Od 1 stycznia 2022 roku nastąpiły istotne zmiany w egzekwowaniu przez ZUS nieopłaconych składek. Pojawiła się możliwość potrącania należności z tytułu nieopłaconych składek bezpośrednio wypłacanych przez Zakład świadczeń z ubezpieczeń społecznych, np. emerytury lub renty.
Jest to znaczne uproszczenie egzekucji zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek dla ZUS-u, ale dla zalegających ze składkami automatycznie oznacza mniejsze świadczenia. Chcesz poznać szczegóły? Przeczytaj nasz artykuł.
Egzekwowanie przez ZUS należności z tytułu nieopłaconych składek
Do końca 2021 roku egzekucja z tytułu nieopłaconych składek ZUS była prowadzona na podstawie:
- przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji regulowanych Ustawą z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U.2022. 479)
- oraz egzekucji sądowej – zgodnie z Ustawą z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U.2021.1805).
Od 1 stycznia 2022 roku ZUS zyskał natomiast możliwość egzekwowania należności z tytułu nieopłaconych składek wprost z wypłacanych przez siebie świadczeń z ubezpieczeń społecznych, między innymi:
- świadczenia przedemerytalnego;
- emerytury;
- renty z tytułu niezdolności do pracy;
- renty szkoleniowej;
- zasiłku opiekuńczego;
- zasiłku macierzyńskiego;
- zasiłku chorobowego;
- świadczenia rehabilitacyjnego.
Wynika to z faktu, że od 1 stycznia 2022 roku nowe brzmienie zyskał art. 24 ust. 2 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2021.423), w którym czytamy, że: „Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, zwane dalej „należnościami z tytułu składek”, nieopłacone w terminie podlegają potrąceniu ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej”.
W jaki sposób ZUS dokona potrąceń nieopłaconych składek ze świadczeń z FUS?
ZUS dokona potrąceń zgodnie z art. 139 pkt 1 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2022.504, tj. z dnia 2022.03.02), który wskazuje, że należności podlegają potrąceniu „ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie – po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych [...]”.
Ile ZUS może potrącić ze świadczeń za nieopłacone w terminie składki?
ZUS może dokonywać potrąceń z różnych tytułów w granicach ustalonych limitów, o których mowa w art. 140 wspomnianej ustawy o emeryturach i rentach. Inne będą granice potrąceń dla:
- świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 60% świadczenia;
- należności egzekwowanych za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych oraz pielęgnacyjno-opiekuńczych – do wysokości 50% świadczenia;
- innych egzekwowanych należności – do wysokości 25% świadczenia.
Przykład 1.
Pan Piotr zamknął działalność gospodarczą w styczniu 2022 roku, jednak zostały mu nieopłacone składki za okres dwóch miesięcy, których nie miał z czego zapłacić. W marcu 2022 roku podjął zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Niestety wkrótce zachorował i po 33 dniach wypłatę jego zasiłku przejął ZUS. W związku z zaległościami z tytułu składek pan Piotr otrzyma przelew za zasiłek chorobowy z ZUS-u pomniejszony o 25%.
Potrącanie należności z tytułu składek a kwota wolna od zajęcia
Potrącenia z tytułu nieopłaconych należności z tytułu składek ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych muszą odbywać się z zachowaniem kwoty wolnej od egzekucji i potrąceń. Kwoty te są waloryzowane co roku 1 marca na zasadach określonych dla rent i emerytur.
Jak wynika z art. 141 pkt 1.3 ustawy o emeryturach i rentach, od 1 marca 2022 roku kwota wolna od potrąceń w przypadku potrącania należności z tytułu nieopłaconych składek wynosi 660 zł.
Oznacza to, że tyle musi zostać świadczeniobiorcy, czyli osobie otrzymującej emeryturę, rentę czy zasiłek chorobowy, po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne i podatek dochodowy. Jeżeli po odjęciu tych należności publicznoprawnych wysokość świadczenia będzie niższa, egzekucji nie dokonuje się.
Co ważne, kwoty wolne od potrąceń i egzekucji dla emerytur i rent ustala się razem ze wszystkimi wzrostami i zwiększeniami, dodatkami oraz innymi świadczeniami wypłacanymi wraz z emeryturą lub rentą, z wyłączeniem:
- świadczeń rodzinnych;
- dodatku dla sierot zupełnych;
- dodatku pielęgnacyjnego;
- dodatku dla weterana poszkodowanego;
- dodatku pieniężnego do renty inwalidzkiej.
Kiedy przedawniają się nieopłacone składki ZUS?
Zgodnie z art. 24 pkt 4 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, kiedy stały się wymagalne, z wyjątkiem należności zabezpieczonych hipoteką lub zastawem.
Na zawieszenie lub przerwanie biegu terminu przedawnienia ma wpływ między innymi:
- zawarcie umowy o odroczenie terminu płatności z tytułu składek lub umowy o układ ratalny;
- rozpoczęcie potrąceń ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład;
- podjęcie pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony;
- ogłoszenie upadłości.
Reasumując, od 1 stycznia 2022 roku mamy do czynienia z ważnym ułatwieniem w zakresie ściągalności nieopłaconych składek ZUS. Do uprawnienia ZUS-u polegającego na ściąganiu należności w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i egzekucji sądowej doszło nowe – potrącanie bezpośrednio ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład. Nowe uprawnienie ZUS jest na pewno tańsze, gdyż nie generuje nowych kosztów, ale i znacznie skraca czas egzekucji. Jest też o wiele łatwiejsze do przeprowadzenia, gdyż ZUS dokona potrąceń z bieżących świadczeń na podstawie jednostronnej decyzji, bez wszczynania w tej sprawie postępowania. Dla świadczeniobiorców oznacza możliwość szybszej spłaty zobowiązań, bez generowania dodatkowych kosztów egzekucyjnych oraz rosnących odsetek. Należy pamiętać, że zalegający ze składkami zawsze mają możliwość zawarcia z ZUS-em układu ratalnego, który z chwilą podpisania zawiesza prowadzone postępowanie egzekucyjne.
