Umowa użyczenia a jej charakter
Zgodnie z art. 710 ustawy Kodeks Cywilny umowa użyczenia rozumiana jest jako czynność, w której użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.
Umowa użyczenia polega więc na nieodpłatnym oddaniu przez właściciela na czas określony lub nieokreślony ruchomości bądź nieruchomości do użytkowania przez korzystającego. Umowa użyczenia posiada zatem charakter nieodpłatnego świadczenia.
Użyczenie w rodzinie
Dokonując użyczenia dla najbliższych warto pamiętać o tym, iż wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, wycenionych zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej, w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z wyłączeniem świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów do opodatkowania podatkiem PIT.
Z kolei ustawa o spadkach i darowiznach wskazuje, iż do grup podatkowych zalicza się:
do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,
do grupy III – innych nabywców.
Jako przykład użyczenia w rodzinie może posłużyć sytuacja, w której przedsiębiorca dokonuje zawarcia umowy użyczenia lokalu od rodzeństwa. Przychód z tego tytułu przynależący do brata lub siostry będzie zwolniony z podatku PIT.
Użyczenie na cele prowadzonej działalności gospodarczej
Przedsiębiorca (będący stroną korzystającą), podpisując umowę użyczenia z rodzicami (np. z ojcem) na wynajęcie od nich lokalu na cele prowadzonej działalności gospodarczej, będzie korzystał ze zwolnienia z podatku PIT z uwagi na przynależenie rodziców do I grupy podatkowej. Ponadto warto pamiętać, że użyczenie może mieć charakter przeznaczenia na cele prywatne. Powyższe potwierdza interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 22 grudnia 2014 r. o sygn. IBPBI/1/415-1143/14/WRz.
Użyczenie na podstawie pełnomocnictwa
Umowa użyczenia może być uregulowana również w taki sposób, iż osoba biorąca lokal w użyczenie będzie miała jednocześnie prawo do dalszego wynajmowania użyczonego lokalu. W tej sytuacji istotną kwestią jest fakt, że osoba, która jest równocześnie wynajmującym oraz biorącym lokal na podstawie umowy użyczenia, będzie uzyskiwała przychód opodatkowany podatkiem PIT.
Inna sytuacja, jaka może mieć miejsce, to przypadek użyczenia, w którym jeden z rodziców (posiadający umowę użyczenia mieszkania z córką lub z synem) dokonał wynajmu lokalu w imieniu córki lub syna na podstawie udzielonego przez nich pełnomocnictwa. W danej sytuacji obowiązek opodatkowania tego przychodu z tytułu wynajmu lokalu powstanie jednak po stronie córki, gdyż rodzic w tym przypadku dokonuje czynności wynajmu w imieniu córki, ale wyłącznie na podstawie udzielonego przez nią pełnomocnictwa.
Powyższe znajduje odzwierciedlenie w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 9 marca 2015 r. o sygn. IBPBII/2/415-1064/12/14/MZM.
Koszty użytkowanego lokalu na podstawie umowy użyczenia
Początkujący przedsiębiorca szuka najtańszych możliwości prowadzenia działalności gospodarczej stosując rozwiązania maksymalnie optymalizujące koszty. Niejednokrotnie zdarza się, że małżonkowie korzystają z majątku własnego dla celów prowadzenia działalności gospodarczej. Jedną z możliwości może być użyczenie lokalu pomiędzy małżonkami. Dla przykładu mąż użycza lokal (będący odrębną jego własnością) swojej żonie z przeznaczeniem na prowadzenie przez nią własnej firmy. Rachunki wystawiane są na dane męża. Niezależnie od tego małżonka może ująć w kosztach swojej działalności wydatki ponoszone z tytułu mediów oraz podatku od nieruchomości, pod warunkiem właściwego udokumentowania tychże wydatków. Daną tezę potwierdza stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 18 września 2014 r., sygn. ITPB1/415-697/14/AK.
Uwaga na VAT przy umowie użyczenia
Niezależnie od zwolnienia z podatku PIT umowa użyczenia, jako nieodpłatne oddanie do użytku rzeczy bądź świadczenie usługi, może podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Wystąpi to wówczas, gdy:
zostaną użyte towary stanowiące część majątku firmy na cele inne, niż związane z prowadzoną działalnością gospodarczą przedsiębiorcy (w tym do celów osobistych: pracowników, byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia), jeżeli przysługiwało mu prawo do odliczenia podatku VAT od nabycia tych towarów lub ich części składowych,
przedsiębiorca dokona nieodpłatnych świadczeń usług na własne cele osobiste (wliczając również cele osobiste pracowników, byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia), czyli inne, niż związane z działalnością gospodarczą.
Przykładem może być tutaj użyczenie przez przedsiębiorcę, np. wiertarki przemysłowej (dla której przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT w momencie nabycia) osobie prywatnej nieprowadzącej działalności gospodarczej. W tej sytuacji wystąpi nieodpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.
Innym przykładem może być użyczenie przez producenta piwa – lodówki z jego napojami dla sklepu spożywczego (posiadającego koncesję na sprzedaż napojów alkoholowych). Jednakże w tej sytuacji użyczenie nastąpi na cele prowadzonej działalności gospodarczej, tak więc umowa użyczenia nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.
