Umowa lojalnościowa jest formą zabezpieczenia interesów pracodawcy, która zobowiązuje pracownika do zachowania lojalności względem podmiotu zatrudniającego. Może ona obejmować okres zarówno w trakcie trwania stosunku pracy, jak i po jego zakończeniu, a jej treść jest uzależniona od stron ją podpisujących.
Umowa lojalnościowa – co to jest?
Umowa lojalnościowa, inaczej zwana umową o zakazie konkurencji lub potocznie „lojalką”, ma na celu ochronę interesów pracodawcy przed niepożądanym zachowaniem nie tylko ze strony obecnych, ale też byłych pracowników. Kwestię zakazu konkurencji reguluje Kodeks pracy, którego zapisy wskazują, że w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Kodeks pracy przewiduje ponadto, że pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody.
Dla zacieśnienia wzajemnych relacji stron oraz zapewnienia lojalności ze strony pracownika względem podmiotu zatrudniającego pracodawcy często decydują się na podpisanie dodatkowej umowy lojalnościowej. Jej treść precyzuje się obszary działalności objęte zakazem konkurencji, czas jego trwania oraz konsekwencje wynikające z jego naruszenia. Umowy lojalnościowe są powszechne między innymi w takich branżach jak marketing, public relations, media, IT, wśród przedstawicieli handlowych, a także lekarzy, prawników, architektów czy inżynierów. Niektóre firmy wymagają też podpisania umowy lojalnościowej, gdy wysyłają pracowników na drogie szkolenia i kursy, co wiąże się z poniesieniem kosztów na ich dokształcenie.
Istotą umowy lojalnościowej jest powstrzymanie pracownika przed podejmowaniem działań konkurencyjnych, które mogłyby naruszać interesy pracodawcy. W zależności od ustaleń umowa lojalnościowa może zostać zawarta nie tylko na czas trwania stosunku pracy, ale również obowiązywać przez określony czas po jego zakończeniu. Stroną umowy lojalnościowej może być osoba fizyczna, która ma status pracownika w rozumieniu Kodeksu pracy. Zawarcie umowy o pracę może być uzależnione od podpisania umowy lojalnościowej, a ewentualna odmowa – uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę.
Jaką formę może mieć umowa lojalnościowa?
Konstrukcja umowy lojalnościowej nie może nakładać na pracownika zakazu wykonywania wszelkiej działalności. W jej treści pracodawca może zabronić pracownikowi wyłącznie podejmowania aktywności konkurencyjnej w stosunku do własnej działalności. Tym samym zakres zakazu konkurencji w umowie lojalnościowej powinien zostać określony możliwie konkretnie i precyzyjnie. Bez względu na to, czy umowa lojalnościowa obejmuje tylko czas trwania stosunku pracy, czy obowiązuje też po jego ustaniu, musi zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa lojalnościowa zawarta w innej formie niż pisemna jest nieważna, a co się z tym wiąże – nie powoduje określonych w niej skutków prawnych.
Umowę o zakazie konkurencji także po rozwiązaniu stosunku pracy zazwyczaj podpisuje się w sytuacjach, w których pracownik ma dostęp do szczególnie istotnych informacji lub danych, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na stratę. W takim przypadku jednak umowa lojalnościowa musi zawierać czas obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy.
Zgodnie z zapisami Kodeksu pracy, przysługujące pracownikowi odszkodowanie z tytułu umowy lojalnościowej nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez czas odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Należne pracownikowi odszkodowanie może zostać wypłacone jednorazowo lub w miesięcznych ratach. Termin jego wypłaty powinien zostać wskazany w umowie lojalnościowej.
Konsekwencje naruszenia umowy lojalnościowej
Jeśli pracownik naruszy zakaz konkurencji w zakresie zawartym w umowie lojalnościowej, pracodawca, który poniósł wskutek tego szkodę, może dochodzić jej wyrównania. W praktyce oznacza to konieczność naprawienia nie tylko rzeczywiście poniesionej straty, ale również potencjalnie utraconych korzyści. Złamanie zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy może zostać uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. W takiej sytuacji, niezależnie od odpowiedzialności materialnej, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Jeśli były pracownik naruszy umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, a tym samym przyczyni się do wyrządzenia szkody byłemu pracodawcy, ponosi on odpowiedzialność na podstawie Kodeksu cywilnego. Z kolei spory o odszkodowanie za złamanie postanowień umowy lojalnościowej są rozpoznawane przez sądy pracy. Z powództwem o odszkodowanie podmiot zatrudniający powinien więc wystąpić do właściwego sądu pracy.
Umowa lojalnościowa jest powszechnie wykorzystywaną w wielu branżach formą zabezpieczenia interesów pracodawcy. Umowy lojalnościowe zawiera się w celu powstrzymania pracowników przed działalnością konkurencyjną wobec pracodawcy, a w razie naruszenia tego zakazu – przewidują określone konsekwencje finansowe.
