Usługi na nieruchomościach w UE świadczone przez nievatowca

Otwarty rynek UE oraz swoboda świadczenia usług powodują, że polscy przedsiębiorcy z branży budowlanej coraz częściej wykonują prace związane z nieruchomościami położonymi w innych krajach UE. W związku z tym mogą pojawić się wątpliwości co do sposobu rozliczenia podatku VAT z tytułu takich transakcji, tym bardziej w przypadku gdy na gruncie prawa polskiego przedsiębiorca ma status nievatowca. Czy zatem usługi na nieruchomościach w UE świadczone przez podatnika zwolnionego z VAT podlegają opodatkowaniu? Odpowiedź przedstawiamy w niniejszym artykule.

Miejsce świadczenia usługi

Pierwsze pytanie, które nasuwa się w tej sprawie, to gdzie taka usługa jest opodatkowana? Aby to wyjaśnić, sięgnąć trzeba do treści art. 28e ustawy VAT, gdzie możemy przeczytać, że miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami, w tym usług świadczonych przez rzeczoznawców, pośredników w obrocie nieruchomościami, usług zakwaterowania w hotelach lub obiektach o podobnej funkcji, takich jak ośrodki wczasowe lub miejsca przeznaczone do użytku jako kempingi, użytkowania i używania nieruchomości oraz usług przygotowywania i koordynowania prac budowlanych, takich jak usługi architektów i nadzoru budowlanego, jest miejsce położenia nieruchomości.

W konsekwencji usługi budowlane są opodatkowane w tym kraju, w którym położona jest nieruchomość. Jeśli zatem nieruchomość jest położona w innym kraju UE, to usługa ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce.

Dodatkowo zaznaczyć należy, że zasada określona w art. 28e ustawy VAT ma zastosowanie niezależnie od tego, czy usługa jest wykonywana na rzecz innego przedsiębiorcy, czy też na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Polscy podatnicy muszą zatem pamiętać, że status nabywcy usługi nie wpływa na miejsce opodatkowania.

Usługi na nieruchomościach w UE - sposób opodatkowania

W przypadku świadczenia usługi na rzecz przedsiębiorcy to prawo wewnętrzne kraju położenia nieruchomości określa, która ze stron transakcji jest zobligowana do rozliczenia podatku VAT od tej transakcji. Jeżeli w myśl tych przepisów będzie to usługobiorca, to zastosowanie znajdzie mechanizm odwrotnego obciążenia i obowiązek podatkowy zostanie przeniesiony na nabywcę usługi, który w dalszej kolejności będzie zobowiązany do zarejestrowania się w kraju położenia nieruchomości oraz zapłacenia podatku należnego.

Przykład 1.

Polska firma budowlana wykonuje usługę remontową budynku znajdującego się w Belgii. Nabywcą tej usługi jest firma z Niemiec. W takiej sytuacji usługa jest opodatkowana zgodnie z belgijskim prawem podatkowym. Jeżeli przepisy te wskazują, że zobowiązany do rozliczenia podatku jest usługobiorca, to będziemy mieli do czynienia z mechanizmem odwrotnego obciążenia, co spowoduje, że niemiecka firma będzie musiała zarejestrować się do celów VAT w Belgii i odprowadzić belgijski podatek VAT.

Inaczej będzie natomiast wyglądała ta kwestia, gdy usługa budowlana będzie świadczona na rzecz osoby fizycznej niemającej statusu podatnika podatku VAT. W tej sytuacji nie będzie możliwości przerzucenia obowiązku rozliczenia podatku na nabywcę, a więc reguła odwrotnego obciążenia nie będzie stosowana. 

Przykład 2.

Polska firma budowlana wykonuje usługę remontową budynku znajdującego się w Belgii. Nabywcą tej usługi jest niemiecki obywatel nieprowadzący działalności. W takiej sytuacji usługa jest opodatkowana zgodnie z belgijskim prawem podatkowym. Z uwagi na fakt, że w tym przypadku nie można zastosować zasady odwrotnego obciążenia, to polski podatnik będzie zobowiązany do zarejestrowania się w Belgii oraz zapłaty belgijskiego podatku VAT.

