Problemy podatników z oznaczeniem GTU_10

Symbol GTU_10 to jeden z kodów GTU służących do obowiązkowego oznaczania sprzedaży niektórych towarów i usług w nowym pliku JPK_V7. Tymi towarami w przypadku GTU_10 są budynki, budowle oraz grunty. W jaki sposób zidentyfikować, czy dana dostawa kwalifikuje się do oznaczenia tym kodem? Jak postąpić w sytuacjach wyjątkowych? O tym jakie są problemy podatników z oznaczeniem GTU_10 i ich rozwiązaniach można przeczytać w niniejszej publikacji.

Podstawowe kwestie związane z identyfikacją dostawy budynków, budowli oraz gruntów podlegającej oznaczeniu kodem GTU_10

Dla dostawców budynków, budowli oraz gruntów jednym z nowych obowiązków względem pliku JPK_V7, a więc prawidłowo prowadzonej ewidencji VAT (od października 2020 r.) jest właściwe oznaczenie dokumentów sprzedaży kodem GTU_10.

Sprawa z pozoru mogłaby wydawać się prosta, jednak istnieje wiele sytuacji i wiele wyjątków powodujących zamęt wśród podatników.

Podstawową kwestią w odniesieniu do dostawy budynków, budowli oraz gruntów jest to, że GTU_10 podlega dostawa budynków, budowli oraz gruntów. Dostawa towarów (środków trwałych) wiąże się z przeniesieniem prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, a zatem nie tylko sprzedaż, lecz także inne formy dostawy budynków, budowli oraz gruntów, które wywołują skutek przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel podlegają oznaczeniu symbolem GTU_10. 

Jest to niezwykle ważne dla pełniejszego zrozumienia, w jakich sytuacjach należy zastosować ww. kod. O tym, jakie to mogą być formy dostawy, będzie mowa w dalszej części publikacji. 

Pojęcie budynku według PKOB

Druga istotna sprawa we właściwej identyfikacji przedmiotu dostawy to wyjaśnienie pojęć budynku, budowli oraz gruntu na podstawie Prawa budowlanego oraz Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB).

W art. 3 pkt 2 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, zwanej dalej Prawo budowlane, poprzez budynek należy rozumieć taki obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach.

Budynek według PKOB oznacza zadaszone obiekty budowlane wraz z wbudowanymi instalacjami i urządzeniami technicznymi, wykorzystywane dla potrzeb stałych. Przystosowane są do przebywania ludzi, zwierząt lub ochrony przedmiotów. Jednak według tej klasyfikacji budynek to także samodzielne podziemne obiekty budowlane (takie jak: centra handlowe, warsztaty, garaże podziemne).

Ponadto jako szczególny rodzaj budynku PKOB uważa wiatę, która stanowi pomieszczenie naziemne, nieobudowane ścianami ze wszystkich stron lub nawet w ogóle ścian pozbawione.

Dalsze wyjaśnienia pojęcia budynku według PKOB pokazują, że jeżeli podatnik ma do czynienia z budynkami połączonymi między sobą (tzw. bliźniaki lub domy szeregowe), dany budynek wówczas będzie stanowił samodzielny, gdy będzie oddzielony od innych jednostek ścianą przeciwpożarową od fundamentu po dach. Jednak jeśli nie ma tej ściany, to budynki połączone między sobą uważane są za budynki odrębne, kiedy mają własne wejścia, są wyposażone w instalacje i są oddzielnie wykorzystywane.

Klasyfikacja PKOB dzieli budynki na:

1. mieszkalne, do których zalicza się obiekty budowlane, gdzie co najmniej połowa całkowitej powierzchni użytkowej jest wykorzystywana do celów mieszkalnych, a jeżeli mniej niż połowa całkowitej powierzchni użytkowej wykorzystywana jest na cele mieszkalne, budynek taki klasyfikowany jest jako niemieszkalny zgodnie z jego przeznaczeniem;

2. niemieszkalne – są to obiekty budowlane wykorzystywane głównie dla potrzeb niemieszkalnych. W przypadku, gdy co najmniej połowa całkowitej powierzchni użytkowej wykorzystywana jest do celów mieszkalnych, budynek klasyfikowany jest jako budynek mieszkalny.

Pojęcie budowli według PKOB

W myśl art. 3 pkt 3 ustawy Prawo budowlane poprzez budowlę należy rozumieć każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, taki jak: obiekty liniowe, lotniska, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem tablice reklamowe i urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni jądrowych, elektrowni wiatrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową.

Dodatkowo PKOB wskazuje, że budowle mogą stanowić również obiekty inżynierii lądowej i wodnej, tj.: drogi kołowe, drogi kolejowe, mosty, autostrady, drogi lotniskowe, zapory wodne itp.

