Umorzenie oraz rozłożenie na raty zaległości podatkowych

Sytuacja społeczno-ekonomiczna będąca wynikiem pandemii, działań wojennych i rosnącą inflacją jest niezwykle trudna dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Długoterminowe umowy i dynamiczny wzrost cen spowodował, że wielu przedsiębiorców nie realizuje swoich zobowiązań, w tym także tych o charakterze publicznoprawnych. Sposoby restrukturyzacji zobowiązań prywatnych, określone są w umowie między stronami lub powinny zostać wypracowane w drodze negocjacji, dopiero w razie ich braku rozwiązań należy szukać w obowiązujących przepisach prawa. Zasady regulowania zaległości składkowych oraz podatkowych wynikają wprost z przepisów ustawy. W artykule przedstawiamy, czy możliwe jest umorzenie oraz rozłożenie na raty zaległości podatkowych!

Zaległość podatkowa

Ordynacja podatkowa definiuje pojęcie zaległości podatkowej wskazując, że jest to podatek, zaliczka lub rata niezapłacona w terminie płatności. Jeżeli przedsiębiorca nie zapłacił podatku w terminie lub zapłacił go w części, już kolejnego dnia powstanie zaległość podatkowa. Powstaje na niezależne od tego czy podatnik ponosi winę w nieopłaceniu podatku oraz bez względu na to jakie są przyczyny braku płatności. Terminy opłacania podatków mają charakter materialny, co oznacza, że przedsiębiorcy nie przysługuje prawo do wystąpienia o przywrócenie terminu do dokonania płatności. Przedsiębiorca posiada jednak prawo do skorzystania z innych form pomocy.

Restrukturyzacja zobowiązań podatkowych – przesłanki

Organ podatkowy, na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:

odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Z tym zastrzeżeniem, że umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.

Odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożeniu zapłaty podatku na raty lub odroczenie lub rozłożenie na raty zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek wiąże się z obowiązkiem zapłaty opłaty prolongacyjnej.

Przepisy nie definiują pojęcia „ważnego interesu podatnika” oraz „interesu publicznego”, które stanowią przesłanki zastosowania ulg podatkowych. Mają one charakter niedookreślony, powinny być analizowane w odniesieniu do okoliczności faktycznych konkretnej sprawy. Doktryna definiuje ważny interes podatnika jako definiowany jako pewien stan oczekiwania, potrzeba określonego zachowania korzystna dla podatnika. Spełnienie tej przesłanki należy oceniać, dokonując analizy według obiektywnych kryteriów takich jak sytuacja zdrowotna i majątkowa podatnika, jego możliwości zarobkowe, a także ich wpływ na jego sytuację rodzinną. Nie bez znaczenia pozostają również okoliczności związane z powstaniem zaległości podatkowej, a w szczególności ich wysokość i przyczyna ich powstania. Orzecznictwo sądów administracyjnych stoi na stanowisku, że "ważny interes podatnika" to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych, czy losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować należności podatkowych w terminie, np. wskutek utraty możliwości zarobkowania lub utraty majątku, a także wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności wpływających na jego sytuację ekonomiczną (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 02.07.2019 r., sygn. II FSK 2238/17). Ten sam sąd w wyroku z dnia 21 kwietnia 2022 r. w sprawie o sygn. III FSK 471/21 wskazał, że pojęcia ważnego interesu podatnika nie można ograniczać tylko i wyłącznie do sytuacji nadzwyczajnych, czy też zdarzeń losowych uniemożliwiających uregulowanie zaległości podatkowych, albowiem pojęcie to funkcjonuje w zdecydowanie szerszym znaczeniu, uwzględniającym nie tylko sytuacje nadzwyczajne, ale również normalną sytuację ekonomiczną podatnika, wysokość uzyskiwanych przez niego dochodów oraz wydatków, a w tym względzie również wydatków ponoszonych w związku z ochroną zdrowia własnego lub członków najbliższej rodziny (koszty leczenia).

Zobacz też:

W interesie podatnika jest, aby składając wniosek o przyznanie ulgi przedstawił wszelkie dowody, z których wynika obraz jego sytuacji ekonomicznej. Przedsiębiorca powinien współpracować z organem podatkowym, wykazując chęć współpracy i inicjatywę.

W analogiczny sposób powinien dążyć do wykazania, że za prawem do skorzystania z ulgi przemawia również „ważny interes publiczny”. Przesłanka interesu publicznego nakazuje mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie do organów władzy, korektę błędnych decyzji. Istnienia przesłanki interesu publicznego nie można wiązać wyłącznie z obowiązkiem ponoszenia przez podatników ciężarów publicznych, uzależniać jej ziszczenia od nadzwyczajności powstania zaległości podatkowej, ani też przeciwstawiać jej przesłance ważnego interesu podatnika (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 02.06.2022 r sygn. I SA/Ol 204/22 z Olsztyna). Organ podatkowy weryfikując interes publiczny ocenia, co będzie korzystniejsze dla niego dochodzenie należności czy też zastosowanie ulgi. Przykładowo dochodzenie należności może powodować większe koszty, dlatego bardziej opłacalne będzie umorzenie płatności, rozłożenie na raty lub odroczenie jej płatności.

