W trakcie prowadzenia działalności gospodarczej mogą wystąpić zdarzenia, na które przedsiębiorca nie ma wpływu, np. klęski żywiołowe. W ich wyniku właściciel firmy ponosi wymierne straty finansowe, jednak niewielu podatników wie, jak je rozliczyć. W niniejszym artykule wyjaśnimy, jak należy rozliczać straty w wyniku klęsk żywiołowych.
Koszty uzyskania przychodów
Stosownie do przepisu art. 22 ust. 1 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako ustawa o PIT) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. Aby dany wydatek mógł zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, podatnik musi wykazać jego związek z prowadzoną działalnością oraz to, że poniesienie tego wydatku miało lub mogło mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu, ewentualnie na zachowanie lub zabezpieczenie źródła tego przychodu.
Wydatek uznawany za koszt uzyskania przychodu winien spełniać, w myśl art. 22 ust.1 ustawy o PIT, łącznie następujące warunki:
-
pozostawać w związku przyczynowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu;
-
jest definitywny, a więc bezzwrotny;
-
nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust.1 ustawy o PIT;
-
być właściwie udokumentowany.
Straty w wyniku klęsk żywiołowych a koszty uzyskania przychodów
W ostatnich latach klęski żywiołowe występują coraz częściej. Nasz kraj nawiedzają gwałtowne opady, wichury, powodzie czy susze. W efekcie tych kataklizmów wielu przedsiębiorców traci środki trwałe oraz towary związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Przykład 1.
Podatnik prowadzi hurtownię artykułów spożywczych. W wyniku obfitych opadów miejscowa rzeka wylała, przez co stracił on większość towarów znajdujących się w hurtowni. Przedsiębiorca nie posiadał ubezpieczenia produktów. Czy w takim przypadku może zaliczyć utracone towary do kosztów uzyskania przychodów?
Tak, w tej sytuacji straty w towarach związane z klęską żywiołową można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Podatnik w żaden sposób nie przyczynił się bowiem do powstania szkody. Brak ubezpieczenia od powodzi również nie wpływu na zliczenie strat do kosztów uzyskania przychodów.
Przykład 2.
Podatnik prowadzi hurtownię artykułów spożywczych. W czerwcu doszło do ulewy i wyładowań atmosferycznych. W wyniku ulewy nastąpiło zalanie magazynu, w którym były składowane towary i wskutek tego większość z nich uległa zniszczeniu. Przedsiębiorca nie posiadał ubezpieczenia towaru, ponadto trzy lata wcześniej miał dokonać remontu dachu, który przeciekał. Czy w takim przypadku podatnik może zaliczyć utracone towary do kosztów uzyskania przychodów.
W tym przypadku strat w towarach nie będzie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Podatnik przyczynił się bowiem do powstania szkody. Nie dokonując naprawy cieknącego dachu, naraził się na utratę towaru – gdyby dach był szczelny, do zalania by nie doszło.
Powyższe potwierdza interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 8 marca 2018 roku, 0115-KDIT3.4011.20.2018.1.AK. W niniejszej interpretacji organ podatkowy stwierdza, iż kosztem mogą być tylko straty, w sytuacji gdy powstały one poza wolą podatnika, czyli w sposób od niego niezależny. Jednocześnie podkreślono, iż podatnik winien zachować należytą staranność, która w tym przypadku oznacza działania zapobiegające powstaniu straty w wyniku klęski żywiołowej.
Straty w wyniku klęsk żywiołowych – dokumentowanie
W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych nie istnieją unormowania dotyczące strat czy odrębne zasady zaliczania ich do kosztów podatkowych. Nie przewidują także możliwości szacunkowego ustalania wielkości strat, przy zastosowaniu np. norm, ryczałtów, czy innych metod. To na podatniku ciąży obowiązek udokumentowania szkód, jakie poniósł w wyniku klęski żywiołowej.
Zaliczenie strat w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów powinno być zatem oceniane z punktu widzenia zasady wynikającej z przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, z uwzględnieniem:
-
całokształtu prowadzonej przez podatnika działalności;
-
okoliczności, które spowodowały powstanie straty;
-
formy udokumentowania straty;
-
podjętych przez podatnika działań zabezpieczających.
Podsumowując, strata powinna być zdarzeniem losowym, niezależnym od woli podatnika, powstałym np. w wyniku działań sił przyrody, powodującym ubytek i szkodę, pod warunkiem że podatnik nie przyczynia się w jakiś sposób do ich powstania lub tego nie ułatwia.
Straty w niedokończonych środkach trwałych
Klęski żywiołowe powodują nie tylko straty w zdatnych do użytku środkach trwałych. Bardzo często klęski żywiołowe powodują szkody w nieukończonych środkach trwałych, czyli w środkach trwałych w budowie.
Przykład 3.
Podatnik zakupił działkę pod miastem, gdzie rozpoczął budowę hali magazynowej. W wyniku wichury niedokończona hala magazynowa uległa zniszczeniu. Zniszczenia okazały się na tyle duże, iż kontynuowanie budowy było nieopłacalne. Czy nakłady poczynione na budowę hali podatnik będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu?
W tym przypadku podatnik może uznać wcześniejsze nakłady za koszty uzyskania przychodu. Przedsiębiorca w tej sytuacji również nie przyczynił się do powstania straty (zachował należytą staranność), więc nie miał wpływu na powstanie szkody.
Przykład 4.
Podatnik zakupił działkę pod miastem, gdzie rozpoczął budowę hali magazynowej. W wyniku wichury niedokończona hala magazynowa uległa zniszczeniu. Zniszczenia były znaczne, jednak przedsiębiorca ocenił, iż opłaca się dokonać naprawy, a następnie dokończyć inwestycję. Podatnik zastanawia się, jak rozliczyć koszty związane z dokonaną naprawą.
Jeśli przedsiębiorca nie przyczynił się do powstałych strat, poczynione nakłady na remont będzie mógł zaliczyć w poczet kosztów uzyskania przychodów. Wydatki te w związku z wichurą powiększają wartość początkową wytwarzanego środka trwałego, stają się zatem kosztami w momencie dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Potwierdza to interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 26 lutego 2009 roku, ITPB3/423-752b/08/AW.
Podsumowując, w przypadku powstania szkód związanych z żywiołami bardzo istotne jest ustalenie, czy działania podatnika przyczyniły się do powstania strat. W większości sytuacji podatnik nie przyczynia się do powstania strat są to bowiem zdarzenia losowe niezależne od jego działań.
