Spółka cywilna to bardzo prosta forma prowadzenia działalności gospodarczej oraz nadal jedna z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. W praktyce spółkę cywilną bardzo prosto zawiązać. Co także bardzo ważne, podatnicy ją tworzący mogą ją łatwo rozwiązać. Rozwiązanie spółki cywilnej a PCC - czy należy opłacać podatek od czynności cywilnoprawnych podczas rozwiązania spółki?
Spółka cywilna – Kodeks cywilny
Zgodnie z art. 860 ustawy – Kodeks cywilny, zawierając umowę spółki cywilnej, wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób ustalony w tej umowie, w szczególności przez wniesienie wkładów. Co istotne, umowa spółki cywilnej winna zostać potwierdzona pismem. Powyższe jednak nie oznacza, że zawarta ustnie jest nieważna. Forma pisemna jest bowiem wymagana jedynie do celów dowodowych.
W przypadku spółki cywilnej umowa może być zawarta zarówno na czas oznaczony, jak i nieoznaczony. Wspólnikami spółki cywilnej zazwyczaj są osoby fizyczne. Nie oznacza to, że wspólnikami nie mogą być również osoby prawne.
Przykład 1.
Pan Jan chce utworzyć spółkę cywilną. Wspólnikiem ma być spółka z o.o., w której wcześniej pracował. Czy można zawiązać spółkę cywilną, w której wspólnikiem jest spółka z o.o.?
Tak, w tym przypadku nie ma żadnych przeciwwskazań, aby wspólnikiem była spółka z o.o. Nie ma znaczenia, że podatnik wcześniej w niej pracował.
W przypadku, gdy przedmiotem działania spółki będzie działalność gospodarcza, wspólnikami spółki winni być przedsiębiorcy. W związku z tym osoby fizyczne, które zawiązują spółkę cywilną, powinny indywidualnie zarejestrować działalność gospodarczą.
Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Wspólnik spółki cywilnej jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach spółki, bez względu na rodzaj i wartość wkładu.
Co istotne, w umowie spółki można w inny sposób ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. W przypadku, gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego. Umowa może przewidywać, że niektórzy wspólnicy będą zwolnieni od udziału w stratach. Jednak nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach spółki. W przypadku spółki cywilnej każdy ze wspólników odpowiada solidarnie za zobowiązania spółki. Wspólnicy spółki cywilnej są uprawnieni i zobowiązani do prowadzenia jej spraw. Ponadto każdy z nich jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw. Umowa spółki może reprezentację ograniczyć.
Opodatkowanie podatkiem PCC
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. k ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi temu podlegają umowy spółki.
Stosownie do zapisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych – użyte w niej określenie spółka osobowa oznacza spółkę cywilną, jawną, partnerską, komandytową lub komandytowo-akcyjną.
Z ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wynika, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, czyli z chwilą zawarcia umowy spółki lub zmiany tej umowy.
Przy umowie spółki cywilnej, obowiązek podatkowy ciąży na wspólnikach. Podstawę opodatkowania przy wniesieniu lub podwyższeniu wkładów do spółki osobowej albo podwyższeniu kapitału zakładowego stanowi wartość wkładów powiększających majątek spółki osobowej albo wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy. Stawka podatku od umowy spółki wynosi 0,5%.
Przykład 2.
Spółka zajmuje się programowaniem. Dwóch wspólników chce podjąć uchwałę o zmianie umowy spółki cywilnej, na mocy której do spółki przyjęty zostanie nowy wspólnik, bardzo dobry informatyk. W zamian za wkład w postaci własnej pracy obejmie on udziały w wysokości 49%. Jeden ze wspólników nadal będzie miał 50% udziału w spółce, natomiast drugi wspólnik zmniejszy udział do 1%. W ten sposób zachowana zostanie ciągłość spółki. Czy w tej sytuacji winien zostać zapłacony podatek od wartości wkładu w postaci pracy własnej nowego wspólnika?
Z ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wynika, że zmiana umowy spółki osobowej związana z wniesieniem wkładu podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych wyłącznie wtedy, gdy wartość tego wkładu powiększa majątek spółki i powoduje podwyższenie podstawy opodatkowania. Tym samym wniesienie przez wspólnika do spółki cywilnej wkładu uznać należy za zmianę umowy spółki podlegającą opodatkowaniu wymienionym podatkiem, tylko wówczas, gdy wartość tego wkładu powoduje zwiększenie majątku spółki. W naszym przykładzie taka sytuacja nie zachodzi. Wniesienie pracy własnej nie powoduje podwyższenia wkładu, tym samym nie jest opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Rozwiązanie spółki cywilnej a PCC
W wielu przypadkach spółki cywilne ulegają rozwiązaniu. Spółka cywilna ma majątek, jaki zgromadziła podczas jej trwania. Jest to majątek mający charakter współwłasności.
Łączny charakter współwłasności majątku spółki cywilnej powoduje, że nie może on zostać podzielony przed likwidacją spółki (patrz art. 863 kc).
Natomiast likwidacja spółki powoduje z mocy prawa przekształcenie współwłasności łącznej we współwłasność w częściach ułamkowych. Ułamek taki (udział) może już podlegać obrotowi, w tym w transakcjach między wspólnikami (patrz art. 875 kc).
Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki.
Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.
Współwłaściciele mogą jednak znieść współwłasność w drodze umowy, choć ten tryb nie jest szczegółowo uregulowany w przepisach kodeksu. Możliwe jest więc rozliczenie majątku spółki przez podział składników majątkowych, przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli czy sprzedaż majątku i podział ceny uzyskanej z tej transakcji.
Przykład 3.
Wspólnicy spółki cywilnej postanowili rozwiązać spółkę cywilną. Mieli po 50% udziału. Po rozwiązaniu spółki środki finansowe zostały podzielone po 50% na każdego ze wspólników. Spółka zajmowała się usługami transportowymi i posiadała 10 samochodów. Jeden ze wspólników chce kontynuować działalność i w związku z tym zapłaci drugiemu ponad 50% wartości samochodów. Czy w tym przypadku należy zapłacić podatek PCC?
W naszym przypadku jeden ze wspólników otrzyma spłatę połowy wartości samochodów. Zniesienie współwłasności z obowiązkiem spłat podlegało będzie podatkowi od czynności cywilnoprawnych. W takim przypadku podatnikiem podatku PCC będzie nabywca wszystkich pojazdów, natomiast opodatkowaniu podlegała będzie wartość rynkowa udziału w pojeździe nabytego ponad udział już nowego właściciela. Wartość tę opodatkowujemy według stawki 2%.
Podsumowując, w niektórych przypadkach rozwiązanie spółki cywilnej będzie wiązało się z zapłatą podatku PCC.
