0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Czynniki oraz procesy stwarzające szczególne zagrożenie dla pracownika (substancje chemiczne, czynniki rakotwórcze i mutagenne)

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Zatrudnianie pracowników w warunkach narażających na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym jest postrzegane jako generujące wiele zagrożeń i ryzyk – zarówno w ujęciu krótkoterminowym, jak i długofalowym. Poniżej w artykule omawiamy podstawowe procedury ochronne, do zapewnienia których zobowiązany jest pracodawca. Jakie czynniki oraz procesy stwarzające szczególne zagrożenie dla pracownika mogą być w zakładzie pracy?

Praca w narażeniu na substancje chemiczne oraz czynniki rakotwórcze i mutagenne – regulacje prawne

Zgodnie z art. 222 § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp) pracodawca zatrudniający pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym:

  • zastępuje te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia
  • lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Na gruncie przepisów wykonawczych obowiązującym aktem prawnym jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 roku w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, zwane dalej „rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku”.

Wykaz substancji chemicznych oraz czynników rakotwórczych i mutagennych

Stosownie do brzmienia § 2 rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku wykaz substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym stanowią:

  1. substancje chemiczne spełniające kryteria klasyfikacji jako rakotwórcze lub mutagenne kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającym i uchylającym dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, str. 1);
  2. mieszaniny zawierające substancje wymienione w pkt 1 w stężeniach powodujących spełnienie kryteriów klasyfikacji mieszaniny jako rakotwórczej lub mutagennej kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem, o którym mowa w pkt 1;
  3. czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym określone w załączniku nr 1 do rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku. Do tej grupy zalicza się czynniki fizyczne, czyli promieniowanie jonizujące, oraz procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym; wskazane procesy technologiczne to:
  • produkcja auraminy;
  • procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych;
  • procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów, dymów i aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego związków;
  • produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów;
  • prace związane z narażeniem na pył drewna;
  • prace związane z narażeniem na krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy;
  • prace związane z narażeniem przez skórę na działanie olejów mineralnych użytych wcześniej w silnikach spalinowych wewnętrznego spalania w celu smarowania i schładzania części ruchomych silnika;
  • prace związane z narażeniem na spaliny emitowane z silników Diesla.

Obowiązek prowadzenia pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy

Pracodawca zatrudniający pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym obowiązany jest wykonywać ich pomiary w trybie i z częstotliwością określoną w Rozporządzeniu MZ z dnia 2 lutego 2011 roku w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w szczególności stosować metody wczesnego wykrywania narażenia podczas awarii lub w przypadku wystąpienia innych nieprzewidzianych okoliczności (§ 3 rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku).

Obowiązek prowadzenia rejestru prac powodujących zagrożenie dla zdrowia pracownika

W myśl § 4 ust. 1 rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku pracodawca prowadzi rejestr prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Rejestr ten obejmuje następujące dane:

  • wykaz procesów technologicznych i prac, w których substancje chemiczne i ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym są stosowane, produkowane bądź występują jako zanieczyszczenia lub produkt uboczny oraz wykaz tych substancji chemicznych i ich mieszanin oraz czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym wraz z podaniem ilościowej wielkości produkcji bądź stosowania;
  • uzasadnienie konieczności stosowania ww. substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
  • wykaz i opis stanowisk pracy, na których występuje narażenie na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
  • liczbę pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, w tym liczbę kobiet;
  • określenie rodzaju substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powodujących narażenie, drogę i wielkość narażenia oraz czas jego trwania;
  • rodzaje podjętych środków i działań ograniczających poziom narażenia.

Powyższe dane pracodawca przekazuje właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do 15 stycznia na druku „Informacja o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym” według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku.

Obowiązek prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych w narażeniu

Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym i przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy – przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu. Rejestr ten zawiera:

  • datę wpisu do rejestru;
  • imię, nazwisko pracownika oraz jego stanowisko pracy, na którym występuje określony rodzaj narażenia;
  • numer PESEL, a w przypadku jego braku – numer dokumentu potwierdzającego tożsamość.

Rejestr prac w narażeniu oraz rejestr pracowników narażonych prowadzi się w formie papierowej lub w postaci elektronicznej.

