Polscy pracownicy naukowi często uczestniczą w zagranicznych programach, na podstawie których otrzymują z zagranicy stypendium naukowe. Bez wątpienia takie wynagrodzenie jest przychodem podatkowym. W związku z tym pojawia się pytanie, jak wygląda opodatkowanie stypendium zagranicznego? Czy taki przychód należy opodatkować w Polsce, a jeżeli tak, to w jaki sposób go zakwalifikować oraz rozliczyć w zeznaniu?
Stypendium jako dochód zagraniczny
Podatnik mający status polskiego rezydenta podatkowego podlega pod nieograniczony obowiązek podatkowy (art. 3 ust. 1 ustawy PIT). Powoduje to, że jest on zobligowany do rozliczenia całości dochodów osiągniętych zarówno w kraju, jak i za granicą.
W przypadku gdy polski rezydent osiąga dochody z zagranicy, może to doprowadzić do sytuacji, w której ten sam dochód będzie opodatkowany dwukrotnie – raz w kraju rezydencji oraz drugi raz w kraju źródła.
Aby przeciwdziałać tego rodzaju negatywnym konsekwencjom, podatnicy powinni w pierwszej kolejności analizować treść zawartych przez Polskę umów międzynarodowych w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Na podstawie treści konkretnej umowy może bowiem okazać się, że dany dochód jest opodatkowany wyłącznie w jednym kraju.
Z takim przypadkiem mamy do czynienia w zakresie polsko-amerykańskiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Zgodnie z zapisami art. 17 tejże konwencji przychód w postaci stypendium uzyskany w USA podlega opodatkowaniu wyłącznie w Polsce. Oznacza to, że nie znajdzie zastosowania metoda unikania podwójnego opodatkowania, ponieważ na mocy umowy międzynarodowej przychód jest w całości opodatkowany tylko w państwie rezydencji.
Opodatkowanie stypendium zagranicznego zwolnione z podatku w Polsce
Przykładem zostanie stypendium naukowe otrzymane z USA. Jak już wskazaliśmy, tego rodzaju przychód podlega opodatkowaniu wyłącznie w Polsce, co oznacza, że znajdą zastosowanie polskie przepisy podatkowe.
Trzeba zauważyć, że ustawa PIT przewiduje kilka zwolnień podatkowych w zakresie stypendiów. Przykładowo w art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy PIT wskazano, że zwalnia się od podatku stypendia i zapomogi, o których mowa w Ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz stypendia otrzymywane w ramach programów lub przedsięwzięć, o których mowa w art. 376 ust. 1 tej ustawy; w przypadku stypendiów przyznawanych przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną zwolnienie ma zastosowanie, o ile zasady ich przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki.
Trzeba jednak zauważyć, że stypendia przyznawane przez zagraniczne podmioty nie podlegają zatwierdzeniu przez polskiego ministra do spraw szkolnictwa wyższego i nauki. W konsekwencji w tym zakresie nie ma możliwości skorzystania z opisanego zwolnienia.
Jeżeli chodzi o analizowane przez nas stypendia z USA, to w art. 21 ust. 1 pkt 39d ustawy PIT podano, że zwalnia się od podatku stypendia i inne świadczenia otrzymywane w ramach programu wymiany stypendialnej Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta. W rezultacie jedynie w tym zakresie istnieje możliwość uniknięcia konieczności zapłaty podatku od zagranicznego stypendium.
Opodatkowanie stypendium zagranicznego
Jeżeli z umowy międzynarodowej wynika, że stypendium należy opodatkować w Polsce, a z treści ustawy PIT nie wynika, aby można było zastosować jakiekolwiek zwolnienie podatkowe, to należy liczyć się z koniecznością rozliczenia podatku.
Aby dowiedzieć się, jakie zasady obowiązują przy obliczaniu podatku od zagranicznego stypendium, należy w pierwszej kolejności ustalić, z jakim źródłem przychodu mamy do czynienia.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy PIT za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazane przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.
Jak zatem widać, powyższy przepis w kategorii przychodów z innych źródeł wymienia stypendia, przez które należy rozumieć zarówno te wypłacane przez podmioty prawa publicznego, jak i przez podmioty prywatne (fundacje, osoby prywatne). Przychody z innych źródeł podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, co oznacza, że znajdzie do nich zastosowanie skala podatkowa określona w art. 27 ust. 1 ustawy PIT.
Zmniejszenie przychodu z tytułu zagranicznego stypendium
Warto wspomnieć o art. 21 ust. 1 pkt 23a lit. a ustawy PIT, który podaje, że zwalnia się od podatku część dochodów osób mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podlegających nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, przebywających czasowo za granicą i uzyskujących dochody z tytułu stypendiów – w wysokości stanowiącej równowartość diety z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień, w którym było otrzymywane stypendium.
W konsekwencji przychód z tytułu stypendium podatnik może pomniejszyć o kwotę stanowiącą równowartość diety z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień, w którym było otrzymywane stypendium.
Przykład 1.
Polski rezydent podatkowy otrzymał stypendium naukowe od fundacji z USA. W związku z wykonywaną pracą naukową przebywał na terenie USA przez 60 dni. Wysokość diety z tytułu podróży służbowej do USA to 59 USD. W konsekwencji w zeznaniu rocznym podatnik przychód z tytułu zagranicznego stypendium pomniejszy o równowartość 3540 USD (59 USD x 60 dni).
Zagraniczne stypendium a 50-procentowe koszty uzyskania przychodu
Na zakończenie wyjaśnijmy jeszcze jedną kwestię. Otóż w zakresie zagranicznego stypendium nie ma możliwości uwzględnienia 50-procentowych kosztów uzyskania przychodu.
Pamiętajmy, że 50-procentowe koszty mają zastosowanie do przychodów z praw majątkowych, o których stanowi art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT. Zgodnie z art. 18 ustawy za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw.
W konsekwencji do przychodu ze stypendium kwalifikowanego jako przychód z innych źródeł nie mają zastosowania 50-procentowe koszty uzyskania przychodu. Tak przykładowo twierdzi Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji z 14 listopada 2011 r., nr IPTPB2/415-501/11-2/MP.
Przechodząc zatem do podsumowania powyższych rozważań, możemy wskazać, że opodatkowanie stypendium zagranicznego oraz rozliczenie podatku dochodowego od zagranicznego stypendium jest uzależnione od kilku czynników. Podatnik powinien zbadać treść umowy międzynarodowej, przepisy dotyczące potencjalnych zwolnień od podatku oraz reguły kwalifikacji przychodu do odpowiedniego źródła. Dopiero łączne podjęcie tych wszystkich działań daje odpowiedź, czy zagraniczne stypendium podlega opodatkowaniu w Polsce.
