Wiele spółek prawa handlowego decyduje się na ustanowienie prokurenta. Jest to sposób na wygodne prowadzenie działalności przez wyznaczoną osobę bez konieczności ciągłego powoływania zarządu do podejmowania stosownych decyzji. Prokura może przy tym występować w różnych postaciach – w jakich? Prokura łączna niewłaściwa - jak ją ustanowić?
Czym jest prokura?
Zgodnie z treścią art. 1091 Kodeksu cywilnego prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Prokura jest więc formą pełnomocnictwa ustanawianego w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą. Tym samym oznacza to, że osoba fizyczna, która nie prowadzi żadnego przedsiębiorstwa, nie może skorzystać z takiego rozwiązania – może posługiwać się wyłącznie zwykłym pełnomocnikiem.
Prokurent jest uprawniony do samodzielnego reprezentowania firmy w sprawach związanych z jej działalnością. Prokura jako instytucja prawa handlowego, uregulowana w Kodeksie cywilnym jest rodzajem przedstawicielstwa, a ściślej – pełnomocnictwa, które może ustanowić jedynie przedsiębiorca. Podlega wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, przy czym – zgodnie z art. 1091 § 2 kc, nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ograniczenia są skuteczne wyłącznie w relacji mocodawca – prokurent i mogą prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej prokurenta, jednak czynności dokonane przez niego w imieniu mocodawcy pozostają ważne. Możliwości ograniczenia prokury z art. 1094–1095 kc nie mają znaczenia w badanej sprawie. Prokurenci reprezentują spółkę zgodnie z przepisami o prokurze, z ograniczeniami wyłącznie z nich wypływającymi, niezależnie zatem od obowiązującego w spółce sposobu jej reprezentowania. Prokurent niewątpliwie jest osobą zobowiązaną do zajmowania się sprawami majątkowymi na podstawie przepisu prawnego, decyzji organu lub umowy w rozumieniu art. 296 kk, z czym wiąże się prowadzenie całości albo części interesów przedsiębiorstwa, z prawem do samodzielnego podejmowania istotnych decyzji dotyczących jego majątku. Prokurent może być podmiotem przestępstwa nadużycia zaufania, bo zajmuje się on sprawami majątkowymi danego podmiotu przede wszystkim na podstawie umowy, którą stanowi udzielone mu pełnomocnictwo. To właśnie na mocy tego pełnomocnictwa prokurent zobowiązany jest do zajmowania się sprawami mocodawcy i musi działać na jego korzyść i w jego interesie.
Prokura łączna
Jednym z rodzajów prokury jest tzw. prokura łączna. Jak wskazuje na to jej nazwa, ten rodzaj pełnomocnictwa jest udzielany co najmniej dwóm osobom razem. W przypadku prokury łącznej skuteczne dokonanie czynności prawnej wymaga aktywnego działania wszystkich lub co najmniej dwóch ustanowionych pełnomocników.
Prokura łączna może dotyczyć dwóch pełnomocników, przy czym nie ma żadnych przeszkód formalnych do ustanowienia większej liczby prokurentów (takie przypadki są jednak rzadkością ze względu na małą praktyczność). Ustanowienie prokury łącznej jest ograniczeniem prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, a więc wyjątkiem, o którym wspomina art. 1091 § 2 kc. Ustawodawca dostrzega to i przewiduje mechanizmy, które mają chronić w takich sytuacjach kontrahentów mocodawcy.
Obecnie omawiane pełnomocnictwo jest określane mianem prokury łącznej właściwej. Przez wiele lat nie funkcjonowało jednak pod taką nazwą, ponieważ zgodnie z uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2015 roku (sygn. akt III CZP 34/14) stwierdzono, że niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu. Na szczęście uchwała ta nie ma dziś mocy wiążącej i możliwe jest ustanawianie prokury łącznej niewłaściwej.
