Odpłatne zbycie akcji objętych przez spółkę przejmującą – rozliczenie CIT

Sposób określania wysokości kosztów uzyskania przychodów w sytuacji, gdy występuje odpłatne zbycie akcji objętych przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązanej, nabytych lub objętych w wyniku podziału spółki będącej podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych określa interpretacja ogólna MF z 22 stycznia 2016 roku (nr DD5.8201.15.2015.KSM). Poniżej przeanalizujemy treść tego pisma.

Ogólne regulacje dotyczące zbycia udziałów lub akcji

Nabycie lub objęcie udziałów (akcji) w spółce prawa handlowego skutkuje nabyciem przez podmiot stający się wspólnikiem takiej spółki praw inkorporowanych przez te udziały (akcje) – praw majątkowych (m.in. prawo do dywidendy, prawo do uzyskania zwrotu dopłaty czy prawo do uczestnictwa w podziale nadwyżki likwidacyjnej) oraz praw korporacyjnych (m.in. prawo uczestniczenia i głosowania w zgromadzeniu wspólników albo w walnym zgromadzeniu).

W zakresie, w jakim podatnik dokonuje zbycia posiadanych udziałów lub akcji, powstaje obowiązek podatkowy w rozumieniu ustawy o CIT. Podstawą opodatkowania w zakresie zysków kapitałowych jest dochód rozumiany jako różnica pomiędzy przychodami a kosztami podatkowymi.

W zakresie kosztów podatkowych obowiązują szczególne regulacje. Przypomnijmy, że zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 7e.

Pojęcie „wydatek” ma na gruncie ustawy o CIT bardzo szerokie znaczenie i powinno być rozumiane jako uiszczanie należności za coś – zarówno w formie pieniężnej, jak i niepieniężnej. Jednocześnie należy podkreślić, że żaden z przepisów ustawy nie ogranicza wskazanego pojęcia tylko i wyłącznie do wydatków pieniężnych podmiotu nabywającego składniki majątkowe.

Odpłatne zbycie akcji objętych przez spółkę przejmującą

Regulacją doprecyzowującą w zakresie ustalenia kosztów podatkowy przy odpłatnym zbyciu akcji lub udziałów jest art. 16 ust. 1 pkt 8c ustawy o CIT, który podaje, że do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się wydatków poniesionych przez udziałowca (akcjonariusza) spółek łączonych lub dzielonych na nabycie lub objęcie udziałów (akcji) w tych spółkach w przypadku połączenia lub podziału spółek, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 1 pkt 8b; wydatki te stanowią koszt uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, w wysokości:

1. ustalonej na podstawie art. 15 ust. 1k – jeżeli udziały (akcje) w spółce przejmowanej lub dzielonej zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny;
2. ustalonej zgodnie z pkt 8 – jeżeli udziały (akcje) w spółce przejmowanej lub dzielonej zostały nabyte albo objęte za wkład pieniężny;
3. wydatków na nabycie lub objęcie udziałów (akcji) w spółce dzielonej, ustalonych zgodnie z lit. a lub b, w takiej proporcji, w jakiej pozostaje wartość wydzielanej części majątku spółki dzielonej do wartości jej majątku bezpośrednio przed podziałem; pozostała część kwoty tych wydatków stanowi koszt uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) spółki podzielonej przez wydzielenie.

W przywołanej interpretacji ogólnej czytamy, że w przypadku podziału spółki, w której podatnik posiada udziały (akcje), dochodzi do modyfikacji, w tym do zmniejszenia praw tego podatnika inkorporowanych przez posiadane przez niego udziały (akcje) tej spółki. Podział spółki powoduje bowiem, że własność całości lub części majątku takiej dzielonej spółki przechodzi na własność innej lub innych spółek. Jeżeli podział dotyczy całości majątku spółki dzielonej, spółka ta podlega rozwiązaniu i wykreśleniu z rejestru (art. 530 § 1 ksh). 

Konsekwencją tego jest zaś to, że wygasają (ulegają unicestwieniu) wszelkie prawa inkorporowane przez udział lub udziały (akcje) takiej spółki. Jednak w takiej sytuacji wspólnik ma – co do zasady – prawo do uzyskania majątkowej „rekompensaty” w postaci praw udziałowych w spółce (w spółkach) przejmującej majątek spółki dzielonej. 

Dokonując następnie odpłatnego zbycia tak uzyskanych udziałów (akcji), podatnik – zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 pkt 8c lit. a) i b) ustawy o CIT – może zaliczyć do swoich kosztów uzyskania przychodów poniesione przez niego koszty na nabycie (objęcie) udziałów (akcji) w spółce dzielonej.

Szczególny przypadek podziału przez wydzielenie

W kontekście rozpoznania kosztów podatkowych w zakresie zbycia udziałów przez spółkę przejmującą szczególnym przypadkiem będzie podział spółki przez wydzielenie. 

Sposób określenia, w jakiej części (proporcji) poniesione przez wspólnika wydatki na nabycie (objęcie) udziałów lub akcji w spółce dzielonej, podatnik powinien „przypisać” do udziałów (akcji) pozostających w jego posiadaniu – już po dokonanym podziale spółki – udziałów (akcji) tej spółki, a w jakiej do otrzymanych w następstwie podziału udziałów (akcji) spółki przejmującej (spółek przejmujących), w tym spółek nowo zawiązanych, określony został w treści art. 16 ust. 1 pkt 8c lit. c) ustawy o CIT.

Zgodnie z tymi przepisami poniesione wydatki na nabycie (objęcie) udziałów w spółce dzielonej podlegają przypisaniu do wydatków „na nabycie lub objęcie” tych udziałów oraz do wydatków „na nabycie lub objęcie” udziałów (akcji) w spółce (spółkach) przejmującej w takiej proporcji, w jakiej pozostaje wartość wydzielanej części majątku spółki dzielonej do wartości jej majątku bezpośrednio przed podziałem (brzmienie przepisu od 1 stycznia 2018 roku).

Należy zauważyć, że zastosowanie opisanej w art. 16 ust. 1 pkt 8c lit. c ustawy o CIT proporcji nie zostało w żaden sposób ograniczone przez ustawodawcę ze względu na sposób rozdzielenia pomiędzy dotychczasowych wspólników spółki dzielonej udziałów lub akcji w spółce dzielonej. 

W tym miejscu trzeba wyjaśnić, że choć treść przepisów art. 16 ust. 1 pkt 8c lit. c ustawy o CIT odnosi się indywidualnie do określania wysokości kosztów uzyskania przychodów u każdego ze wspólników posiadających udziały (akcje) spółki dzielonej, to jednak proporcję wskazaną w tym przepisie należy odnosić do całego majątku spółki dzielonej, czyli części tego majątku pozostającego w spółce oraz części tego majątku przejętej w wyniku podziału przez spółkę przejmującą.

Na podstawie takiej proporcji wspólnik spółki dzielonej poniesione przez siebie wydatki na objęcie lub nabycie udziałów (akcji) w spółce dzielonej powinien „przypisać” do posiadanych przez niego udziałów (akcji) w tej spółce po dokonanym podziale oraz do uzyskanych udziałów (akcji) spółki przejmującej.

Mając powyższe na uwadze, należy zatem wskazać, że spółka przejmująca nie traci prawa do rozpoznania kosztów podatkowych w momencie dokonania odpłatnego zbycia udziałów. W takim wypadku koszty podatkowe rozpoznaje się na zasadach określonych w art. 16 ust. 1 pkt 8c ustawy o CIT.