Po zakończeniu roku podatkowego podatnicy są zobowiązani dokonać rocznego rozliczenia PIT. Zasada ta dotyczy także podatników prowadzących działalność nierejestrowaną. W naszym dzisiejszym artykule przyjrzymy się bliżej kwestii prawidłowego wypełnienia rocznej deklaracji PIT z działalności nierejestrowanej.
Kiedy mamy do czynienia z działalnością nierejestrowaną?
Jak podaje art. 5 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców, nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
Stosowanie tego przepisu jest prawem, a nie obowiązkiem potencjalnego przedsiębiorcy – osoba wykonująca działalność może w każdej chwili złożyć wniosek o wpis do CEiDG, wchodząc w reżim obowiązujący zarejestrowanych przedsiębiorców.
W konsekwencji nie stanowi działalności gospodarczej (od 1 lipca 2023 roku) działalność wykonywana przez osobę fizyczną:
której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia (od lipca 2023 roku 2700 zł),
która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej,
która nie działa w ramach umowy spółki cywilnej.
Brak konieczności rejestracji jako przedsiębiorca nie oznacza jednak, że osoba nie jest zobowiązana do rozliczenia z tego tytułu podatku dochodowego.
Zgodnie bowiem z treścią art. 20 ust. 1ba ustawy o PIT przychody z działalności nierejestrowanej należy zaliczyć do przychodów z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT.
Trzeba podkreślić, że tego rodzaju przychód podlega opodatkowaniu skalą podatkową określoną w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT. Podlega on także zsumowaniu z innymi przychodami/dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych.
Ponadto istotną informacją jest to, że podatnik osiągający przychody z innych źródeł nie ma obowiązku wpłacania miesięcznych zaliczek na podatek. Całość rozliczenia odbywa się dopiero na etapie składania rocznego zeznania podatkowego.
Ustalenie dochodu a roczny PIT z działalności nierejestrowanej
Trzeba przy tym podkreślić, że opodatkowaniu oraz wykazaniu w deklaracji podatkowej podlega dochód rozumiany jako różnica pomiędzy przychodem a kosztem podatkowym.
Dlatego też istotne jest skupienie się na tych 2 zagadnieniach.
W przypadku przychodu należy pamiętać, że w ramach działalności nierejestrowanej mamy do czynienia z przychodem należnym. W takim przypadku przychodem są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane.
Jest to istotne zarówno w kontekście rozliczenia podatkowego, jak i w przypadku ustalenia limitu miesięcznego przychodu pozwalającego na zachowanie prawa do działalności nierejestrowanej.
Przykład 1.
Podatnik prowadzący działalność nierejestrowaną wykonał w lutym 2023 roku usługę o wartości 3 490 zł. Połowę wynagrodzenia otrzymał w marcu, a drugą połowę w kwietniu. W takim przypadku podatnik utracił prawo do działalności nierejestrowanej już w lutym, ponieważ przychód należny przekroczył połowę kwoty minimalnego wynagrodzenia. Nie ma znaczenia, kiedy podatnik faktycznie otrzymał wynagrodzenie, ponieważ w przypadku działalności nierejestrowanej posługujemy się pojęciem przychodu należnego, a nie faktycznie otrzymanego.
Drugi istotny element rozliczenia to koszty podatkowe.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera szczególnych postanowień dotyczących kosztów uzyskania odnoszących się do źródła przychodów, jakim jest działalność nierejestrowana. W związku z powyższym zastosowanie znajdzie w tym przypadku ogólna zasada wskazana w art. 22 ust. 1 ustawy o PIT.
Zgodnie z tym przepisem kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera wykazu wydatków, który przesądzałby o ich zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów. Istotne znaczenie ma rzeczywiste poniesienie wydatku oraz istnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wydatkiem a działalnością podatnika.
Warunkiem uznania wydatku poniesionego przez podatnika za koszt uzyskania przychodów w przypadku działalności nierejestrowanej jest łączne spełnienie następujących przesłanek:
został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż on sam);
jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w żaden sposób zwrócona;
pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością;
poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów bądź może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów;
został właściwie udokumentowany;
nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 23 ust. 1 ww. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.
Dyrektor KIS w interpretacji z 14 stycznia 2021 roku (nr 0115-KDIT3.4011.577.2020.2.JG) wskazał, że podatnik ma prawo do odliczenia dla celów podatkowych na potrzeby rozliczenia dochodu z działalności nierejestrowanej wszelkich poniesionych przez siebie wydatków, które nie zostały wymienione w art. 23 ww. ustawy – pod warunkiem, że ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na możliwość powstania przychodu (w tym zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów).
Podkreślenia wymaga, że w przypadku kosztów podatkowych mamy do czynienia z metodą kasową, co oznacza, że za koszt uznajemy wydatek faktycznie poniesiony.
Przykład 2.
Podatnik nabył na potrzeby prowadzonej działalności nierejestrowanej towar w grudniu 2022 roku. W tym samym miesiącu otrzymał fakturę zakupu. Za towar zapłacił jednak dopiero w styczniu 2023 roku. To powoduje, że z uwagi na metodę kasową, podatnik zaliczy ten wydatek do kosztów w rozliczeniu za styczeń 2023 roku.
W tym miejscu należy także zaznaczyć, że możliwa jest również sytuacja, w której koszty z działalności nierejestrowanej będą przekraczać przychód. W takim przypadku będziemy mieli do czynienia ze stratą podatkową.
Roczny PIT z działalności nierejestrowanej w PIT-36
Przechodząc natomiast do kwestii wyjaśnienia, jaki formularz jest właściwy do rozliczenia działalności nierejestrowanej, trzeba wskazać, że będzie to PIT-36 składany od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
W tym przypadku w części D.1. (dla zeznania rocznego PIT-36 wersja 30) należy uzupełnić wiersz nr 9 „Działalność nierejestrowana określona w art. 20 ust. 1ba ustawy”:
w poz. 132 wykazujemy przychód z działalności nierejestrowanej,
w poz. 133 wykazujemy koszty działalności nierejestrowanej,
w poz. 134 wykazujemy dochód,
w poz. 135 wykazujemy stratę.
Formularz nie przewiduje możliwości wpisania zaliczek na podatek, ponieważ te w przypadku działalności nierejestrowanej nie są w ogóle opłacane.
Jak zatem widać z przedstawionej analizy, dochód lub stratę z działalności nierejestrowanej należy wykazać w specjalnym wierszu deklaracji PIT-36. Na potrzeby prawidłowego rozliczenia podatnik musi ustalić przychód należny oraz rzeczywiście poniesione koszty podatkowe.
