Wartości niematerialne i prawne mogą być obok środków trwałych, składnikami majątku przedsiębiorstwa. Podobnie jak środki trwałe, WNiP podlegają amortyzacji, jednakże w tym wypadku przedsiębiorca sam ustala indywidualną stawkę amortyzacji. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak wygląda amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych.
Czym są wartości niematerialne i prawne?
Wartości niematerialne i prawne są to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok. WNiP muszą być przeznaczone do używania na potrzeby przedsiębiorstwa oraz zaliczane do jego aktywów trwałych.
Przepisy podatkowe posługują się zamkniętym katalogiem tych wartości (art. 22b u.p.d.o.f. i art. 16b u.p.d.o.p.). Należy do nich zaliczyć:
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
- spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
- prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
- autorskie lub pokrewne prawa majątkowe,
- licencje,
- prawa określone w przepisach ustawy - Prawo własności przemysłowej,
- wartość stanowiącą równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how),
- wartość firmy,
- koszty prac rozwojowych.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że z wartościami niematerialnymi i prawnymi mamy do czynienia jedynie wtedy, kiedy zostały one nabyte. W przeciwieństwie do środków trwałych, jeżeli podatnik wytworzy WNiP we własnym zakresie, nie będzie ona stanowiła dla niego składnika majątku. Oznacza to, że koszty związane z wytworzeniem wartości niematerialnej i prawnej będą zaliczane bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów na bieżąco, w miarę ich ponoszenia (oprócz wartości firmy).
Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych
Zgodnie z ustawą o PIT, odpisów amortyzacyjnych składników majątku stanowiących wartości niematerialne i prawne dokonuje się od wartości początkowej, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym tę wartość wprowadzono do ewidencji.
Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się tak długo, aż ich suma zrówna się z ich wartością początkową. Wysokość odpisów amortyzacyjnych zależy od wartości początkowej wartości niematerialnej i prawnej (WNiP), od metody amortyzacji oraz częstotliwości ich dokonywania.
Minimalny okres amortyzacji WNiP
Przedsiębiorcy, którzy będą amortyzować wartości niematerialne i prawne muszą określić stawkę ich amortyzacji oraz terminy dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Należy podkreślić, że nie ma możliwości ich amortyzowania metodą degresywną czy metodą stawek indywidualnych, ani zmiany stawek przez ich podwyższenie lub obniżenie.
Według art. 22m ust. 3 ustawy o PIT, podatnicy samodzielnie ustalają stawki amortyzacyjne dla poszczególnych wartości niematerialnych i prawnych na cały okres amortyzacji, jeszcze przed rozpoczęciem dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Jest to dużym udogodnieniem dla przedsiębiorców, ponieważ pozwala efektywnie zaplanować politykę kosztową firmy.
Ustawodawca ograniczył jednak tę swobodę poprzez minimalny okres, przez jaki WNiP muszą być amortyzowane. Zależy on od ich rodzaju i nie może być krótszy niż:
- 12 miesięcy – od poniesionych kosztów zakończonych prac rozwojowych;
- 24 miesiące – w wypadku licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz praw autorskich, licencji na wyświetlanie filmów oraz emisję programów radiowych i telewizyjnych;
- 60 miesięcy – od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych.
Należy zwrócić uwagę, że dla takich wartości, jak: własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej ustawodawca nie przewidział minimalnego okresu amortyzacji, a roczną stawkę amortyzacyjną. Wynosi ona najczęściej 2,5% rocznie lub 1,5%, jeżeli wartość początkowa ww. praw jest ustalona metodą uproszczoną (art. 22g ust. 10 u.p.d.o.f. - tj. jako iloczyn powierzchni użytkowej i kwoty 988 zł).
Ulepszenie wartości niematerialnej i prawnej
Kolejną cechą, która odróżnia wartości niematerialne i prawne od środków trwałych jest to, że ulepszenia wartości niematerialnych i prawnych nie zwiększają ich wartości początkowej. W przepisach podatkowych nie istnieje pojęcie "ulepszenie wartości niematerialnej i prawnej". Nie ma bowiem obowiązku powiększania wartości początkowej określonej wartości niematerialnej i prawnej o nakłady poczynione już po przyjęciu jej do użytkowania.
W praktyce najczęściej mamy do czynienia z dwoma przypadkami dotyczącymi ulepszenia WNiP:
- aktualizacja w ramach wcześniej udzielonej licencji - w takim wypadku ponosi się nakłady na już posiadaną wartość niematerialną i prawną, więc niezależnie od wartości zakupu, koszty aktualizacji zaliczane są bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów,
- nabycie zupełnie nowej, odrębnej licencji - traktuje się ją jako nową, odrębną wartość niematerialną i prawną, którą należy poddać odpisom amortyzacyjnym.