Prokura łączna niewłaściwa
Do 2017 roku przedsiębiorcy mogli powoływać wyłącznie prokurentów łącznych lub samodzielnych. Od tej daty możliwe jest jednak stworzenie tzw. prokury łącznej niewłaściwej. Polega ona na tym, że ustanawia się co najmniej dwóch prokurentów, którzy mogą dokonywać czynności w imieniu reprezentowanego podmiotu razem z członkiem zarządu przedsiębiorcy. Innymi słowy, współdziałanie dwóch lub wszystkich wyznaczonych prokurentów nie jest już potrzebne, aby podjęta czynność uznana została za w pełni ważną i skuteczną.
Prokura łączna niewłaściwa może wystąpić w dwóch formach:
-
jako ustanowienie dwóch (lub większej liczby) prokurentów, z których każdy może reprezentować przedsiębiorcę, wyłącznie działając razem z członkiem zarządu przedsiębiorcy (wspólnikiem handlowej spółki osobowej uprawnionym do jej reprezentowania). Prokurenci, działając razem, ale bez udziału członka zarządu przedsiębiorcy (wspólnika handlowej spółki osobowej), nie mogą przedsiębiorcy reprezentować;
-
jako ustanowienie dwóch (lub większej liczby) prokurentów, z których każdy może reprezentować przedsiębiorcę, działając razem z członkiem zarządu przedsiębiorcy (wspólnikiem handlowej spółki osobowej uprawnionym do jej reprezentowania) albo też działając z innym prokurentem. Prokurenci, działając razem, ale bez udziału członka zarządu przedsiębiorcy (wspólnika handlowej spółki osobowej), mogą przedsiębiorcę reprezentować.
Prokura łączna niewłaściwa jest więc formą poluzowania obostrzeń prawnych, które obowiązywały aż do 2017 roku i zakazywały tworzenia tego rodzaju pełnomocnictw.
Jak ustanowić prokurę łączną niewłaściwą?
Ustanowienie niewłaściwej prokury łącznej jest takie samo jak w przypadku każdego rodzaju prokury – konieczne jest sporządzenie pełnomocnictwa w formie pisemnej. Pamiętajmy, że prokurentem może być tylko osoba fizyczna posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych (a więc pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona).
Raz prawidłowo udzielona prokura upoważnia prokurenta do dokonywania wszelkich czynności mieszczących się w zakresie prokury bez względu na wymaganą dla nich formę prawną. Może zatem zdarzyć się tak, że prokura zostanie udzielona w zwykłej formie pisemnej, a prokurent w imieniu mocodawcy dokona czynności prawnej w wymagalnej dla niej formie aktu notarialnego.
Jeśli reprezentowany podmiot podlega obowiązkowemu wpisowi do KRS (a tak jest w przypadku spółek prawa handlowego), prokurę należy zarejestrować pocztą lub osobiście w sądzie okręgowym, który prowadzi akta rejestrowe danego podmiotu. Dokonuje się tego na formularzu KRS-Z3 wraz z załącznikiem KRS-ZL. Prokurent jest ujawniany w dziale 2 rejestru przedsiębiorców KRS. Na zgłoszenie danych prokurenta ustawodawca przewidział 7 dni od dnia jego ustanowienia. W przypadku spółek zarejestrowanych on-line (np. S24) zgłoszenie prokury może nastąpić w formie elektronicznej. Poza wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego prokura powinna zostać ogłoszona również w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym” – informacja o konieczności ogłoszenia prokury jest przekazywana przez Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego, bezpośrednio po dokonaniu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.
Podsumowanie
Ustanowienie prokury łącznej niewłaściwej jest możliwe w Polsce od 2017 roku – przed tą datą Sąd Najwyższy krytycznie wypowiadał się o takiej opcji. Obecnie ta forma pozwala pełnomocnikowi działać łącznie z wybranym członkiem zarządu przedsiębiorcy, tj. bez konieczności jednoczesnego angażowania dwóch prokurentów na raz. Prokura łączna niewłaściwa może być ustanowiona w zwykłej formie pisemnej, przy czym jeśli reprezentowany podmiot podlega wpisowi do KRS, należy dokonać zgłoszenia rejestracyjnego także i ustanowionych prokurentów.
