodawca powinien mieć na uwadze art. 8 Kodeksu pracy, którego brzmienie jest następujące: Nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Przykład 2.

Pracownik, którego obowiązuje podstawowy system czasu pracy, przewidujący pracę od poniedziałku do piątku w godzinach od 8 do 16, złożył wniosek o łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą na pół etatu. We wniosku pracownik wskazał, że chce pracować w poniedziałki i wtorki po 8 godzin i w środy po 4 godziny, a pozostały czas wykorzystać na urlop rodzicielski. Pracodawca może przychylić się do takiej prośby pracownika, gdyż jest zgodna z systemem czasu pracy obowiązującym w zakładzie pracy i nie narusza przepisów dotyczących czasu pracy.

Przykład 3.

Jeżeli pracownik z powyższego przykładu we wniosku o łączenie pracy z urlopem rodzicielskim wskazałby dni pracy na np. poniedziałek i wtorek po 10 godzin, a pozostałą część tygodnia na wykorzystanie urlopu rodzicielskiego, pracodawca nie powinien uwzględniać takiego wniosku. Wciąż bowiem obowiązuje przepis Kodeksu pracy art. 178 par. 2 mówiący o zakazie pracy w nadgodzinach przez pracownika sprawującego opiekę nad dzieckiem do ukończenia 4 lat.  Ponadto w zakładzie pracy z przykładu obowiązuje podstawowy system czasu pracy, który nie przewiduje możliwości pracy ponad 8 godzin na dobę.

Pracownik może wyrazić zgodę na pracę w godzinach nadliczbowych, pomimo sprawowania opieki nad dzieckiem do ukończenia 4. roku życia, zgodnie z art. 178 par. 2 Kodeksu pracy, jednak należy pamiętać, że nadgodziny te nie mogą występować w czasie wykorzystania urlopu rodzicielskiego, jaki został wykazany we wniosku pracownika.