Natomiast z definicji budowli na potrzeby określenia GTU_10 należy wyłączyć te obiekty budowlane, które z kolei będą stanowić budynki.

Czym jest grunt?

Grunt zgodnie z terminologią Słownika języka polskiego PWN oznacza wierzchnią warstwę ziemi nadająca się pod uprawę. Określany jest także jako po prostu powierzchnia ziemi.

Oznaczeniu GTU_10 podlegają wszystkie rodzaje gruntów, pomijając elementy konstrukcyjne na nich usadowione.

Usługi remontowo-budowlane a symbol GTU_10

Przedstawienie przez Ministerstwo Finansów jedynie trzech określeń dla dostawy towarów podlegających oznaczeniu GTU_10 niewiele wniosło do zrozumienia istoty tego symbolu.

Dopiero wyjaśnienie ich zgodnie z klasyfikacją obiektów budowlanych oraz prawem budowlanym znacznie przybliżyło sens, tzn. które obiekty kwalifikują się, a które nie kwalifikują do oznaczenia danej faktury sprzedaży (lub innego dokumentu sprzedaży) symbolem GTU_10.

Pierwszą wątpliwością związaną z symbolem GTU_10 jest to, czy usługi budowlano-remontowe podlegają tym oznaczeniom. Jednak Resort Finansów szybko podkreślił, że sprzedaż tego typu usług w żaden sposób nie koreluje z kodem GTU_10. 

Podstawą dla oznaczenia symbolem GTU_10 jest dostawa budynków, budowli oraz gruntów a nie usług towarzyszących. Jednak należy mieć na uwadze, że niektóre z nich są wyjątkiem w tej materii. Chodzi o usługi skutkujące przeniesieniem prawa do rozporządzania towarem jak właściciel.

Usługi najmu a kod GTU_10

Usługi najmu, dzierżawy budynków, budowli lub gruntów, które w swojej istocie po zakończeniu umowy nie przenoszą prawa do rozporządzania nieruchomością jak właściciel na korzystającego, nie podlegają w żadnym wypadku oznaczeniem GTU_10.

Jeśli jednak po zakończeniu umowy nieruchomość przechodzi na korzystającego, wówczas w momencie dostawy tej nieruchomości (przeniesienia praw) dostawca ma obowiązek ująć w JPK_V7 daną transakcję sprzedaży (nie usług najmu, a przeniesienia praw) symbolem GTU_10.

Faktury i inne dokumenty potwierdzające sprzedaż budynków, budowli oraz gruntów wymagają oznaczenia w miesiącu ich dostawy specjalnym kodem GTU_10. Zarówno on, jak i wiele innych to nowe symbole, które od rozliczenia za październik 2020 r. ma obowiązek właściwie przyporządkować każdy polski czynny podatnik VAT, wypełniając ewidencję VAT w pliku JPK_V7.

Niestety wraz z pojawieniem się pliku JPK_V7 i wielu oznaczeń podatnicy mają sporo problemów, aby odnaleźć się w nowej rzeczywistości kodów i dodatkowych obowiązków. Jak zatem postąpić w niektórych przypadkach?

Sprzedaż dla firm i nie tylko

Podstawową kwestią w ramach sprzedaży budynków, budowli oraz gruntów jest to, że GTU_10 podlega dostawa na rzecz firm, a także na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Zatem w przypadku dostawy budynków, budowli oraz gruntów na rzecz firm sprzedawca zastosuje przy rejestracji faktury sprzedaży oznaczenie GTU_10.

Natomiast przy sprzedaży dla osoby fizycznej nieprowadzącej działalności nie wystąpi oznaczenie GTU_10 pomimo dostawy budynków, budowli oraz gruntów, natomiast wystąpi oznaczenie rodzaju dokumentu sprzedaży typu „WEW”. Takich sytuacji jest wiele, gdy odbiorca (osoba fizyczna) nie zażąda wystawienia faktury, a jedynym dowodem sprzedaży będzie akt notarialny – umowa sprzedaży. Jeżeli jednak osoba fizyczna zażądałaby dodatkowo wystawienia faktury, wówczas podlega ona rejestracji w JPK_V7 i oznaczeniu kodem GTU_10 (wtedy nie znajdzie zastosowanie oznaczenie typy „WEW”).

Podatnicy powinni więc pamiętać, że tam, gdzie wystąpi faktura za dostawę budynku, budowli czy gruntu (niezależnie, czy na firmę, czy na osobę fizyczną), znajdzie zastosowanie oznaczenie GTU_10. Jeżeli natomiast dostawa odbędzie się bez faktury na umowie sprzedaży sporządzonej w formie aktu notarialnego (na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności), to znajdzie zastosowanie oznaczenie WEW i w takim wypadku nie można użyć oznaczenia GTU_10.

