Syndyk to instytucja związana z prawem upadłościowym. Jest to podmiot, który zajmuje się sprzedażą majątku upadłego w celu zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Warto jednak zastanowić się, w jaki sposób należy rozliczyć podatek dochodowy oraz VAT, jeśli ma miejsce sprzedaż towaru przez syndyka masy upadłościowej!
Status syndyka masy upadłościowej w kontekście podatnika
Zasada ogólna wyrażona w art. 7 Ordynacji podatkowej wskazuje, że podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.
W kontekście powyższego należy przede wszystkim zastanowić się, czy syndyk masy upadłościowej jest podatnikiem zobowiązanym do rozliczenia podatku z tytułu dokonywanej sprzedaży masy upadłościowej.
Syndyk jest wyznaczany przez sąd, który powierza mu pełnienie określonych funkcji w postępowaniu upadłościowym, określonych zakresem ustawy.
Stosownie do art. 75 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez niego w toku postępowania upadłościowego.
Przede wszystkim wskażmy, że zgodnie z art. 160 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe w sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek upadłego.
W rezultacie syndyk obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. Mimo że upadły z mocy prawa traci zarząd oraz możliwość korzystania i rozporządzania majątkiem należącym do niego, to nie zostaje pozbawiony statusu podatnika, do którego stosuje się prawa i obowiązki wynikające z przepisów obowiązujących ustaw podatkowych.
We wszelkich postępowaniach stroną w znaczeniu materialnym pozostaje upadły, to on jest podmiotem praw i obowiązków, natomiast syndykowi przysługuje legitymacja formalna do występowania w tych postępowaniach, jest on stroną w znaczeniu formalnym. Syndyk w sprawach dotyczących masy upadłości działa jako zastępca pośredni upadłego, podejmując za upadłego i na jego rachunek wszystkie czynności prawne i procesowe.
To zatem oznacza, że wszelkie czynności dokonywane przez syndyka – w tym również sprzedaż składników majątku – są realizowane w imieniu syndyka, lecz na rzecz upadłego.
Ogłoszenie upadłości nie jest okolicznością, która powodowałaby utratę statusu podatnika danego podatku.
W momencie dokonywania sprzedaży syndyk występuje we własnym imieniu, jednak działa w interesie upadłego. To oznacza, że podatnikiem w ramach wszelkich czynności opodatkowanych pozostaje upadły, na którego rachunek decyzje zarządcze podejmuje syndyk.
Powyższe znajduje potwierdzenie w wyroku WSA w Białymstoku z 25 września 2014 roku (II SA/Bk 612/14), gdzie sąd wskazał, że w postępowaniach dotyczących masy upadłości syndyk jest stroną w znaczeniu formalnym, w znaczeniu materialnym stroną pozostaje upadły. Oznacza to, że jako strona powinien nadal być oznaczony upadły.
Ma to również znaczenie w toku postępowania podatkowego wobec upadłego w zakresie zobowiązań i zaległości podatkowych. Oznacza to, że jako strona powinien nadal być oznaczany upadły. W szczególności decyzja podatkowa powinna jako stronę oznaczać właśnie upadłego. W żadnym wypadku nie może natomiast zostać skierowana (oznaczać jako stronę) do samego syndyka, ten bowiem w znaczeniu materialnym nie jest stroną postępowania podatkowego. Należy jednak pamiętać, że wszelkie pisma i rozstrzygnięcia trzeba doręczać syndykowi, ponieważ to on działa na rzecz upadłego i na jego rachunek.
Sprzedaż towaru przez syndyka na gruncie podatku VAT
Przenosząc powyższe na grunt konkretnego podatku, wskażmy, że syndyk masy upadłościowej nie jest podatnikiem podatku VAT.
W konsekwencji podatnikiem podatku od towarów i usług nadal pozostaje upadły, a nie syndyk zarządzający majątkiem. Na skutek upadłości upadły nie traci bowiem ani osobowości prawnej, ani prawa własności majątku.
Podobnie wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 10 listopada 2017 roku (nr 0113-KDIPT1-1.4012.446.2017.4.MW). W piśmie tym organ jednoznacznie stwierdził, że podmiotowość prawnopodatkowa w zakresie podatku od towarów i usług z tytułu działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę po ogłoszeniu upadłości nie ustaje, a syndyk masy upadłości jest osobą odpowiedzialną w czasie trwania postępowania upadłościowego za realizację obowiązków podatnika. Syndyk masy upadłości ponosi również odpowiedzialność za rzetelność i niewadliwość prowadzonych ksiąg podatkowych.
Zatem ogłoszenie upadłości nie zmienia statusu podatnika podatku od towarów i usług, w szczególności nie powoduje, że podatnikiem przestaje być upadły, a zostaje nim syndyk masy upadłości.
W świetle powyższego upadły z mocy prawa traci zarząd oraz możliwość korzystania i rozporządzania majątkiem należącym do niego, jednakże ta okoliczność nie pozbawia go statusu podatnika, do którego stosuje się prawa i obowiązki wynikające z przepisów obowiązujących ustaw podatkowych.
Zatem wszelkie czynności realizowane przez syndyka w stosunku do majątku upadłego mające charakter odpłatnej dostawy lub świadczenia usług są realizowane na rachunek upadłego, lecz w imieniu syndyka. W takim przypadku należy uznać, że w dalszym ciągu czynności te są realizowane w ramach działalności gospodarczej upadłego i na jego rachunek.
Syndyk również w imieniu podatnika w upadłości wystawia faktury VAT dokumentujące dostawę towarów lub świadczenie usług.
Sprzedaż towaru przez syndyka na gruncie podatku PIT
Analogiczne wnioski można wyprowadzić, jeżeli chodzi o podatek dochodowy.
Również w tym przypadku syndyk, jako zarządca masy upadłościowej, nie staje się z tego tytułu podatnikiem podatku PIT. Podatnikiem pozostaje przedsiębiorca, ale w związku z jego upadłością rozliczenia z organami podatkowymi są nadzorowane przez syndyka.
Sprzedaż majątku przez syndyka masy upadłościowej nie zmienia też ogólnych reguł opodatkowania danej transakcji, co potwierdzać może np. interpretacja Dyrektora IS w Bydgoszczy z 24 maja 2013 roku (nr ITPB1/415-277/13/AD) dotycząca określenia skutków podatkowych w ujęciu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zbycia przez syndyka nieruchomości wchodzącej w skład masy upadłości.
Podsumowując powyższe, należy wskazać, że syndyk jest rodzajem pełnomocnika upadłego, co oznacza, że w świetle regulacji prawnopodatkowych podatnikiem podatku VAT oraz podatku PIT nadal pozostaje upadły przedsiębiorca. Dodajmy, że również w zakresie dokumentowania sprzedaży faktury wystawiane są przez syndyka w imieniu upadłego.