Udostępnianie danych zawartych w rejestrach

Dane zawarte w rejestrze prac i rejestrze pracowników są udostępniane:

  • lekarzom sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, których dane dotyczą, oraz przedstawicielom instytucji wykonujących z mocy odrębnych przepisów nadzór nad realizacją zadań z zakresu bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników;
  • lekarzom uprawnionym do orzekania w zakresie chorób zawodowych określonych w przepisach Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 września 2009 roku w sprawie chorób zawodowych;
  • pracownikom – w zakresie informacji, które dotyczą ich osobiście, oraz przedstawicielom pracowników – w zakresie anonimowych informacji zbiorowych.

Obowiązki informacyjne pracodawcy oraz przeszkolenie pracownika

Pracodawca informuje pracownika o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierających substancje chemiczne, ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych (§ 9 pkt 1 rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku). Ponadto pracodawca jest obowiązany przeszkolić pracownika w zakresie:

  • ryzyka dla zdrowia, jakie wynika z oceny narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym i dodatkowego ryzyka wynikającego z palenia tytoniu oraz środków ostrożności, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia narażenia;
  • wymagań higienicznych, które powinny być spełnione w celu ograniczenia narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym;
  • konieczności używania środków ochrony indywidualnej, w tym odzieży ochronnej;
  • działań zapobiegających wypadkom oraz koniecznych do podjęcia przez pracowników, w tym pełniących obowiązki ratownicze, podczas wypadków oraz działań ratowniczych.

Udział pracowników w działaniach dotyczących ochrony zdrowia w miejscu pracy

Jak wynika z § 10 ust. 1 rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku, pracodawca jest obowiązany:

  • zapewnić udział pracowników lub ich przedstawicieli w projektowaniu i realizacji działań zapobiegających narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym albo mutagennym lub ograniczających poziom tego narażenia;
  • umożliwić pracownikom i ich przedstawicielom kontrolę stosowania wymagań określonych w rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku i innych przepisach regulujących zasady BHP.

Udział pracowników w tych uzgodnieniach nie zwalnia pracodawcy od odpowiedzialności za realizację obowiązków określonych prawem.

§ 10 ust. 3 rozp. MZ z 24 lipca 2012 roku Pracodawca jest obowiązany informować na bieżąco pracowników i ich przedstawicieli o narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a w przypadkach narażenia powstałego w wyniku awarii i innych zakłóceń procesu technologicznego bądź w wyniku podejmowanych prac remontowych, konserwacyjnych i w innych okolicznościach – o przyczynach zaistniałego narażenia oraz o środkach zapobiegawczych, jakie już zostały lub które będą podjęte w celu poprawy sytuacji.

Obowiązki lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę nad pracownikami

Lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami narażonymi jest obowiązany zapoznać się z warunkami ich pracy i posiadać udokumentowane informacje dotyczące rodzaju i wielkości narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym. Lekarz ten ma obowiązek udzielania informacji:

  • pracownikowi – o wynikach badań i ocenie jego stanu zdrowia oraz o zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej, jakiej powinien się poddać po ustaniu pracy w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym;
  • pracodawcy, przedstawicielom pracowników oraz działającej w zakładzie pracy komisji BHP – o ocenie stanu zdrowia pracowników, dokonanej z uwzględnieniem tajemnicy lekarskiej.

Lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad narażonymi pracownikami może ponadto zgłosić wniosek dotyczący zlecenia przez pracodawcę:

  • prowadzenia biologicznego monitorowania narażenia na substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym oraz zastosowania innych metod umożliwiających wczesne wykrycie skutków tego narażenia;
  • przeprowadzenia dodatkowych badań stanu zdrowia innych pracowników narażonych w sposób podobny – w przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pracownika zmian w stanie zdrowia stwarzających podejrzenie, że powstały w wyniku narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym; oprócz zlecenia przeprowadzenia powyższych badań pracodawca dokonuje weryfikacji uprzedniej oceny narażenia zawodowego, a w razie potrzeby stosuje odpowiednie dodatkowe środki zapobiegawcze.

Czynniki oraz procesy stwarzające szczególne zagrożenie dla pracownika – substancje chemiczne oraz czynniki rakotwórcze i mutagenne. Podsumowanie

Pracodawcy zatrudniający pracowników przy pracach w narażeniu na substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym są zobligowani do podjęcia szeregu działań o charakterze profilaktycznym. Przede wszystkim pracodawca musi dokonywać pomiarów szkodliwych czynników w trybie i z częstotliwością określonych w odpowiednich przepisach BHP. Kolejne powinności w omawianym zakresie polegają na prowadzeniu rejestru prac w narażeniu oraz rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach. Pracodawca posiada również określone obowiązki informacyjne oraz względem przeszkolenia pracowników.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów