Każdy pracodawca musi być przygotowany na sytuację wystąpienia w jego firmie wypadku przy pracy. Jeśli już do tego dojdzie, najważniejszą kwestią staje się dopełnienie obowiązujących w tym zakresie procedur, takich jak powołanie komisji powypadkowej do ustalenia okoliczności i przyczyn takiego wypadku, a we wskazanych zdarzeniach – zawiadomienie o wypadku okręgowego inspektora pracy i prokuratora. Każdy pracodawca ma mianowicie obowiązek niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, czy składanie wyjaśnień poszkodowanego w wypadku przy pracy jest obowiązkowe i jak przebiega.
Rodzaje wypadków przy pracy
Wypadek przy pracy zdefiniowano jako „nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy”.
„Śmiertelny wypadek przy pracy” to taki, w wyniku którego pracownik poniósł śmierć w terminie nie późniejszym niż 6 miesięcy od jego wystąpienia.
„Zbiorowym wypadkiem przy pracy” jest zdarzenie, w którym na jego skutek wypadkowi ulegli co najmniej dwaj pracownicy.
„Ciężki wypadek przy pracy” występuje wtedy, gdy jego skutkiem jest całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie, ciężkie uszkodzenie ciała obejmujące: utratę wzroku, utratę słuchu, utratę mowy, utratę zdolności rozrodczej, ale także inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, które naruszają podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Obowiązki pracodawcy w sytuacji wystąpienia wypadku przy pracy
Przepisy Kodeksu pracy nakładają na pracodawcę obowiązek podjęcia niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie, zapewnienie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosowania odpowiednich środków zapobiegających podobnym zdarzeniom w jego firmie. Ponadto pracodawca jest zobligowany prowadzić rejestr wypadków przy pracy. Powinien on także systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, a na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.
Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku
Zasady dotyczące ustalania przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy uregulowane zostały w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 roku w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.
Pracodawca ponosi koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.
– pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy
– oraz społeczny inspektor pracy.
Przy czym pamiętać należy, że służbę bezpieczeństwa i higieny pracy tworzy pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników, a pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby BHP pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Nadto pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby BHP może sam realizować jej zadania, jeżeli zatrudnia do 10 pracowników, albo do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Wobec tego, kiedy pracodawca nie ma obowiązku tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy, w skład zespołu powypadkowego zamiast pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy, albo specjalista spoza zakładu pracy.
Zadania zespołu powypadkowego
Zespół powypadkowy niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku jest obowiązany przystąpić do ustalenia jego okoliczności i przyczyn.
-dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
-sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku, jeżeli jest to konieczne;
-jeżeli stan zdrowia poszkodowanego na to pozwala, wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego;
-zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;
-zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku;
-zebrać inne dowody dotyczące wypadku;
-dokonać prawnej kwalifikacji wypadku;
-określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Składanie wyjaśnień poszkodowanego w wypadku przy pracy
Przyglądając się bliżej kwestii wyjaśnień poszkodowanego, trzeba wskazać, że obowiązujące przepisy prawa nie określają sposobu ani formy, w jakich należy je od poszkodowanego przyjąć.
Na podstawie ogólnych przepisów prawa pracy pracodawca może wydać pracownikowi polecenie stawienia się we wskazane miejsce celem złożenia przez niego wyjaśnień.
Gdyby poszkodowany był nieuchwytny, co prowadziłoby do sytuacji, że zespół powypadkowy nie miałby możliwości wysłuchania jego wyjaśnień w terminie 14 dni, konieczne jest odnotowanie tego faktu w protokole kontroli.
Wyjaśnienia poszkodowanego jako załącznik protokołu sporządza się na piśmie.
Przykładowy wzór wyjaśnień
Sporządzenie protokołu powypadkowego
Zespół powypadkowy, prowadząc postępowanie dotyczące wyjaśnienia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, ma obowiązek wykorzystać materiały zebrane przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli zostaną mu one udostępnione, a gdy wypadek miał rozmiary katastrofy albo spowodował zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, zespół powypadkowy wykorzystuje ustalenia zespołu specjalistów – powołanego przez właściwego ministra, wojewodę lub organ sprawujący nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi – do wskazania przyczyn wypadku oraz wyjaśnienia problemów technicznych i technologicznych.
Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy zespół powypadkowy sporządza po określeniu okoliczności i przyczyn wypadku nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o zdarzeniu.
Każdy członek zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu powypadkowego zdanie odrębne, które powinien uzasadnić.
Ponadto przed zatwierdzeniem protokołu powypadkowego zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać poszkodowanego z jego treścią. Wówczas poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń tam zawartych.
Zespół powypadkowy jest zobligowany pouczyć poszkodowanego o przysługującym mu prawie do zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.
W razie śmierci pracownika uprawnienie do zapoznania z protokołem powypadkowym i zgłaszania uwag i zastrzeżeń do zawartych w nim ustaleń przysługuje członkom rodziny zmarłego pracownika.
Pracodawca jest obowiązany przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez 10 lat.
-zapis wyjaśnień poszkodowanego;
-informacje uzyskane od świadków wypadku;
-inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności pisemną opinię lekarza lub innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku;
-odrębne zdanie złożone przez członka zespołu powypadkowego;
-uwagi i zastrzeżenia pracownika co do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.
Uznanie przez zespół powypadkowy, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia w protokole powypadkowym.
Zatwierdzenie protokołu powypadkowego
Na dokonanie wyjaśnień i uzupełnień oraz sporządzenie nowego protokołu zespół powypadkowy ma nie więcej niż 5 dni. Do nowego protokołu powypadkowego dołącza się protokół powypadkowy niezatwierdzony przez pracodawcę.
Zatwierdzony przez pracodawcę protokół powypadkowy należy doręczyć poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego – członkom jego rodziny.
W sytuacji wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych pracodawca ma obowiązek doręczyć protokół powypadkowy właściwemu inspektorowi pracy.
Wyjaśnienia poszkodowanego są istotne z punktu widzenia ustalania okoliczności i przyczyn wypadku. Poszkodowany nie powinien uchylać się od ich złożenia, bowiem to w jego interesie jest, aby ustalić, jak doszło do wypadku przy pracy. Jeśli poszkodowany nie pamięta danych okoliczności, powinien to wskazać w swoich wyjaśnieniach.
