Każdy pracodawca musi się liczyć z tym, że do drzwi jego firmy zapuka inspektor pracy lub inspektor sanitarny i zgłosi zamiar przeprowadzenia kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy oraz regulacji określających wymagania higieniczne i zdrowotne w odniesieniu do zakładów pracy. Może się zdarzyć, że przedsiębiorca z różnych względów będzie chciał uniknąć postępowania kontrolnego, czyniąc wszystko, by udaremnić działania inspektora lub utrudnić wykonywanie jego czynności. W takim wypadku pracodawca musi się liczyć z konsekwencjami prawnymi. W jakich przypadkach i co grozi przedsiębiorcy za utrudnianie kontroli – piszemy na ten temat w tym artykule.
Przepisy regulujące odpowiedzialność karną w związku z utrudnianiem czynności kontrolnych
Konsekwencje prawne wynikające z utrudniania postępowania kontrolnego prowadzonego przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) lub inspektora Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) regulują 3 akty prawne – są nimi:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp);
- Ustawa z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (ustawa o inspekcji sanitarnej);
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny (kk).
Odpowiedzialność karna przewidziana w kp
Przepisy kp przewidują sankcję karną w formie grzywny w przypadku:
- niewykonania podlegającego realizacji nakazu organu PIP w ustalonym terminie lub
- utrudniania działalności inspektorom pracy.
Oznacza to, że – zgodnie z art. 283 § 2 pkt 7 i 8 kp – kto:
- nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu PIP;
- utrudnia działalność organu PIP, w szczególności uniemożliwia prowadzenie wizytacji zakładu pracy lub nie udziela informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań
– podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Wskazane zaniechania lub działania stanowią zatem wykroczenia z zakresu bhp, przy czym należy zaznaczyć, że odpowiedzialność karna ciąży nie tylko na pracodawcy, ale także na innych osobach.
Przykład 1.
Inspektor pracy zgłosił zamiar podjęcia kontroli w obrębie zakładu pracy, okazując uprzednio legitymację służbową i upoważnienie. Został wpuszczony przez portiera, następnie chciał przystąpić do lustracji pomieszczeń higieniczno-sanitarnych znajdujących się na terenie firmy. Jeden z pracowników poproszony o udostępnienie tych pomieszczeń odmówił, tłumacząc to poleceniem pracodawcy. Pracownik nie udzielił inspektorowi żadnych informacji co do osoby odpowiedzialnej za stan bhp, nie udostępnił ponadto żadnych dokumentów zakładowego prawa pracy, ani nie wskazał miejsca, gdzie takowe mogą się znajdować. Inspektor pracy uznał działania pracownika za wyczerpujące znamiona wykroczenia z art. 283 § 2 pkt 8 kp (utrudnianie działalności organu PIP poprzez uniemożliwienie prowadzenia wizytacji zakładu pracy i brak udzielenia niezbędnych informacji) i sporządził notatkę w tej sprawie.
Odpowiedzialność karna wynikająca z ustawy o inspekcji sanitarnej
Kontrolę zakładów pracy pod kątem przestrzegania wymagań higienicznych i zdrowotnych może przeprowadzać także inspektor sanitarny. Kwestie dotyczące tej kontroli regulują przepisy ustawy o inspekcji sanitarnej, która przewiduje możliwość zastosowania określonych sankcji karnych w przypadku utrudniania lub udaremniania czynności kontrolnych.
W myśl postanowień art. 38 ustawy o inspekcji sanitarnej – kto utrudnia lub udaremnia działalność organów PIS, podlega karze:
- aresztu do 30 dni,
- ograniczenia wolności,
- grzywny.
Podobnie jak w przypadku kontroli inspektora pracy kara za utrudnianie kontroli lub udaremnianie czynności kontrolnych prowadzonych przez organy PIS może być nałożona nie tylko na pracodawcę, ale także na inne osoby dopuszczające się naruszeń prawa, m.in. na kierowników poszczególnych działów w firmie, osoby odpowiedzialne za stan bhp, brygadzistów, czy pracowników.
Odpowiedzialność przewidziana w kk
W konkretnych przypadkach określone zachowania mające na celu udaremnianie lub utrudnianie kontroli inspekcji pracy mogą zostać zakwalifikowane jako przestępstwa. Oznacza to możliwość zastosowania kar przewidzianych w kk.
Kto osobie uprawnionej do kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowych – podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Analogicznie jak w uprzednio omówionych przypadkach – zarzut popełnienia przestępstwa określonego w art. 225 § 2 kk może zostać postawiony zarówno pracodawcy, jak i innym osobom, jeżeli dopuściły się czynności sprzecznych z prawem.
Kwalifikacja danego czynu jako przestępstwa musi być oparta na zaistnieniu umyślnego działania po stronie obwinionego.
Utrudnianie kontroli inspekcji pracy oraz inspekcji sanitarnej – jakie mogą być konsekwencje? Podsumowanie
Utrudnianie kontroli przeprowadzanej przez inspektora pracy lub inspekcję sanitarną generuje określone konsekwencje prawne. Nie tylko pracodawca, ale również każda inna osoba, która utrudnia lub udaremnia czynności kontrolne, musi się liczyć z odpowiedzialnością karną wynikającą z różnych aktów prawnych. W grę tu wchodzą kary grzywny przewidziane w kp, sankcje określone w ustawie o inspekcji sanitarnej, a także odpowiedzialność karna na podstawie przepisów kk.