Usługi na nieruchomościach w UE wykonywane przez nievatowca

Przez nievatowca rozumie się podatnika prowadzącego działalność gospodarczą, który korzysta ze zwolnienia od podatku uregulowanego w art. 113 ust. 1 ustawy VAT. Zgodnie z tym przepisem zwalnia się od podatku VAT sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których jej wartość nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. 

W myśl art. 2 pkt 22 ustawy VAT pod pojęciem sprzedaży rozumie się natomiast odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów. 

Analiza powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że zwolnienie podmiotowe obejmuje wyłącznie usługi, których miejscem opodatkowania jest terytorium Polski. W konsekwencji zwolnienie nie ma zastosowania do usług, których miejsce opodatkowania znajduje się w innym kraju UE. Oznacza to, że przedstawiony powyżej sposób rozliczenia podatku VAT obejmuje swoim zakresem zarówno czynnych, jak i zwolnionych podatników.

Trzeba także zaznaczyć, że skoro zwolnienie podmiotowe z VAT nie obejmuje usług opodatkowanych w innych krajach UE, to ich wartość nie wlicza się limitu zwolnienia określonego w art. 113 ust. 1 ustawy.

Przykład 3.

Polski podatnik zwolniony z VAT wykonał w roku podatkowym usługi budowlane w Polsce, o wartości 100 000 zł. Dodatkowo nievatowiec świadczył usługę na nieruchomości położonej w Austrii na rzecz tamtejszego przedsiębiorcy. Wartość tej usługi to 250 000 zł. W opisanym przypadku podatnik nie utraci prawa do zwolnienia od podatku VAT w Polsce, ponieważ usługa wykonana w Austrii nie wlicza się do limitu zwolnienia.

Usługi na nieruchomościach w UE - obowiązki nievatowca

Zastanówmy się zatem, jakie obowiązki spoczywają na nievatowcu, który wykonuje usługi na nieruchomościach w UE. Prezentuje to poniższe wyliczenie:

1. Podatnik nie ma obowiązku rejestrowania się jako czynny podatnik VAT w Polsce. Nie ma także obowiązku składania z tego tytułu deklaracji VAT (co potwierdza interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 22 maja 2015 r., nr IPPP3/4512-165/15-2/KT).

2. W przypadku świadczenia usługi na rzecz innego przedsiębiorcy nievatowiec wystawia fakturę VAT bez kwoty podatku, ze stawką NP oraz z adnotacją „odwrotne obciążenie”.

3. Nie ma obowiązku rejestrowania się jako podatnik VAT-UE. Zgodnie bowiem z art. 97 ust. 3 ustawy VAT konieczność taka powstaje jedynie w przypadku usług, do których ma zastosowanie art. 28b ustawy VAT.

4. Nie ma obowiązku składania informacji podsumowującej. Jak wynika z art. 100 ust. 1 pkt 4 ustawy VAT, taką informację składają podatnicy wykonujący usługi, do których ma zastosowanie art. 28b ustawy VAT.

5. Podatnik ma obowiązek prowadzić ewidencję, o której mowa w art. 109 ust. 3a ustawy VAT.

Zacytowany art. 109 ust. 3a ustawy podaje, że podatnicy świadczący usługi, których miejscem świadczenia nie jest terytorium kraju, są obowiązani w prowadzonej ewidencji podać nazwę usługi, wartość usługi bez podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze, uwzględniając moment powstania obowiązku podatkowego określany dla tego rodzaju usług świadczonych na terytorium kraju.

Na zakończenie wskazać należy, że jeżeli nievatowiec wykonuje usługę na nieruchomości znajdującej się w innym kraju UE na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, to ma on obowiązek stosować przepisy podatkowe tego kraju w zakresie rozliczenia podatku VAT od świadczonych usług. W takim przypadku polskie przepisy podatkowe w ogóle nie znajdą zastosowania i całość zagadnienia rozliczenia podatku będzie regulowana przez prawo wewnętrzne państwa położenia nieruchomości.