Postępowanie restrukturyzacyjne jest szansą na uniknięcie upadłości. Jego podstawowym celem jest umożliwienie przedsiębiorcy regulacji istniejących zobowiązań finansowych bez straty dla prowadzonej działalności. Samo zainicjowanie postępowania restrukturyzacyjnego nie powoduje jednak, że przedsiębiorca automatycznie znajdzie się w restrukturyzacji. Co jeśli wierzyciele nie wyrażą zgody na układ restrukturyzacyjny?
Postępowanie restrukturyzacyjne
Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo restrukturyzacyjne celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. W praktyce restrukturyzacja sprowadza się najczęściej do zawarcia układu z wierzycielami, na mocy którego przedsiębiorca przyjmuje harmonogram spłaty istniejących zobowiązań. Warto zaznaczyć, że restrukturyzacja pozwala nawet na częściowe umorzenie istniejących długów.
Postępowanie restrukturyzacyjne jest inicjowane na wniosek dłużnika, który nie jest już w stanie spłacać swoich zobowiązań, a jego działalność jest zagrożona upadłością. Restrukturyzacja jest jednak możliwa tylko po przejściu odpowiedniej procedury sądowej, nie następuje więc na mocy żadnego odrębnego porozumienia pomiędzy przedsiębiorcą a jego wierzycielami.
Układ restrukturyzacyjny
Pomimo braku legalnej definicji układu restrukturyzacyjnego przyjmuje się, że stanowi on formę umowy pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami, która jest zawierana w toku postępowania sądowego. Jest to swoistego rodzaju porozumienie, które pokazuje, że wierzyciele zgadzają się na restrukturyzację swojego dłużnika oraz ustalenie nowych zasad spłaty istniejących zobowiązań. Układ restrukturyzacyjny jest przyjmowany poprzez głosowanie wierzycieli, którzy mają liczbę głosów odpowiadającą wartości ich wierzytelności. W zależności od tego, jak zakończy się dane głosowanie, układ może zostać zawarty lub odrzucony. W pierwszym przypadku dochodzi do wyrażenia zgody na restrukturyzację, w drugim zaś postępowanie ulega co do zasady zakończeniu bez możliwości ustalenia nowych zasad spłaty istniejących długów przez przedsiębiorcę.
Układ restrukturyzacyjny może mieć charakter całościowy lub częściowy. W pierwszym przypadku obejmuje wszystkich wierzycieli, nawet tych, którzy zostali przegłosowani i muszą zgodzić się na restrukturyzację. Do powstania układu częściowego dochodzi zaś, gdy dłużnik składa propozycje układowe dotyczące jedynie niektórych zobowiązań, których restrukturyzacja ma zasadniczy wpływ na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika. Wyodrębnienie wierzycieli objętych układem częściowym odbywa się na podstawie obiektywnych, jednoznacznych i uzasadnionych ekonomicznie kryteriów dotyczących stosunków prawnych wiążących wierzycieli z dłużnikiem, z których wynikają zobowiązania objęte propozycjami układowymi.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że nawet jeśli układ zostanie przyjęty przez wierzycieli, to nie zawsze musi to oznaczać jego akceptację i przyjęcie przez sąd. Zgodnie bowiem z treścią art. 165 ust. 1-3 Prawa restrukturyzacyjnego sąd odmawia zatwierdzenia układu, jeżeli narusza on prawo, w szczególności, jeżeli przewiduje udzielenie pomocy publicznej niezgodnie z przepisami, albo jeżeli jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany. Domniemywa się, że jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany, jeżeli dłużnik nie wykonuje zobowiązań powstałych po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeżeli jego warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i zgłosili zastrzeżenia. Sąd odmawia zatwierdzenia układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu albo przyspieszonym postępowaniu układowym, jeżeli suma spornych wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Brak przyjęcia układu w postępowaniu restrukturyzacyjnym
Wierzyciele mają prawo odrzucić propozycję układu z różnych względów. Może tak się stać np. dlatego, że nie ufają dłużnikowi lub gdy zaproponowana nowa forma regulowania zobowiązań będzie dla nich niekorzystna (np. będzie uwzględniała zbyt długi okres spłaty albo doprowadzi do częściowego umorzenia istniejących zobowiązań). Każdy wierzyciel ma prawo głosować przeciwko układowi i jeśli większość opowie się za takim rozwiązaniem, wówczas układ nie zostanie zawarty. Wbrew powszechnym obawom dłużników nie musi to wcale oznaczać upadłości przedsiębiorstwa i braku możliwości uregulowania zobowiązań bez straty dla firmy.
