Każda jednostka posiada określony majątek, dzięki któremu możliwe jest prowadzenie działalności, realizacja celów sprzedażowych, zachowanie ciągłości i rozwój. Majątek przedsiębiorstwa wykazany w aktywach bilansu ma swoje źródła finansowania określane mianem kapitałów (funduszy). Kapitały nazywane również pasywami są równe środkom zasobów majątkowych zaangażowanych w danej jednostce przez właścicieli tego przedsiębiorstwa lub jego otoczenie. Obrazują kto, na jaki czas i na jakich warunkach wyposażył jednostkę w składniki aktywów. W niniejszym artykule opisujemy co składa się na majątek i kapitał przedsiębiorstwa.
Co składa się na majątek przedsiębiorstwa?
Aktywa to zasoby kontrolowane przez jednostkę w wyniku zdarzeń z przeszłości, z których według przewidywań jednostka osiągnie w przyszłości korzyści ekonomiczne. Na majątek przedsiębiorstwa składa się wiele elementów, m.in. budynki, budowle, maszyny, urządzenia, środki transportowe, materiały, wyroby gotowe i środki pieniężne.
Aktywa klasyfikujemy ze względu na czas ich przekształcenia w środki pieniężne na dwie grupy:
-
aktywa trwałe – charakteryzują się długim okresem wykorzystania (okres ekonomicznej przydatności w jednostce przekracza 12 miesięcy), wysoką wartością i niskim stopniem płynności;
-
aktywa obrotowe – co do zasady powinny być wykorzystane i przynieść korzyści ekonomiczne w ciągu 12 miesięcy, charakteryzują się wysokim stopniem płynności.
Aktywa trwałe to np. wartości niematerialne i prawne, grunty, budynki i budowle, urządzenia techniczne i maszyny, środki trwałe, środki trwałe w budowie. Do grupy aktywów trwałych zaliczamy także należności długoterminowe, inwestycje długoterminowe i długoterminowe rozliczenia okresowe.
Aktywa obrotowe stanowią zyski ze sprzedaży usług i towarów oraz zużycie środków gospodarczych w toku prowadzonej działalności, a zaliczamy do nich w szczególności: materiały, towary, produkty gotowe, półprodukty i produkty w toku. Do grupy aktywów obrotowych należą także należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe i krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
Źródła finansowania aktywów
Na ocenę sytuacji finansowo-majątkowej przedsiębiorstwa składają się nie tylko informacje dotyczące posiadanych zasobów, lecz także źródeł ich pochodzenia. Kapitał jest wartościowym odzwierciedleniem posiadanych zasobów majątkowych (aktywów) z uwzględnieniem prawa własności.
Wyróżniamy następujące źródła finansowania (pochodzenia) aktywów:
-
własne (kapitały własne) – wyrażona w jednostkach pieniężnych równowartość zasobów majątkowych sfinansowanych ze środków własnych oraz wypracowanych przez przedsiębiorstwo;
-
obce (kapitały obce, zobowiązania) – wyrażona w jednostkach pieniężnych równowartość zasobów majątkowych sfinansowanych ze środków powierzonych danemu przedsiębiorstwu przez inne przedsiębiorstwa, instytucje czy osoby fizyczne.
Zasadniczą różnicą między kapitałami własnymi a zobowiązaniami jest to, że zobowiązania zostały postawione do dyspozycji jednostki na określony czas. Zwrot zobowiązań skutkuje zmniejszeniem zasobów majątkowych jednostki, ale następstwem wykorzystania kapitałów obcych co do zasady powinno być wypracowanie wyższych zysków, a w konsekwencji zwiększenie majątku.
Kapitał własny – podział
Kapitały własne charakteryzują się bezterminowością, są nieoprocentowane, stanowią bezpieczne źródło finansowania, mają korzystny wpływ na płynność finansową jednostki i pełnią zabezpieczenie zwrotu kapitału wierzycieli. W przypadku ponoszenia strat w przedsiębiorstwie wartość kapitału własnego maleje, a w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji roszczenia właścicieli są realizowane w ostatniej kolejności.
W bilansie wyodrębnione zostały następujące składniki kapitału własnego:
-
kapitał podstawowy,
-
kapitał zapasowy,
-
kapitał z aktualizacji wyceny,
-
pozostałe kapitały rezerwowe,
-
zysk (strata) z lat ubiegłych,
-
zysk (strata) netto,
-
odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego.
Art. 14 Kodeksu spółek handlowych
„Przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług”.
Kapitały obce w przedsiębiorstwie
Kapitały obce są terminowe i oprocentowane, stanowią elastyczne źródło finansowania, poprawiają płynność finansową, a jednocześnie uzależniają przedsiębiorstwo od wierzycieli i są obarczone pewnym ryzykiem bankructwa jednostki. W razie ogłoszenia upadłości bądź likwidacji – roszczenia wierzycieli są realizowane w pierwszej kolejności.
Kapitały obce mają zawsze charakter zewnętrzny, ponieważ są to środki pozyskane od osób trzecich niebędących właścicielami ani udziałowcami przedsiębiorstwa. Kapitał obcy zewnętrzny to różnego rodzaju kredyty, pożyczki, dłużne papiery wartościowe, leasing, faktoring, dotacje i subwencje czy fundusze pomocowe.
Kapitały obce według terminu ich wymagalności dzielimy na:
-
długoterminowe – termin wymagalności powyżej roku.
- krótkoterminowe – termin wymagalności poniżej roku.
