Naturalnym procesem postępującym w świecie jest proces dziedziczenia spadków. Następuje on pomiędzy różnymi członkami rodzin. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy spadkobiercy nie wiedzą o momencie nabycia spadku w drodze dziedziczenia, gdyż nie utrzymywali kontaktów z członkiem rodziny, który zmarł dawno temu. Spadkobierca dowiadując się o tym zdarzeniu np. po 20 latach zastanawia się, jak rozliczać stare sprawy spadkowe - czy nadal musi uiścić podatek, co wówczas jego obowiązuje, i na jakich zasadach, skoro minęło tyle lat.
Spadek nabyty w roku 1989
Weźmy pod uwagę sytuację, w której córka nieutrzymująca przez wiele lat kontaktów z ojcem zmarłym w 1989 roku dowiaduje się w roku 2015, że nabyła 26 lat temu w drodze dziedziczenia dom jednorodzinny o powierzchni 180 m2 po zmarłym wówczas ojcu. W tej sytuacji postanawia uporządkować wszystkie zaległe sprawy związane z tym zdarzeniem oraz zgłosiła sprawę do sądu celem wydania postanowienia o stwierdzeniu przynależności spadku dla spadkobierców. Sąd wydał postanowienie 15 maja 2015 r.
Obowiązek podatkowy nabywcy spadku
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek opodatkowania nabycia spadku w drodze dziedziczenia powstaje z chwilą przyjęcia spadku, co oznacza, że z chwilą zgonu ojca, córka nabyła automatycznie prawo do tego spadku.
Podstawa do obliczenia podatku od spadku
Podstawą do obliczenia podatku od spadku będzie wartość tej nieruchomości z roku 1989. Jeżeli przed zgłoszeniem do urzędu skarbowego nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, to wartość nieruchomości jest ustalana w oparciu o stan rzeczy w momencie zgłoszenia tej nieruchomości, a odszkodowanie uzyskane z tytułu ubytku należne od ubezpieczyciela wlicza się w podstawę do obliczenia podatku. Ponadto, wartość tak ustaloną pomniejsza się o:
długi i ciężary winiące na niej, np. kredyty, niezapłacone rachunki za media, hipoteka, podatek od nieruchomości, ubezpieczenie, których nie uiszczał spadkodawca za życia, a które poniósł wówczas spadkobierca,
koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały pokryte za jego życia i z jego majątku; dotyczy to jednak wyłącznie opieki, za którą zapłacił spadkobierca z własnych środków (np. wynajęcie opiekunki), nie dotyczy to natomiast kosztów opieki sprawowanej osobiście nad spadkodawcą,
koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, w takim zakresie, w jakim koszty te odpowiadają zwyczajom przyjętym w danym środowisku, jeżeli nie zostały pokryte z majątku spadkodawcy, z zasiłku pogrzebowego lub nie zostały zwrócone w innej formie,
koszty postępowania spadkowego,
wynagrodzenie wykonawcy testamentu, obowiązki wykonania zapisów i poleceń zamieszczonych w testamencie,
wypłaty z tytułu zachowku oraz inne obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących spadków,
nakłady poniesione za życia spadkodawcy dokonane ze środków spadkobiercy pod warunkiem udokumentowania poniesienia tych kosztów przy jednoczesnym zachowaniu innych warunków w zależności od konkretnej sprawy. Potwierdzeniem może być wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie Sygn. akt I ACa 1143/12 z 5 grudnia 2012r.
Zwolnienie z podatku a stare sprawy spadkowe
Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
- dokonają zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku oraz
- w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9 637 zł – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Trzeba jednak podkreślić, że powyższe zwolnienie obowiązuje dla spadków nabytych po 1 stycznia 2007 r., a więc w omawianej sytuacji gdy przedmiotem są stare sprawy spadkowe nie można skorzystać z powyższego zwolnienia.
Kwota wolna od podatku przy spadku
Opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega wartość ustalona w powyższy sposób, pomniejszona o kwotę w zależności do przynależności do grupy podatkowej:
- 9 637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
- 7 276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
- 4 902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
- do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
- do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
- do grupy III – innych nabywców.
Ulga mieszkaniowa a stare sprawy spadkowe
W przypadku nabycia:
własności (współwłasności) budynku mieszkalnego,
lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość,
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie,
spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału
m.in. w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej,
- nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. W przypadku nabycia części (udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu ulga przysługuje stosownie do wielkości udziału. Ponadto należy zaznaczyć, iż ulga mieszkaniowa nie dotyczy gruntów i prawa wieczystego użytkowania.
Oznacza to, że w analizowanym przypadku spadkobierca może skorzystać z ulgi do powierzchni 110 m2 nieruchomości stanowiącej nabyty spadek. Od wartości pozostałej części, czyli od 70 m2 powierzchni użytkowej będzie musiał opłacić podatek zgodnie ze skalą dla podatku od spadków i darowizn. Za powierzchnię użytkową budynku (lokalu) uważa się powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian pomieszczeń na wszystkich kondygnacjach (podziemnych i naziemnych, z wyjątkiem powierzchni piwnic i klatek schodowych oraz szybów dźwigów). Powierzchnie pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50%, a jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m – powierzchnię tę pomija się.
Spadkobierca może skorzystać ze zwolnienia z podatku powierzchni do 110 m2, gdy równocześnie spełni poniższe warunki:
1. w chwili nabycia spadku jest obywatelem RP,
2. nie jest właścicielem innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nim przeniesie własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego,
3. nie przysługuje mu spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekaże je zstępnym lub do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego,
4. nie jest najemcą lokalu lub budynku lub będąc nim rozwiąże umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego,
5. będzie zamieszkiwać z zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokona jego zbycia przez okres 5 lat:
- od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego – jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,
- od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku – jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.
Stare sprawy spadkowe - przedawnienie podatku
Uwzględniając przepisy Ordynacji Podatkowej przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności.
Niestety w analizowanym przypadku, choć początkowo może się wydawać, iż nastąpiło przedawnienie, ponieważ pierwotnie obowiązek opodatkowania otrzymanego spadku nastąpił z chwilą jego odziedziczenia, czyli przyjęcia spadku, jednak zgodnie z art. 6 ust 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, jeżeli nabycie spadku nie zostało zgłoszone do opodatkowania, a następnie zostało stwierdzone pismem, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą sporządzenia pisma; jeśli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
Wobec tego termin przedawnienia zobowiązania podatkowego należy liczyć od dnia uprawomocnienia się orzeczenia (w omawianym przypadku od 15 maja 2015 r.).
Warto w tym miejscu podkreślić, że istnieje możliwość rozłożenia powstałego zobowiązania podatkowego za stare sprawy spadkowe na raty.