Brak przyjęcia układu powoduje w zasadzie zakończenie toczącego się postępowania restrukturyzacyjnego. Oczywiście istnieje możliwość wnioskowania przez dłużnika o ponowne głosowanie nad propozycjami układowymi w nowym kształcie, aczkolwiek wymaga to złożenia stosownego wniosku w dosyć szybkim czasie po wcześniejszym nieudanym głosowaniu. W zdecydowanej większości przypadków odmowa przyjęcia układu restrukturyzacyjnego oznacza zakończenie toczącego się postępowania sądowego. Dłużnik pozostaje w tym samym miejscu, w którym był, gdy inicjował proces restrukturyzacyjny, jego długi nie ulegają umorzeniu lub zmniejszeniu, a każdy z wierzycieli może domagać się ich spłaty na drodze postępowania sądowego albo egzekucyjnego. Zgodnie bowiem z treścią art. 102 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego po prawomocnej odmowie zatwierdzenia układu lub prawomocnym umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzyciela i przysługującej mu wierzytelności, stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi. Taka regulacja ma istotne znaczenie z punktu widzenia każdego wierzyciela – nieudana próba restrukturyzacyjna przyspiesza proces dochodzenia spłaty należności na drodze egzekucji komorniczej. Wierzyciele nie muszą bowiem przechodzić przez odrębną procedurę sądową, w której musieliby udowadniać swoje prawa. Nieprzyjęcie układu oznacza po prostu, że po prawomocnym zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego mogą w zasadzie od razu udać się z wnioskiem o wszczęcie egzekucji wprost do komornika.
Przykład 1.
Firma X złożyła wniosek o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego. W toku postępowania wierzyciele zagłosowali przeciwko układowi, wskutek czego całe postępowanie zakończyło się bez przeprowadzenia restrukturyzacji. Za układem głosowało 3 wierzycieli, przeciwko układowi głosowało natomiast 7 wierzycieli. Którzy wierzyciele i kiedy mogą wnioskować o wszczęcie egzekucji przeciwko firmie X?
Mogą to zrobić wszyscy wierzyciele, niezależnie do tego, jak głosowali nad propozycją układową. Prawo do zainicjowania postępowania egzekucyjnego przysługuje już na drugi dzień po uprawomocnieniu się zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego, a więc po uprawomocnieniu się stosownego orzeczenia sądu stwierdzającego zakończenie danego postępowania.
Wniosek o ponowne postępowanie restrukturyzacyjne
Jeśli układ nie zostanie przyjęty, to dłużnik nie traci możliwości ponownego wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego. Oczywiście wszczęcie kolejnego postępowania jest niedopuszczalne, jeżeli wcześniejsze nie zostało zakończone lub prawomocnie umorzone, tzn. jeśli nadal trwa np. na skutek złożenia środka odwoławczego przez dłużnika albo jego wierzyciela.
Co do zasady obowiązujące przepisy nie zakazują przeprowadzania kolejnego postępowania restrukturyzacyjnego względem tego samego przedsiębiorcy, jeśli poprzednie postępowanie zakończyło się dla niego fiaskiem. Wyjątkiem od tej reguły jest jednak art. 226a ust. 2 Prawa restrukturyzacyjnego, który stanowi, że przeprowadzenie postępowania o zatwierdzenie układu z obwieszczeniem o ustaleniu dnia układowego jest niedopuszczalne, jeżeli w ciągu ostatnich 10 lat dłużnik prowadził postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, albo w ciągu ostatnich 10 lat umorzono postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone wobec dłużnika, chyba że umorzenie postępowania nastąpiło za zgodą rady wierzycieli.
W przypadku gdy układ nie został przyjęty w ramach przyspieszonego postępowania układowego albo postępowania układowego, dłużnik, który chciałby ponownie zawalczyć o restrukturyzację, może złożyć uproszczony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego na podstawie art. 328 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego. W takim przypadku uproszczony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego powinien spełniać wymogi formalne pisma procesowego oraz zawierać żądanie otwarcia postępowania sanacyjnego. Wniosek jest tańszy niż pismo inicjujące zwykłe postępowanie restrukturyzacyjne – kosztuje bowiem 200 zł, a nie standardowe 1000 zł.
Podsumowanie
W przypadku gdy wierzyciele odrzucą w głosowaniu propozycję zawarcia układu restrukturyzacyjnego, całe postępowanie co do zasady ulega zakończeniu. Od dnia uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego taki stan każdy z wierzycieli ma prawo zainicjować postępowanie egzekucyjne wobec dłużnika i to z pominięciem odrębnej procedury sądowej. Przedsiębiorca może jednak ponownie złożyć wniosek o przeprowadzenie restrukturyzacji w ramach tzw. uproszczonego postępowania sanacyjnego.