Zaliczka, zadatek a GTU_10

Jeżeli czynny podatnik VAT otrzyma wpłatę na poczet przyszłych dostaw towarów, wówczas jest on zobowiązany wystawić nie później niż do 15. dnia miesiąca następnego po miesiącu otrzymania zaliczki fakturę zaliczkową dokumentującą otrzymaną kwotę.

Jeżeli dochodzi do otrzymania zaliczki lub zadatku na poczet przyszłej dostawy budynku, budowli albo gruntu, wystawiona faktura zaliczkowa dokumentująca otrzymanie przedpłaty powinna być oznaczona symbolem GTU_10.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że opłata rezerwacyjna otrzymana na poczet przyszłej dostawy budynku, budowli, gruntu nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, a więc nie podlega w żaden sposób pod konieczność oznaczenia symbolem GTU_10.

Potwierdzają to liczne stanowiska Dyrektorów KIS, a przykładem może być tutaj interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 2 kwietnia 2014 r. o sygn. IPPP1/443-214/14-4/AS.

Dostawa lokali mieszkalnych nie podlega oznaczeniu GTU_10

Warto w tym miejscu przypomnieć definicję budynku lub budowli z pierwszej części publikacji oraz przytoczyć definicję lokalu mieszkalnego z Ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali.

Według tej ustawy samodzielny lokal mieszkalny to wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Przepis ten stosuje się odpowiednio również do samodzielnych lokali wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem na cele inne niż mieszkalne.

Jak widać, w ustawach w zakresie prawa budowlanego i własności lokali prawodawca w sposób zdecydowany rozróżnia budynek od lokalu. Tak samo w sposób bardzo zauważalny robi to w ustawie o VAT. 

Widać to choćby w art. 41 ust. 12 i 12a, w którym prawodawca znacząco rozróżnia budynki i lokale:

„Stawkę podatku 8% VAT stosuje się do:

1. dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji, przebudowy lub robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym;

2. robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych albo lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w PKOB w dziale 12 w zakresie, w jakim wymienione roboty nie są objęte tą stawką na podstawie pkt 1”. 

Przez budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym rozumie się obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w PKOB w dziale 12 oraz obiekty sklasyfikowane w PKOB w klasie ex 1264 – wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych, a także mikroinstalację, o której mowa w art. 2 pkt 19 Ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, funkcjonalnie z nimi związaną.

Konkludując, lokale mieszkalne lub niemieszkalne nie stanowią ani budynków, ani budowli, stąd pomimo wielu wątpliwości deweloperów dostawa tych lokali nie powinna implikować konieczności stosowania oznaczenia GTU_10.

Problem umowy leasingu

Wiele pytań podatników dotyczy umów leasingu operacyjnego i finansowego budynków, budowli czy gruntów. Także w tym miejscu nie ma jednoznaczności. Jeżeli mowa o leasingu operacyjnym, to nie ma miejsca przeniesienie prawa do rozporządzenia do rozporządzania towarem jak właściciel, gdyż przez cały okres umowy właścicielem jest leasingodawca.

Odmiennie jest w leasingu finansowym, gdzie w umowie może być zapis, że w momencie przekazania budynku, budowli lub gruntu następuje przeniesienie prawa do rozporządzenia towarem jak właściciel. W takiej sytuacji w momencie dostawy budynku, budowli lub gruntu leasingodawca ma obowiązek oznaczyć daną transakcję w JPK_V7 symbolem GTU_10.

Usługi pośrednictwa

Wiele firm świadczy usługi polegające na pośrednictwie w sprzedaży mieszkań, lokali użytkowych czy też budynków, budowli, gruntów. W tym wypadku pojawia się wątpliwość, czy faktycznie zaistnieje tu okoliczność wymagająca na pośredniku zastosowania oznaczenia GTU_10.

Jeżeli firma pośrednicząca świadczy wyłącznie usługi pośrednictwa sprzedaży, to wykonuje usługę na rzecz dostawcy. Sama nie dokonuje dostawy mieszkań, lokali użytkowych czy też budynków, budowli, gruntów, a więc nie zaistnieje obowiązek oznaczenia sprzedaży tych usług symbolem GTU_10.

Zbycie prawa wieczystego użytkowania gruntu

Kolejny problem w ramach dostawy budynków, budowli oraz gruntów wymagającej oznaczenia kodem GTU_10 w pliku JPK_V7 to zbycie prawa do użytkowania wieczystego gruntu. 

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 6 i 7 ustawy o VAT odpłatna dostawa towarów (przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel) to także oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste oraz zbycie prawa użytkowania wieczystego. A zatem oznaczeniu GTU_10 podlega:

1. oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste,

2. sprzedaż prawa użytkowania wieczystego gruntu,

3. prawa użytkowania wieczystego gruntu na własność.