Przekazywane z różnej okazji prezenty są na gruncie prawa kwalifikowane jako darowizny. To z kolei rodzi pytanie o kwestie podatkowe. W naszym artykule zastanowimy się, ile wynosi oraz w jakich przypadkach trzeba zapłacić podatek od prezentu na komunię.
Podatek od prezentu na komunię - czy prezent na pierwszą komunię stanowi darowiznę?
Zgodnie z art. 888 Kodeksu cywilnego (kc) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy lub praw majątkowych tytułem darowizny co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn, dalej: ustawy SD.
Na wstępie wskażmy, że zgodnie z art. 4a ustawy SD nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby najbliższe (małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę) korzysta z całkowitego zwolnienia od podatku pod warunkiem zgłoszenia przez obdarowanego takiego nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny. Obowiązek zgłoszenia jest wyłączony w przypadkach, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.
W przypadku osób niezaliczonych przez ustawodawcę do kręgu najbliższych obowiązek zapłaty podatku nastąpi jedynie wówczas, gdy czysta wartość przysporzenia otrzymanego od jednej osoby, w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony został nabywca, przekroczy kwotę wolną od podatku, tj.:
- 10 434 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 7 878 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
- 5 308 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że zgodnie z przyjętą nowelizacją ustawy od 1 lipca 2023 roku kwoty wolne będą przedstawiać się następująco:
- 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
- 5 733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Pamiętajmy również, że powyższe kwoty nie dotyczą jednorazowej darowizny, lecz są to kwoty dotyczące okresu 5-letniego.
W świetle powyższego kwota wolna od podatku zależy od grupy podatkowej, w której znajduje się osoba obdarowana. Jak stanowi art. 14 ust. 3 ustawy SD, do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
- do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
- do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
- do grupy III – innych nabywców.
Jak możemy przeczytać w piśmie z 5 grudnia 2013 roku wydanym przez Ministerstwo Finansów (nr SPS-023-22272/13), prezenty w okolicznościach w niej wskazanych, tj. z okazji komunii, zaręczyn, ślubu, 18. urodzin, ukończenia studiów czy też zaliczenia egzaminów zawodowych, o wartości przekraczającej kwoty wolne określone w art. 9 ust. 1 ustawy, otrzymywane są przede wszystkim od najbliższych. W takim przypadku po spełnieniu przez obdarowanego warunków określonych w art. 4a ustawy przysporzenia te korzystają z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.
W sytuacji, gdy dziecko otrzymuje prezent na pierwszą komunię od swojej ciotki czy wujka, całkowite zwolnienie w zakresie podatku od spadków i darowizn nie znajduje zastosowania.
W konsekwencji pojawia się obowiązek podatkowy, co w dalszej kolejności rodzi pytanie, czy małoletnie dziecko może być podatnikiem.
Jak wskazał WSA we Wrocławiu w wyroku z 3 sierpnia 2016 roku (I SA/Wr 451/16), mimo że prawo podatkowe nie wyklucza z kręgu podatników osób małoletnich wyłącznie ze względu na wiek – wniosku takiego nie sposób wywieść z legalnej definicji podatnika zawartej w art. 7 § 1 Ordynacji podatkowej, jednak dostrzec należy, że dla zakwalifikowania określonego podmiotu jako podatnika konieczne jest – w świetle przywołanego przepisu – podleganie obowiązkowi podatkowemu.
Zgodnie z art. 80a § 1 Ordynacji podatkowej, jeżeli odrębne ustawy nie stanowią inaczej, deklaracja, w tym deklaracja składana za pomocą środków komunikacji elektronicznej, może być podpisana także przez pełnomocnika podatnika, płatnika lub inkasenta.
W myśl natomiast art. 17a ust. 1 ustawy SD podatnicy podatku są obowiązani, z zastrzeżeniem ust. 2, złożyć w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru SD-3.
Przykład 1.
Matka chrzestna z okazji komunii przekazała chrześnicy kwotę 10 000 zł. Jako osoba zaliczana do III grupy podatkowej przekroczyła kwotę wolną. Czy prezent na komunię od ciotki (matki chrzestnej) podlega opodatkowaniu?
To oznacza, że nadwyżka ponad kwotę wolną powinna zostać opodatkowana. Podatnikiem jest w tym przypadku chrześnica, jednakże zeznanie SD-3 składają i podpisują w jej imieniu rodzice lub opiekunowie prawni. Na podstawie SD-3 naczelnik US wyda decyzję ustalającą podatek do zapłaty. Termin płatności podatku to 14 dni, licząc od dnia otrzymania decyzji.
Całkowite zwolnienie od podatku w przypadku prezentu od członka najbliższej rodziny
Jak wskazaliśmy, w przypadku darowizn w ramach tzw. grupy zerowej możliwe jest skorzystanie z całkowitego zwolnienia od podatku. Stanowi o tym art. 4a ustawy SD.
Przykładowo, gdy dziecko na pierwszą komunię otrzymuje od swojej babci quada, to taka darowizna będzie w całości zwolniona od podatku, pod warunkiem że w imieniu obdarowanego (ale na jego imię i nazwisko) rodzice złożą zgłoszenie SD-Z2 w terminie 6 miesięcy, licząc od dnia otrzymania prezentu.
Nieco bardziej skomplikowana jest natomiast kwestia darowizn pieniężnych, tutaj dodatkowo ustawodawca zastrzegł bowiem, że warunkiem zwolnienia jest udokumentowanie otrzymania darowizny pieniężnej na rachunek bankowy lub przekazem pocztowym.
Dotychczas w orzecznictwie istniała spora rozbieżność, jak podejść do przypadku, gdy darowizna jest przekazywana w gotówce, a następnie samodzielnie wpłacana na rachunek bankowy przez obdarowanego. Część sądów stała na stanowisku, że nie wyklucza to prawa do zwolnienia, ponieważ jest to wymóg jedynie natury technicznej (np. wyrok WSA w Szczecinie z 16 listopada 2017 roku, I SA/Sz 792/17).
Ostatecznie kwestia ta została rozpatrzona przez NSA, który uchwałą z 20 marca 2023 roku (III FPS 3/22) orzekł, że użyte w przepisie wyrażenie „udokumentowanie – w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne […] – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym” należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych będących przedmiotem czynności prawnej darowizny przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie wpłatę lub przelew obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.
Innymi słowy, kluczowe jest udokumentowanie transferu pieniężnego składnika majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Tylko w ten sposób zapewni się bowiem bezpieczeństwo obrotu przez wyeliminowanie prób dokonania wpłaty na rzecz samego siebie środków niewiadomego pochodzenia i nadania tej czynności pozoru wykonania umowy darowizny. Tym samym uznaje się, że podejmowane inne czynności w celu udokumentowania otrzymania środków pieniężnych tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są niewystarczające albo zbędne.
Późniejsza wpłata otrzymanej gotówki na rachunek bankowy może być niewystarczająca do skorzystania przez obdarowanego ze zwolnienia.