W przypadku podatników prowadzących działalność gospodarczą ustawa wskazuje na kolejne warunki skorzystania z ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Organ podatkowy może udzielić podatnikowi ulgi, jeżeli one:

nie stanowią pomocy publicznej,
stanowią pomoc de minimis – w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego, dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis,
stanowią pomoc publiczną:
udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia,
udzielaną w celu zapobieżenia lub likwidacji poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym,
udzielaną w celu wsparcia krajowych przedsiębiorców działających w ramach przedsięwzięcia gospodarczego podejmowanego w interesie europejskim,
udzielaną w celu promowania i wspierania kultury, dziedzictwa narodowego, nauki i oświaty,
będącą rekompensatą za realizację usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym powierzonych na podstawie odrębnych przepisów,
na szkolenia i zatrudnienie,
na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
na restrukturyzację,
na ochronę środowiska,
na prace badawczo-rozwojowe,
na pomoc regionalną,
na inne przeznaczenia określone w drodze rozporządzeń przez Radę Ministrów.

Wniosek o rozłożenie na raty zaległości podatkowych lub umorzenie

Podstawą wydania decyzji przez organ podatkowy jest prawidłowo opracowany wniosek podatnika. Powinien on zawierać:

imię i nazwisko lub nazwę wnioskodawcy,
adres, dane kontaktowe,
numer identyfikacji podatkowej (PESEL / NIP),
numer i serię paszportu lub innego stwierdzającego tożsamość, lub inny numer identyfikacyjny, o ile nie posiadają identyfikatora podatkowego, a także czynić zadość innym wymogom ustalonym w przepisach szczególnych - przypadku nierezydentów,
czytelny podpis,
treść żądania z określeniem:

rodzaju wnioskowanej ulgi (umorzenie, odroczenie lub rozłożenie zapłaty na raty – wraz z propozycją uregulowania zobowiązania, tj. terminu odroczonej zapłaty lub ilości i wysokości rat, w których wnioskodawca będzie mógł uregulować należność),
w przypadku przedsiębiorcy dodatkowo rodzaj wnioskowanej pomocy,
zobowiązania podatkowego, którego dotyczy (tytuł należnego podatku, wysokość zaległości oraz okresu rozliczeniowy),

uzasadnienie wniosku.

We wniosku podatnicy mogą alternatywnie formułować swoje żądania i wnosić jednocześnie np. o umorzenie zaległości lub rozłożenie jej na raty. W razie tak sformułowanego wniosku organ podatkowy w ramach uznania administracyjnego, decyduje o jednej z wymienionych ulg. Organ nie może zastosować innej ulgi niż ta, o którą wnosi podatnik. Na podstawie treści uzasadnienia organ ocenia czy zostały spełnione przesłanki restrukturyzacji zobowiązań.

Podatnik prowadzący działalność gospodarczą powinien wskazać o jaki rodzaj pomocy się ubiega, stosując przepisy ustawy o pomocy publicznej. Podmiot ubiegający się o pomoc de minimis jest zobowiązany do przedstawienia podmiotowi udzielającemu pomocy wraz z wnioskiem o udzielenie pomocy:

wszystkich zaświadczeń o pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, jakie otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu 2 poprzedzających go lat podatkowych, albo oświadczenia o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie;
informacji niezbędnych do udzielenia pomocy de minimis, dotyczących w szczególności wnioskodawcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz wielkości i przeznaczenia pomocy publicznej otrzymanej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, na pokrycie których ma być przeznaczona pomoc de minimis.

Podmiot ubiegający się o pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie jest zobowiązany do przedstawienia podmiotowi udzielającemu pomocy, wraz z wnioskiem o udzielenie pomocy:

wszystkich zaświadczeń o pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie oraz pomocy de minimis, jakie otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu 2 poprzedzających go lat podatkowych, albo oświadczenia o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie;
informacji niezbędnych do udzielenia pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, dotyczących w szczególności wnioskodawcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz wielkości i przeznaczenia pomocy publicznej otrzymanej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, na pokrycie których ma być przeznaczona pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie.

Ubiegając się o pomoc inną niż pomoc de minimis lub pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie jest zobowiązany do przedstawienia podmiotowi udzielającemu pomocy, wraz z wnioskiem o jej udzielenie, informacji dotyczących wnioskodawcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz informacji o otrzymanej pomocy publicznej, zawierających w szczególności wskazanie dnia i podstawy prawnej jej udzielenia, formy i przeznaczenia, albo oświadczenia o nieotrzymaniu pomocy.

W przypadku gdy uległy okoliczności stanu faktycznego, podatnik może ponownie wystąpić z wnioskiem o zastosowanie ulgi, nawet wówczas gdy uprzednio nie został on uwzględniony. Podatnik, uzasadniając ponowny wniosek powinien wskazać, że pojawiły się nowe argumenty, które nie były aktualne uprzednio.

Decyzja organu podatkowego

Organ przed wydaniem decyzji rozstrzyga czy podatnik spełnia przesłanki uzyskania ulgi. Jeżeli za przyznaniem pomocy nie przemawia interes publiczny, ani ważny interes podatnika organ zobowiązany jest odmówić udzielenia ulgi. Jeżeli jednak spełniona jest jedna z powyższych przesłanek organ wydaje decyzję w oparciu o uznanie administracyjne, organ ma prawo wyboru rozstrzygnięcia. Jest ono wynikiem wyjaśnienia stanu faktycznego, zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego oraz jego oceny. W odniesieniu do przedsiębiorcy organ weryfikuje otrzymaną przez niego pomoc publiczną. Zobowiązany jest do uzasadnienia decyzji w przedmiocie przyznania ulgi. Podatnik niezadowolony z rozstrzygnięcia za pośrednictwem organu wydającego decyzję wnosi odwołanie do drugiej instancji. W razie utrzymania w mocy decyzji, podatnikowi przysługuje prawo złożenia skargi administracyjnej. Sąd zweryfikuje, zgodność decyzji z prawem oraz określi czy mieści się ona w granicach uznania administracyjnego.