Kwestii kwalifikowania do źródła przychodów na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych wynagrodzenia z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika z urzędu dotyczyła uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego w pełnym składzie Izby Finansowej, przyjęta 21 października 2013 roku. Miesiąc później - 21 listopada - Minister Finansów wydał w tej sprawie interpretację ogólną (sygn. DD3/033/181/CRS/13/RD-90955/13).
Do tego momentu pomoc prawna z urzędu (tzw. urzędówka) uznawana była za przychód z działalności wykonywanej osobiście, również wówczas, gdy w tym zakresie podatnik prowadził działalność gospodarczą.
| Teza uchwały "Wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, zależnie od formy prawnej w jakiej wykonuje on swój zawód, należy kwalifikować do źródła przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.) - w przypadku gdy pomoc prawną z urzędu pełnomocnik wykonuje prowadząc działalność zawodową w formie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 5a pkt 6 lit. a) u.p.d.o.f., a gdy czyni to w ramach innych form wykonywania swojego zawodu - wynagrodzenie to należy kwalifikować do źródła przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 tej ustawy." |
Z uchwały tej wynika, iż pełnomocnik prowadzący działalność gospodarczą (np. adwokat) - niezależnie od tego czy samodzielnie, czy będąc wspólnikiem - w celu rozliczenia się z sądem, przed którym była prowadzona sprawa, każdorazowo będzie musiał wystawić fakturę. Natomiast w odniesieniu do osób wykonujących zawód prawniczy, które nie prowadzą działalności - np. pracują na umowę o pracę, sąd będzie działał w charakterze płatnika podatku dochodowego, w związku z czym będzie zobligowany do wystawienia PIT-11.
| Interpretacja ogólna "Jeżeli adwokat, radca prawny, doradca podatkowy czy rzecznik patentowy działalność zawodową wykonuje w formie organizacyjnej, w ramach której osiąga dochody kwalifikowane do źródła przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT, wówczas wynagrodzenie z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu należy zaliczyć do przychodów z tego źródła. Jeżeli natomiast radca prawny, doradca podatkowy czy rzecznik patentowy wykonuje swoją działalność zawodową w innej formie, np. w ramach stosunku pracy, wówczas ich wynagrodzenie z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu należy kwalifikować do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 13 pkt 6 ustawy PIT. W tym przypadku na sądzie spoczywają obowiązki płatnika, określone w art. 41 ust. 1 oraz w art. 42 ust. 1 i 2 ustawy PIT." |
Kolejną istotną kwestię stanowi opodatkowanie wynagrodzenia z tytułu czynności podjętych z urzędu. Jak wskazują uchwała sądu oraz interpretacja, nie może być ono różne, w zależności od tego, czy usługi prawne świadczone są na zlecenie klienta, czy sądu. Przy ustalaniu formy opodatkowania należy brać pod uwagę sposób wykonywania czynności przez prawnika - czy działa w ramach działalności gospodarczej, czy też na podstawie umowy o pracę.
Pojawia się również wątpliwość dotycząca konieczności dokonania korekt zeznań podatkowych za lata ubiegłe, w których rozliczenia następowały zgodnie z interpretacją ogólną z dnia 4 września 2002 roku (sygn. PB5/KD-033-317-2122/02), która została uchylona wraz z uchwaleniem nowej. Otóż - obowiązku takiego nie ma, ponieważ wykazanie przychodów z urzędówki jako pochodzących z działalności wykonywanej osobiście pozostaje pod ochroną starej interpretacji do końca czasu jej obowiązywania. Jednak, jeżeli podatnik po przeanalizowaniu swojej sytuacji prawno-podatkowej stwierdzi, że zaliczenie tych przychodów jako uzyskiwanych z działalności gospodarczej byłoby dla niego bardziej korzystne, wówczas może dokonać korekty zeznania.
