Stosowanie mechanizmu podzielonej płatności zostało już wielokrotnie omówione. W typowych przypadkach nie ma wątpliwości co do sposobu dokonywania zapłaty, jednakże w obrocie gospodarczym możemy mieć do czynienia ze zdarzeniami nietypowymi, przykładowo o zasadność stosowania mechanizmu podzielonej płatności w przypadku zajęcia komorniczego.
Stosowanie mechanizmu podzielonej płatności
Zanim przejdziemy do kwestii zajęcia komorniczego, warto przypomnieć, jakie są ogólne reguły dokonywania płatności w mechanizmie split payment.
Otóż stosownie do art. 108a ust. 1 ustawy VAT podatnicy, którzy otrzymali fakturę z wykazaną kwotą podatku, przy dokonywaniu płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury mogą zastosować mechanizm podzielonej płatności.
Zgodnie z art. 108a ust. 1a ustawy przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. Do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania.
Obowiązkowe stosowanie mechanizmu podzielonej płatności dotyczy tych transakcji, które:
obejmują towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy VAT oraz
których wartość przekracza kwotę 15 000 zł.
Jeżeli chodzi natomiast o aspekt praktyczny, to możemy wskazać, że mechanizm podzielonej płatności polega na tym, że zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT, natomiast zapłata całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury dokonywana jest na rachunek bankowy.
Naruszenie mechanizmu podzielonej płatności wiąże się również z określonymi sankcjami zarówno dla sprzedawcy, jak i nabywcy. Z perspektywy nabywcy, który nie dokonuje płatności poprzez split payment, istnieje ryzyko, że naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, wykazane na fakturze, której dotyczy płatność.
W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego się nie ustala.
Zajęcie komornicze wierzytelności
Postępowanie egzekucyjne może dotyczyć nie tylko posiadanego majątku rzeczowego dłużnika, lecz także jego praw majątkowych. W tej kategorii mieszczą się również przysługujące dłużnikowi wierzytelności, które mogą wynikać z wystawionych faktur dokumentujących dostawę towarów lub świadczenie usług.
Zgodnie z art. 89 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności pieniężnej przez przesłanie do dłużnika zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego.
Jednocześnie organ egzekucyjny wzywa dłużnika zajętej wierzytelności, aby należnej od niego kwoty do wysokości egzekwowanej należności bez zgody organu egzekucyjnego nie uiszczał zobowiązanemu, lecz należną kwotę przekazał organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności.
Zajęcie wierzytelności uznaje się za dokonane z chwilą doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu. Zajęcie wierzytelności z tytułu dostaw, robót i usług dotyczy również wierzytelności, które nie istniały w chwili zajęcia, a powstaną po jego dokonaniu z tytułu tych dostaw, robót i usług.
Stosowanie mechanizmu podzielonej płatności przy zajęciu komorniczym - brak obowiązku
Jeżeli zatem dojdzie do zajęcia wierzytelności, której wartość przekracza 15 000 zł i która obejmuje dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy VAT, to powstaje pytanie, czy w takim przypadku kontrahent, dokonując płatności na rzecz komornika, powinien stosować MPP.
W celu rozwiązania powstałych wątpliwości podkreślenia wymaga, że obowiązek zapłaty w podzielonej płatności nie dotyczy płatności z tytułu zajętej przez komornika wierzytelności, nawet jeżeli wierzytelność ta dotyczy sprzedaży, do której zastosowanie ma obligatoryjna podzielona płatność. Mamy bowiem do czynienia ze szczególnym charakterem relacji prawnej, który decyduje o braku zastosowania metody podzielonej płatności przez nabywcę w płatnościach na rzecz komornika czy organu egzekucyjnego.
W takiej sytuacji dokonywana na rzecz komornika płatność nie stanowi zapłaty za nabyte towary lub usługi. W tym przypadku w miejsce obowiązku zapłaty kontrahentowi za nabyte towary lub usługi wstępuje nowy tytuł płatności, czyli realizacja egzekucji z zajętej wierzytelności. Dlatego też nabywca nie będzie miał obowiązku zapłaty do komornika w podzielonej płatności.
W przypadku zajęcia komorniczego nabywca nie powinien dokonywać płatności z użyciem metody podzielonej płatności na rachunek bankowy komornika, ponieważ dokonując zapłaty z tytułu zajętej wierzytelności, nie dokonuje płatności kwoty należności wynikającej z faktury za nabyte od kontrahentów towary lub usługi.
Powyższe oznacza również, że dokonanie płatności na rachunek komornika nie spowoduje, że wobec podatnika zastosowanie znajdzie sankcja podatkowa określona w art. 108a ust. 7 ustawy VAT, tj. wskazane powyżej ustalenie przez organy podatkowe dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, wykazane na fakturze, której dotyczy ta płatność.
W kontekście przedstawionych rozważań należy zatem podkreślić, że mechanizm podzielonej płatności nie dotyczy przypadków realizacji egzekucji z wierzytelności. W konsekwencji, nawet jeżeli są spełnione warunki określone w art. 108a ust. 1a ustawy VAT, to nabywca nie musi stosować mechanizmu podzielonej płatności.
W rezultacie dokonanej analizy możemy wskazać, że w okolicznościach, gdy podatnik spotyka się z zajęciem wierzytelności swojego kontrahenta i płatność ma zostać dokonana na rachunek komorniczy, to regulacje dotyczące mechanizmu podzielonej płatności nie będą stosowane, gdyż zmienia się tytuł płatności.
