Jedną z konsekwencji powstania zaległości podatkowej jest konieczność zapłaty odsetek za zwłokę. Część podatników nie zdaje sobie sprawy, że będę musieli zapłacić podwyższone odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych. Właśnie ta tematyka będzie przedmiotem niniejszej analizy. W sposób kompleksowy postaramy się wskazać, kiedy podatnikowi grożą podwyższone odsetki od zaległości podatkowych.
Ogólne zasady naliczania odsetek podatkowych
Zanim jednak przejdziemy do szczegółowej analizy podwyższonych odsetek, warto zastanowić się, jakie są elementarne zasady związane z obliczaniem odsetek podatkowych.
Zgodnie z art. 53 Ordynacji podatkowej odsetki są naliczane od zaległości podatkowych. Natomiast zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie.
Dalsza treść przywołanego przepisu wskazuje, że odsetki od zaległości są naliczane także od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek.
Jeżeli chodzi natomiast o termin naliczania odsetek, to pamiętajmy, że są one naliczane od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był obowiązany dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego.
Przykładowo zatem, jeżeli podatnik podatku VAT jest zobowiązany do zapłaty podatku w terminie do 25. dnia danego miesiąca to od 26. dnia (jeżeli nie jest to dzień wolny) rozpoczyna się naliczanie odsetek od zaległości podatkowych.
Wysokość odsetek oraz zasady wpłaty
Jak podaje art. 56 Ordynacji podatkowej, stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%.
Jak natomiast podaje art. 55 Ordynacji, odsetki za zwłokę wpłacane są bez wezwania organu podatkowego. Jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.
W świetle powyższej regulacji należy wskazać, że mechanizm opłacania odsetek ma specyficzny charakter i jest ściśle związany z samą kwotą zaległości podatkowej.
Podatnik nie ma bowiem możliwości lub też swobody wyboru, czy daną wpłatę zalicza na poczet wyłącznie zaległości, czy też wyłącznie odsetek. W kontekście obowiązujących norm nie jest zatem możliwe, aby podatnik spłacił wyłącznie kwotę odsetek, ponieważ dana wpłata jest proporcjonalnie rozdzielana pomiędzy wysokość istniejącej zaległości podatkowej oraz obliczony odsetek.
Podwyższone odsetki za zwłokę
Przechodząc do meritum problemu, należy odnieść się do regulacji zawartej w art. 56b Ordynacji podatkowej.
Przepis ten podaje, że podwyższoną stawkę odsetek za zwłokę w wysokości 150% stawki odsetek za zwłokę stosuje się do zaległości w podatku od towarów i usług oraz w podatku akcyzowym w przypadku:
-
zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku ujawnionych przez organ podatkowy w toku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego;
-
korekty deklaracji:
-
złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia – po zakończeniu kontroli podatkowej,
-
dokonanej w wyniku czynności sprawdzających,
-
złożonej po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej
– jeżeli kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku przekracza 25% kwoty należnej i jest wyższa niż pięciokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu następującym po dniu upływu terminu płatności zobowiązania lub terminu zwrotu;
-
ujawnienia przez organ podatkowy w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego niezłożenia deklaracji, mimo ciążącego obowiązku oraz braku zapłaty podatku.
Treść powyższego przepisu wymaga zwrócenia uwagi na kilka istotnych okoliczności.
Po pierwsze podwyższona stawka odsetek może wystąpić jedynie w przypadku podatku VAT oraz podatku akcyzowego. W rezultacie w zakresie zaległości w innych podatkach podatnik nie jest narażony na podwyższoną stawkę.
Po drugie możliwość zastosowania stawki podwyższonej jest ściśle związana z prowadzonym przez organ podatkowy postępowaniem podatkowym, kontrolą podatkową lub celno-skarbową czy też z przeprowadzanymi czynnościami sprawdzającymi.
To powoduje, że podwyższone odsetki nie mogą być stosowane, gdy podatnik sam złoży lub skoryguje odpowiednią deklarację podatkową.
W tym miejscu warto także wskazać, że zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Finansów z dnia 4 stycznia 2016 roku w sprawie stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, obniżonej stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych oraz podwyższonej stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych:
-
stawka odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych wynosi 8% kwoty zaległości w stosunku rocznym;
-
podwyższona stawka odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych wynosi 12% kwoty zaległości w stosunku rocznym.
Na koniec możemy również wspomnieć o regulacji zawartej w art. 56ba Ordynacji podatkowej.
Przywołany przepis podaje, że podwyższonych odsetek od zaległości nie stosuje się do zaległości w podatku od towarów i usług, w przypadku gdy ustala się dodatkowe zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 112b lub 112c ustawy o podatku od towarów i usług.
Mamy zatem do czynienia z przepisami rozłącznymi, które wskazują, że podatnik nie może dwukrotnie zostać ukarany sankcją podatkową w postaci jednoczesnego wymierzenia dodatkowego zobowiązania podatkowego oraz podwyższonych odsetek od zaległości podatkowych.
Konkludując nasze rozważania i równocześnie odpowiadając na pytanie postawione w tytule, wskazać należy, że podwyższona stawka odsetek za zwłokę pojawia się wyłącznie w zakresie dwóch konkretnych podatków oraz przy założeniu ziszczenia się konkretnych okoliczności związanych z procedurami prowadzonymi przez organy podatkowe.
Na zakończenie ponownie podkreślmy, że podwyższona stawka odsetek podatkowych wynosi obecnie 12% w skali roku.
